Aturek 5 Konfransın sədri

ATUREK  /  MAY 2017
 
ATU rezidentlərinin 5-ci elmi-təcrübi konfransı  (11 MAY, 2017, ATU)   
157 
 
QLİKOZİLLƏŞMƏNİN SON MƏHSULLARININ(GSM-NİN) DİABETİK  
AĞIRLAŞMALARDA ROLU 
 
Rezidentlər: N.Ə.Məmmədli, Ş.A.Yusifova 
 
İşin rəhbəri: dos.t.ü.f.d.İzzət Nəbiyev 
 
ATU Tədris Terapevtik Klinika III Daxili Xəstəliklər kafedrası 
 
Açar sözlər:Şəkərli diabet,qlikozilləşmənin son məhsulları  
Giriş:Şəkərli  diabet  xəstəliyi  zamanı  qanda  yüksələn  qlükozanın  yaratdığı  qlikozilləşmənin  son 
məhsullarının(GSM-nın)  diabetik  ağırlaşmalarda  əsas  rol  oynadığı  düşünülür.Bu  məhsullar  diabetik 
neyropatiya,retinopatiya,nefropatiya  və  aterosklerozun  inkişafına  yol  açır.Ən  çox  öyrənilmiş  dikarbonil 
birləşmələrdən  (ara  məhsullar)  3-deoksiqlükazon,qlioksal,metilqlioksal  proteinlərin    terminal  amin  turşuları  ilə 
reaksiyaya girərək GSM-nı əmələ gətirirlər. 
İşin  məqsədi:  Geridönməz biokimyəvi reaksiyalara səbəb olmaqla diabetik ağırlaşmaların  inkişafında rol 
oynayan GSM-nın geniş şəkildə öyrənilməsi ,laborator ölçülmə üsullarının standartlaşdırılması və bu istiqamətdə 
yeni müalicə metodlarının müəyyənləşdirilməsi. 
Material  və  metodlar:GSM-lər  diabetik  ağırlaşmalarda  əsasən  iki  şəkildə  rol  oynayır:Birincisi 
ekstrasellulyar  matriksin  quruluş  proteinləri  arasında  çarpaz  rabitə  yaradaraq  matriksin  funksiyasını 
pozmaqdır.İkinci  mexanizm  isə  GSM-lərin  bəzi  hüceyrələrdə  rast  gəlinən  müvafiq  reseptorlara  bağlanaraq 
müxtəlif    hüceyrədaxili  siqnal  yollarını  aktivləşdirməklə  transkripsiya  faktorlarının  və  sitokinlərin  sekresiyasına 
səbəb  olmasıdır.Əsas  GSM  reseptorlarına  Class  A,CD  36,Class  B  tip  I,LOX  I    və  s.  aiddir.Bu  reseptorlar  GSM 
xaricində  sitokinlər,amfoterin,amiloid  betta  və  s.kimi  proteinlərlə  də  aktivləşir.Əsasən  mononuklear 
faqositlər,endotel hüceyrəsi,saya əzələ hüceyrəsi və astrositlərdə rast gəlinir. 
Retinal  hüceyrələrin  artmış  GSM-ə  məruz  qalması  nəticəsində  vaskulyar  endotelial  böyümə 
faktorunun(VEGF)  gen  ekspressiyası  artar.Artan  VEGF  angiogenez  və  neovaskulyarizasiyanı  aktivləşdirir  və 
nəticədə  mikroanevrizma,vaskulyar  okklyuziya,hemorragiya  və  mikroinfarktlarla  xarakterizə  olunan  retinopatiya 
mənzərəsi yaranır. 
ŞD-də artmış LDL-xolesterolun qlikozilləşməsi LDL reseptorları tərəfindən tanınmasının qarşısını  alır və 
serum klirensini azaldır,eyni zamanda qlikoziləşmiş LDL makrofaqlar tərəfindən udularaq aterosklerotik prosesin 
başlanmasına  təkan  verir.Diabet    zamanı  mielinin  qlikozilləşməsi  onun  faqositoza  həssaslığını  artıraraq 
demileinizasiyanı sürətləndirir. 
Son qlikozilləşmə  məhsullarının rutin  yoxlanılması  movcud olmasa da ,erkən qlikozilləşmə  məhsulu olan 
HbA1C-nin  yoxlanılması  diabetli  xəstələrin  təqibində  əhəmiyyətlidir.Oxşar  laborator  metodlarla  ara  məhsullar 
olan  3-deoksiqlükazon,qlioksal,metilqlioksalın  qanda  təyini  mümkündür.ELİSA,immunohistokimyəvi  və 
kolorimetrik  üsullarla  bəzi  GSM-in  ölçülməsi  mümkün  olmuşdur.Halhazırda    GSM-reseptor  molekulunun 
ölçülməsi üçün də ticari kitlər mövcuddur.Lakin bunlar rutin istifadəyə daxil deyildir. 
Müzakirə:Bir  çox  araşdırmalarda  istifadədə  olan  bəzi  dərmanların  GSM  səviyyəsini  aşağı  salmaq,təsir 
yollarını  blokada  etmə  kimi  xüsusiyyətləri  aşkar  olunub.  Bunlara  aspirin,  ibuprofen,  deferoksamin, 
pioqlitazon,metformin,benfatiamin  və s. aiddir.Daha geniş araşdırmalar xüsusilə  bu  istiqamətdə  müvafiq  müalicə 
metodlarının və dərman preparatlarının istifadəsinə yol açacaqdır.
 
