Aşıq Şəmşirin anadan olmasının
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
398
Səməd Vurğunla deyişməsində Aşıq Şəmşir şairi şeiri- mizin mayakı adlandırır, yolunun onun sənət çırağı ilə işıq- landığını söyləyir:
Qoşqarla yanaşı duran başın var, Bizim el tanıyır uca dağ səni. Yanır yolumuzda sənət çırağın, Bilirik şeirdə bir mayak səni. (3,s.83)
Aşıq Şəmşir üçün Qoşqar dünyanın ən uca dağıdır və Səməd Vurğunun Qoşqarla yanaşı qoyulması onun bir şair kimi ən uca zirvədə durduğuna işarədir. Səməd Vurğunun ölümünə qoşduğu bir şeirdə Aşıq Şəmşir onu Nizamiylə qoşa görür, dövrün Nizamisi adlandırır: Dövrün Nizamisi edir əlvida, Dünyanı təzədən səs tutub ağlar. Ümidvar etdiyin qocaman aşıq Kimin ətəyindən bəs tutub ağlar. (2,s.47)
Aşıq Şəmşir “Vurğunun” şeirində Səməd Vurğunun bir şair kimi böyüklüyünü ifadə etmək üçün onu “şeir xəzinəsində ləl hökmdarı” adlandırmışdır. Xəzinənin içində qiymətli, qiymətsiz çox şeylər saxlanır. Ancaq hər bir xəzinənin dəyəri onda saxlanan ləllə ölçülür. Aşıq Şəmşir də Səməd Vurğunu ona görə bütün xəzinənin yox, onda saxlanan ləlin hökmdarı adlandırmışdır ki, şairin yaradıcılığının ləldən ibarət olduğunu nəzərə çatdırsın:
Dərya fərasəti, söz sənətkarı, Cavahir kəlməli, nitqi mirvarı.
399
Şeir xəzinəmin ləl hökmdarı, Çox böyükdü səadəti Vurğunun. (2,s.33)
Aşıq Şəmşir Səməd Vurğunun coşub-çağlayan, daşıb-qay- nayan çağlarını görmüş, onu şeir dəryası adlandırmışdır:
Şəmşirin dilində ustadın adı, Bir şadlıq başladı, ellər oynadı. O şeir dəryası daşdı-qaynadı, Görüşünə min bir adası gəldi. (2,s.35)
Aşıq Şəmşir yuxarıda nümunə verdiyimiz bəndlərdə, həmçinin digər şeirlərində Səməd Vurğunun bir şair kimi əsl obrazını yaratmaq, onun qüdrətini, böyüklüyünü, bənzərsiz- liyini, ucalığını olduğu kimi ifadə etmək üçün “uca dağ”, “sənət çırağı”, “şeirin mayakı”, “kamil sərraf”, “”göz ustadı”, “qabil sənətkar”, “söz ustadı”, “böyük şair”, “şeirin şirin süxəndanı”, “təbimin piri”, “şeir dəryası”, “Nizami yurdunun yadigarı” kimi epitetlərdən böyük ustalıqla, yerli-yerində istifadə etmişdir.
