Aşıq Şəmşirin anadan olmasının
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aşıq Mədət
- Key words
370
Mən Aşıq Mədətəm, haqqın quluyam, Al ilə, qumaşla yükü doluyam. Bu fani dünyadan yaxşı haliyəm, Yaradandan möhlət, aman istərəm (8).
Dastan boyu sənətkarın böyük çətinliklərlə qarşılaşma- sına baxmayaraq, Mədət heç vaxt sarsılmır. Sevgilisini küsüb inciyən görəndə Aşıq Mədət deyir:
At kənara kədər, qəmi, Qoynuna sal gizlə məni, Nolaydı dağdan arana Bəhrinazım gələydi (8).
Dastanın diqqətçəkən cəhətlərindən biri də burada vətənə və qoynunda yaşadığı vətəninin təbiətinə olan sevgisinin parlaq və bədii şəkildə əks olunmasıdır.
Üzü qibləgaha, meyli Allaha, Sirri, sözü olan dağlar oğluyam. Gözəl yaylaqları, billur çeşməli, Çəmən, çölü olan dağlar oğluyam.
Dağlardı Mədətin arxa, dayağı, Güllər diyarının bağçası, bağı. Bürünüb atlasa gəlin sayağı, Şivə-nazı olan dağlar oğluyam (8).
Dastanın regional çalarlarını göstərən əsas xüsusiyyət- lərdən biri də burada hadisələrin baş verdiyi məkan ilə əla- qədardır. Dastan boyu aşığın butasının arxasınca dolaşdığı ellər
371
Dağıstan, Gürcüstan, Car, Balakən ellərinin hüdudlarıdır. Bu- rada Bəhrinaz aşiqinə yadigar və tanıtım üçün öz əliylə cehizliyinə toxumuş Dərbənd divarlarının əksi olan əl yaylığını verir.
Dastan boyu qəhrəman gah dünyanın vəfasızlığından, gah da bəxtindən gileylənir. Amma bütün bunlara baxmayaraq, sonda öz butasına yetişir, onunla xoşbəxt bir ailə qurur. Real həyat faktları ilə aşığın təxəyyülünün bəhrəsi olan bu dastan, fikrimizcə, bir sıra baxımdan çox dəyərlidir. Birincisi, dastan müasir məhəbbət mövzusunda yazılmış və avtobioqrafik səciy- yə daşıyır. Məhz bu baxımdan çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Digər tərəfdən dastanın əsas qəhrəmanı Aşıq Mədətin özüdür. Əvvəldən sonadək onun simvolik obrazlarla deyişdiyini izləyi- rik. «Tale» ilə, «gül»lə, «ay»la, «çay»la deyişmələrə təsadüf edirik. Çayla olan deyişməsinin bir parçasına diqqət edək:
Bürünmüşəm dərdə-qəmə, Qorxuram eşq odum sönə. Siz Allah, yol verin mənə, Çaylar, məni incitməyin.
Aşıq, bil dərdimiz çoxdur, Kimi acdır, kimi toxdur. Başqa cür çarəmiz yoxdur, Bizim öz axınımız var (8).
Zaqatala aşıqlarından topladığımız regional dastanların hər birinin strukturunda diqqəti çəkən bir xüsusiyyət burada sakral sferanın və əlaqənin mövcudluğudur. Dastanda klassik
372
ənənə qorunsa da, hadisələrin gedişatı, zamanı və toponimi- kası, məzmunu baxımından müasir hesab olunur. «Aşıq Mə- dətlə Bəhrinazın dastanı»nı tam şəkildə müasir həyatla səsləşən avtobioqrafik səciyyə daşıyan dastan hesab etsək, daha doğru olar. Dastan boyu əxlaqi-tərbiyəvi motivlərə də çox təsadüf olunur. Dastan müasir həyatla səsləşsə də, əsas kökünü, rişəsini klassik dastanlardan götürmüşdür. Prof. İ.Abbaslı bu məsələyə münasibətini bildirərək qeyd edir ki, yeni dastan yaradan müəlliflərin əksəriyyəti klassik dastan irsindən faydalanmış, bu xəzinədən yaradıcı surətdə istifadə etmiş, bu çeşmədən su içmiş, bu qaynaqdan bəhrələnmişlər (1, 7. 2, 11-12). Fikrimizcə, «Aşıq Mədət və Bəhrinazın» dastanı məz- mununa, quruluşuna, regional çalarlarına görə dastançılıq ənənəsində özünəməxsus yer tutacaqdır. QAYNAQLAR: 1.
Abbaslı İ. Yeni dastanlar adlı müqəddimə. Azərbaycan dastanları. 5 cilddə, V cild. Bakı: Elm, 1972, 447 s. 2.
məsələləri. Bakı: Nurlan, 2007, 272 s. 3.
Azərbaycan dastanları. (təkrar nəşr), (Redaktor M.Qa- sımlı, Tərtib edənlər M.H.Təhmasib, Ə.Axundov). Beş cilddə, I cild. Bakı: Lider, 2005, 392 s. 4.
Cəfərli M. Haqqa tapınan aşiqlər. Azərbayacan folk- loru. Bakı: Sabah,1994, s.87 5.
problemləri. Bakı: Ağrıdağ, 1997, 101 s. 6.
İsmayılıov H. Aşıq yaradıcılığı: mənşəyi və inkişaf mərhələləri. Bakı: Elm, 2002, 310 s. 7.
mərhələləri. Bakı: Elm, 2002, 310 s.
373
8.
Mənbəyi göstərilməyən nümunələr müəllifin şəxsi arxivindədir. 9.
Rüstəm Rüstəmzadə. Məhəbbət dastanları. Gəncə Poliqrafiya, 2008, 502 s.
10.
Təhmasib M.H. Azərbaycan xalq dastanları (orta əsrlər), Bakı: Elm, 1972, 399 s. 11.
Təhmasib M.H. Məqalələri. Dastan yaradıcılığı haq- qında. Bakı: Elm, 2005, 218 s. 12.
Telli saz ustadları. (tərtib edən Ə.Axundov). Bakı: Azərnəşr, 1964, 159 s.
Zagatala ashyg environment is investigated as one of the branches of the art of Azerbaijani ashyges. The epos of “Ashyg Madat and Bahrinaz” is investigated, the importance and the specific features of this epos especially emphasized and underlined.
creative environment; Ashug Mahammad; gerayli, gosh-ma (forms of Azerbaijani poem); mountains.
зительства, существующая в Загатальской среде как одна из ветвей азербайджанского искусства. В эпосе “Ашыг Мадат и Бaхриназ” исследована и особо подчеркнута важ- ность и особенность этого эпоса.
тальская ашыгская творческая среда, Ашыг Мухаммед, герайлы, гошма (Азербайджанские формы стихотворения).
Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|