 
 
 

---

ATUREK  /  MAY 2017
 
ATU rezidentlərinin 5-ci elmi-təcrübi konfransı  (11 MAY, 2017, ATU)   
158 
 
TİP 1 DİABETLİ XƏSTƏLƏRDƏ TƏKRAR OLUNAN DİABETİK KETOASİDOZUN SƏBƏBİ; 
YANAŞI GEDƏN ADİSSON XƏSTƏLİYİ. 
 
Rezident: K.Ç.ƏLİYEVA 
İşin rəhbəri: ass. R.TARiVERDİYEVA 
 
ATU Tədris Terapevtik Klinika 
III Daxili xəstəliklər kafedrası 
 
Açar sözlər: Adisson xəstəliyi, Diabetik ketoasidoz, Tip 1 Diabet, Kontrinsulyar hormonlar, Kortizol. 
İşin məqsədi: Tip 1 diabetli xəstələrin  <=1%’də, autoimmun poliendokrin sindromların bir hissəsi olaraq 
Adisson  xəstəliyi  müşahidə  olunur.  Apardığımız  ədəbiyyat  araşdırmalarında  tip  1  diabet  və  Adisson  xəstəliyinin 
birlikdə  rast  gəlindiyi,  diabetik  ketoasidozla  (DKA)  müşahidə  olunan  tək  bir  kliniki  hala  rast  gəlinmişdir.  Bu 
səbəbdən  biz  bu  klinik  halı  təqdim  etmək  qərarına  gəldik.  Tip  1  diabetli  xəstələrdə  təkrarlanan  DKA’un  səbəbi 
olaraq Adisson xəstəliyinə diqqət çəkmək istədik. 
Giriş: Adisson xəstəliyi həyatı riski olan, asanlıqla ötüb keçən, gizli şəkildə meydana çıxan bir xəstəlikdir. 
Adisson xəstəliyinin inkişaf etmiş ölkələrdə ən geniş yayılmış səbəbi adrenal vəzilərin autoimmun zədələnməsidir. 
Material  və  metodlar  : 8 ildir  tip 1 diabet diaqnozu ilə müşahidə altında  olan 29 yaşlı kişi xəstə, son 4 
gündə ürəkbulanma, qusma, halsızlıq, iştahsızlıq və qızdırma tutmaları şikayətləri ilə klinikaya müraciət etmişdir. 
Anamnezə  əsasən  son  3  ayda  3  dəfə  DKA  klinikası  ilə  müalicə  aldığını  bildirmişdir.  Fiziki  müayinədə: 
hiperpiqmentasiya, turqorluğun azalması, nəfəsdən aseton iyinin gəlməsi. Temperatur 38.7 *C, nəbz 96v/dəq., A/T 
80/50 mm c.süt olmuşdur. 
Lab.müayinələrə  əsasən:  Qlükoza:325  mq/dl,  ALT:45  iu/ml,  K:6.29  mmol/l,  Na:128.1  mmol/l.  Sidik 
cövhəri:80 mq/dl, HbA1C:9.3, leykosit:17700 mm3, sidiyin ümumi analizi: şəkər(++), aseton (+++). 
DKA  vəziyyəti,  hiperkaliemiya,  hiperpiqmentasiya  və  dehidratasiya  əlamətləri,  ədəbiyyatlarda    DKA  ilə 
təzahür edən Tip 1 diabet  və  Adisson xəstəliyinin  birgə   rast gəlinməsi, differensial diaqnostika zamanı  adisson 
xəstəliyini düşünməyimizə səbəb oldu. (ACTH:>1250pq/ml,  kortizol:<1ug/dl). 
Nəticə: DKA’un  təkrarlandığı hallarda Adisson xəstəliyi daim diqqət mərkəzində olmalıdır. Qarışıq salına 
bilən  bu  iki  xəstəliyin  birgə  təzahürü  nəzərdən  qaçırılmamalıdır.  Kontrinsulyar  hormonların  tip  1  diabet  və 
Adisson  xəstəliyinin  birgə  rast  gəlinməsi  zamanı  dəyişməsi  hələ  izah  edilə  bilinmir  və  daha  geniş  araşdırmalar 
lazımdır. 
 
 

---