Tanrı Səməd Vurğuna təkcə şairlik verməmişdir, onu hərtərəfli kamil yaratmışdır. Səməd Vurğun böyük şair olduğu qədər də böyük vətəndaş idi. Bəlkə də böyük vətəndaş olma- saydı, Səməd Vurğun çox cavan yaşında bu qədər şöhrət- lənməzdi. O doğma Azərbaycanı canı qədər yox, canından daha artıq sevirdi. “Azərbaycan” şeiri düşünülüb yazılmamışdı, şairin sevgisindən yaranıb qəlbindən dodaqlarına, dodaqların- dan qələminə süzülmüşdü. Səməd Vurğun Azərbaycana böyük məhəbbətlə ana deyirdi, özünü fəxrlə, qürurla onun övladı
400
sayırdı. Bütün bunları Aşıq Şəmşir gözəl bilirdi və bir şeirində deyirdi:
O ana deyibdi Azərbaycana, Cənnətə yol alıb süd verən ana. Vətən torpağına oldu pərvana, Xalq üçündü sədaqəti Vurğunun. (2,s.33)
Bəli, Səməd Vurğun vətənin pərvanəsiydi. Vətən də baş- dan-başa Səməd Vurğunun pərvanəsinə dönmüşdü. “Vurğun” ləqəbi bir qız sevgizindən yox, vətən, el-oba, yurd-yuva vur- ğunluğundan göyərmişdi. Səməd Vurğun uşaqdan böyüyə bü- tün insanları sevirdi. Onun bütün varlığı sevgiylə yoğrul- muşdu. Xalq da sevgiyə sevgiylə cavab verirdi. Azərbaycanda Səməd Vurğun qədər sevən və sevilən bir şair olmayıb və yoxdur. Söhbət vətən, el-oba, yurd sevgisindən, insanlara mə- həbbətdən gedir. Səməd Vurğunun bu sevgisi onun vətəndaş kimi böyüklüyündən mayalanmışdır. Ustad Aşıq Şəmşir Səməd Vurğunun vətənə, xalqa, el-obaya, vətənin, xalqın, el- obanın da Səməd Vurğuna sonsuz məhəbbətini görmüş, duy- muş, onu öz şeirlərində böyük ustalıqla ifadə etmişdir. Səməd Vurğun hara getsə böyük sevgiylə, isti məhəbbətlə, güllə, çiçəklə qarşılanmışdır. Ona görə Aşıq Şəmşir yazırdı:
Alqışladıq mahal ilə, el ilə, Qarşıladıq çiçək ilə, gül ilə. Saz ilə, söz ilə, şirin dil ilə Şəmşir deyir bu sərrafa: xoş gəlib! (2,s.31)
Səməd Vurğunun qəlbindəki sevgiyə, məhəbbətə cavab olaraq Şəmşirin də ona qanı qaynamışdı. Aşıq elə ilk görüşdən Səməd Vurğunun qəlbindəki məhəbbəti doğru duymuşdu:
401
Mənə yol göstərdi təbimin piri, Gördüm məhəbbətdi meyli, fikiri. (2,s.32)
Səməd Vurğun ellərin halına yanıb, ayaqyalına ayaqqabı verdi, başıaçığın başına papaq qoydu, zəncinin də dərdini çəkdi. Sevgisiylə, məhəbbətiylə hamının qəlbində həmişəlik solmayacaq bir bağ əkdi. Bunu da yenə Aşıq Şəmşir gördü, Aşıq Şəmşir duydu:
Solmaz həmişəlik-elə bağ əkdi, Onun hər misrası bir gələcəkdi. Qara zəncinin də dərdini çəkdi, Dövlətindən var baratı Vurğunun. (2,s.34)
Bunun ardınca Aşıq Şəmşir bir sualın cavabını axtarır: görəsən Səməd Vurğunu bu qədər sevdirən nədir? Axı bu sevgi hər sənətkarın bəxtinə düşməyib. Xalqın sevgi, məhəbbət oca- ğından bircə çınqı götürən sənətkar xoşbəxtdir. Səməd Vurğun isə bu ocaqdan odlu-alovlu kösöyləri qoşa-qoşa götürüb. Aşıq Şəmşir də Səməd Vurğunun sinəsindəki bu odu-alovu çox görmüşdü. Ona görə bir şeirində deyirdi:
Adı cahan kimi qaldı əbədi, Şəmşir ona az ha tərif demədi. Bəs onu bu qədər sevdirən nədi? Sadə qəlbi, pak sənəti Vurğunun! (2,s.34)
Səməd Vurğunla Aşıq Şəmşirin görüşlərini və sonrakı münasibətlərini diqqətlə izləyəndə qəribə bir mənzərənin şa- hidi oluruq. Səməd Vurğun Aşıq Şəmşirlə ilk dəfə görüşəndə yazdığı şeirin elə ilk misralarında əbədi ayrılığı duyduğunu
402
gizlətməmişdir. Şairin “Aşıq Şəmşir, Dəlidağdan keçəndə Kəklikli daşlardan xəbər al məni” misralarının arxasında əbədi ayrılıq hisslərinin gizləndiyini duymaq o qədər də çətin deyil. Çünki Səməd Vurğun sonuncu bəndində bu hissini bir daha “Unutmaz bu oba, bu mahal məni” şəklində dilə gətirmişdir. Qəribədir ki, üstündən illər keçib, Səməd Vurğun dünyadan köçüb. İndi Aşıq Şəmşir şairi kəklikli daşlardan soruşmaq əvə- zinə, bütün təbiət dilə gəlib aşıqdan Səməd Vurğunu soruşur:
Necə cavab verim, səni soruşur, Suala çağırır lalalar məni. Deyir, hayandadı şeirin ustadı?- Dindirir al-əlvan talalar məni. (2,s.42)
Aşıq Şəmşirin poeziyasında Səməd Vurğunun çox dolğun bir vətəndaş obrazı yaradılmışdır və onu bütün cizgilərinə qədər görmək olur.
Səməd Vurğunla Aşıq Şəmşir arasında gözəl bir dostluq olmuşdur. Səməd Vurğun elə ilk görüşdən bir dost kimi Aşıq Şəmşirin qəlbində özünə əbədi yuva qurmuşdur. Hətta bu dostluq Şəmşir üçün qardaşlıqdan da əziz olmuşdur. Ona görə Aşıq Şəmşir Səməd Vurğunun ölümündən sonra ona yazdığı bir şeiri məhz “Qardaş” adlandırmışdır. Bu şeirin “Qardaş” ad- lanması qətiyyən təsadüfi deyil. Səməd Vurğunun ölümündən sonra Aşıq Şəmşir çox soyuq üzlərlə, yad baxışlarla qarşılaşmış, Səməd Vurğunun ona qardaş olduğunu daha yaxından hiss etmişdir. Səməd Vurğunun ölümü bütün Azərbaycanı sarsıt- mışdır. Bir tərəfdən insanlar, bir tərəfdən də təbiət böyük şairə yas saxlayır. Böyük-kiçik bir-birindən Vurğunu soruşur. Dağlar Vurğun deyib haray çəkir. Bülbüllər inləyir, lalələr qan ağlayır.
403
Buludlar qaralıb, havanın gözləri dolub. Bütün bunları görən Aşıq Şəmşir sinəsinə qardaş dağı çəkildiyini yaxşı duyur:
Sən ki, söz vermişdin bizim mahala, Bizə gəlməliydin, gəldin zavala. Firqətin Şəmşiri salıb nə hala, Belə dağ çəkərmi qardaşa qardaş? (2,s.40)
Səməd Vurğunun nə sözündə, nə də işində saxtakarlıq olmayıb. Saxtakarlıq onun varlığına, ruhuna yaddır. O nə desə ürəkdən deyib, nə eləsə ürəkdən eləyib. Təəssüflər olsun ki, Səməd Vurğundan sonra hansı şairsə Aşıq Şəmşirin üzünə sax- ta baxıb, onunla saxta danışıb. Aşıq da bunu çox yaxşı duyub:
Aşıq qardaş, deyib özümə mənim, Şəmşirəm, şahid ol sözümə mənim. Qələm yurdçuların üzümə mənim Yad kimi baxdılar, bilməyə nə var?! (4,s.125)
Aşıq Şəmşirin ürəyindən keçirmiş ki, o öləndə qəbrinin üstündə son sözü Səməd Vurğun söyləsin. Axı son sözü ən yaxın adam söyləyə bilər. Aşıq Şəmşir də Səməd Vurğunu özünə ən yaxın dost, qardaş bildiyinə görə deyirdi:
Hicranın atəşi yamandır, yaman, Əyir qamətini, verməyir aman. Şəmşiri torpağa tapşıran zaman Son söz deyən Səməd Vurğun olaydı. (2,s.45)
Aşıq Şəmşirin poeziyasında Səməd Vurğunun bütöv bir obrazı var. Bundan başqa, Aşıq Şəmşirin ayrı-ayrı şeirlərində Səməd Vurğun yaradıcılığından və şəxsiyyətindən bəhrələnmə-
404
lərə, təsirlənmələrə də tez-tez rast gəlinir. Mövzusundan asılı olmayaraq Aşıq Şəmşirin qoşduğu şeirlərdə bir də görürsən ki, Səməd Vurğunun misraları gizlin-gizlin boy göstərir. Məsələn, Aşıq Şəmşirin “Şəmşir, sözlərinin bir hökmü vardı, İnsan gedərgidi, söz yadigardı” misralarını oxuyanda istər-istəməz yaddaşımızda Səməd Vurğunun “De gəlsin hər nəyin vardır, Deyilən söz yadigardır”, “Cahanda hər hökmü bir zaman verir” və “Biz gəldi-gedərik, sən yaşa dünya” misraları oyanır. Aşıq Şəmşirin “Hanı” divanisindən “Əhdi-peyman bağ- lamışdıq, verdiyin ilqar hanı?” (2,s.449) misrasını oxuyanda Səməd Vurğunun “Fələk möhür basdı düşmən deyənə, Bəs mənim verdiyin etibar hanı?” misrası yada düşür. Aşıq Şəm- şirin “Danışaq” rədifli qoşması da Səməd Vurğunun eyni adlı və rədifli qoşması ilə yaxından səsləşir. Bu şeirlərdə həm də çox böyük ruh doğmalığı var. Aşıq Şəmşirin şeirlərində Səməd Vurğun poeziyasından bəhrələnmələr və təsirlənmələr genişdir, çoxdur. Onların hamısını saymağa ehtiyac yoxdur. Aşığın Səməd Vurğuna bir böyük şair, bir qüdrətli vətəndaş və yaxın dost kimi sevgisi, məhəbbəti həm onun obrazını yaratmış, həm də Aşıq Şəmşirin şeirlərində bəhrələnmələr şəklində dərin iz buraxmışdır.
1.
şir. O Kürün, Arazın Tərtəriyəm mən. Bakı. 2004. S. 19-27. 2.
Aşıq Şəmşir. O Kürün, Arazın Tərtəriyəm mən. Bakı. 2004. 510 səh. 3.
1973. 416 səh. 4.
Aşıq Şəmşir. Qoşmalar. Bakı. “Azərnəşr”. 1971. 160 səh.
405
Islam Sadıg CHARACTER OF SAMAD VURGUN IN THE POETRY OF ASHUG SHAMSHIR Abstract: Great saz (Azerbaijani folk musical instrument like guitar)-word master Ashug Shamshir after meeting with Samad Vurgun fortune smiled at him, suddenly gained great fame. After this Ashug Shamshir was friends with Samad Vurgun, devoted him about 20 poem. In these poems were created perfect character of Samad Vurgun. In the article was investigated Ashug Shamshir’s poem’s about Samad Vurgun, was given opinions about poet Samad Vurgun, citizen Samad Vurgun, friend Samad Vurgun characters.
zen, friend, character.
улыбнулась к лице великого мастера саза и слова Ашуга Шамшира. Ашуг Шамшир в дальнейшем дружил с Саме- дом Вургуном, посвятил ему около 20-ти стихов. В этих стихах он сотворил совершенный образ Самеда Вургуна. В данной статье анализируются стихи Ашуга Шам- шира о Самеде Вургуна, исследуется образ поэт Самеда Вургуна, гоажданин Самеда Вургуна, друг Самеда Вургуна. Ключевые слова: Самед Вургун, Ашуг Шамшир, поэт, гражданин, друг, образ.
406
MÜNDƏRİCAT Muxtar Kazımoğlu-İmanov. Ustad aşıq və tarixi ənənə. (Ön söz əvəzi) .................................................... 7 Adil Cəmil. Aşıq Şəmşir poeziyasında xalq gülüşünün izləri ............................................................ 24 Afət Haşimi. Qaraçay-malkar epik söyləyiciləri: jırçılar..................... ....................................................... 34 Ali Yaman. Geçmişten bugüne Kızlbaş-Aleviler’de dedelik kurumu ve aşıklık (ozanlık) işlevi.................... 43 Almaz Həsənqızı. Qopuz Azərbaycan mühacirət folklorşünaslığında ....................................................... 76 Aqşin Ağkəmərli. Şəbüstərli Aşıq Qəşəm Cəfəri ......... 89 Aynur Qəzənfərqızı. Aşıq Camal və onun yardıcılığı ...................................................................... 106 Aynurə Səfərova. Neftçala-Salyan aşıq mühiti: tarixi və nümayəndələri........ .................................................. 118 Aytac Abbasova. Aşıq Şəmşir və Kəlbəcər mühiti ...... 133
İskenderi ....................................................................... 148 Fəxrəddin Atayev. Göyçə aşıq mühitinin formalaşması ........................................................................ 160 Füzuli Bayat. Aşıqlıq sənətinin ötürülməsində usta-şagird ənənəsinin funksional rolu ......................... 172 Həsən Cəmşidi ( Anar Binevli). Aşıq Bahar Amusi .... 186 İsmayıl Məmmədli. Aşıq Şəmşirin dil sənətkarlığı ...... 192 Qalib Sayılov. Azərbaycan aşıq sənətində dini və irfani görüşlər ................................................................ 207 Qumru Şəhriyar. Türk aşığı Dadaloğlu: həyatı və yaradıcılığı ............................................................... 221 Leyla Kərimova. Aşıq sənəti Səməd Vurğun poeziyasının milli koloriti kimi .......................................................... 232
407
Ləman Vaqifqızı (Süleymanova). Molla Cümənin yaradıcılığında bayatı janrı ........................................... 248 Məhəmməd Rəzzaqi. Zəngan aşıq mühiti .................... 258 Nailə Əskər. Aşıq rəvayətlərində tarixi gerçəklik ........ 280 Nəbi Kobotarian. Kültür taşıyıcı olan âşıkların dili .................................................................. 274 Nigar Həsənova. Aşiq Şəmşir şeirlərinin dili və üslubu ....................................................................... 293 Руганият Мусаева. Особенности кумыкского музыкального фольклора ........................................... 305 Səbinə İsayeva. Aşıq Şəmşir yaradıcılığında təsəvvüf ənənəsi ilə bağlı obrazlar .............................................. 313 Şəhla Hüseynli. Aşıq dastanlarında formullar ............. 334 Бакчиев Талантаали. Сказитель – душа и дух народа ........................................................................... 339 Yeganə İsmayılova. Uzun bir yolun yolçuları: Dədə Qorqud... Aşıq Şəmşir ......................................... 356 Zümrüd İbrahimqızı. “Aşıq Mədət və Bəhrinaz” dastanı haqqında ........................................................... 363 Babək Qurbanov. Tarixi-estetik baxımdan aşıq musiqisi ................................................................. 374 İslam Sadıq. Aşıq Şəmşir poeziyasında Səməd Vurğun obrazı ................................................... 395
408
Aşıq Şəmşirin anadan olmasının 120 illiyinə həsr olunmuş “Aşıq sənətinin tarixi inkişaf yolları və Aşıq Şəmşir mərhələsi” mövzusunda Beynəlxalq Elmi Konfransın materialları. Bakı, 2013.
Prof. Nadir Məmmədli
Kompyuterdə yığdılar: Aynur Qəzənfərqızı Ruhəngiz Əlihüseynova
Korrektoru: Afət Həşimi
Kompyuter tərtibçisi və texniki redaktoru: Aygün Balayeva
Kağız formatı: 60/84 32/1 Mətbəə kağızı: 1 Həcmi: 408 səh. Tirajı: 200
bölməsində yığılmış, səhifələnmiş, “Nurlan” NPM-də hazır diapozitivlərdən ofset üsulu ilə çap olunmuşdur. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|