Avropa Universitetləri Birliyinin və Vahid Avropa Məkanının yaradılması ideyaları bütün Avropada vo Bolonya (İtaliya) şəhərində olan qədim Bolonya Univer
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
12 qarət etdilər. Bir neçə gündən sonra isə Mirzə Salmanı qətlə yetirdilər. 1584-cü ildə şah və şahzadə Təbrizə gəlmişdi. Burada qışı keçirdilər. Yeni ilin yaz mövsümünə hazırlaşan Qızılbaş ordusunda təfriqə yenidən alovlandı. Artıq böyüyüb yaşa dolan Həmzə mirzə anasının qisasını almağa girişmişdi. Əliqulu xan Fəthoğlu-Ustaclı şahzadənin beynini doldurdu ki, qorçubaşı Məhəmmədqulu xan Avşar Məhəmməd xan Türkmanla bərabər ananın öldürülməsində günahkardır. Bu öyrətmədən sonra Həmzə mirzə qorçubaşını hədələməyə başladı. Sarayda olan qarda- şıoğlu Cabbarqulu bəy şahzadənin hədəsini Məhəmmədqulu xana gizlincə çatdırdı. Məhəmmədqulu xan qaçıb osmanlılara qoşuldu. Bəzi qaynaqlarda Məhəmmədqulu xanın adı Allahqulu xan, bəzilərində isə sadəcə Qulu xan kimi də yazılır. Həmzə mirzə Təhmasibqulu sultan Araşlı-Avşarı Məhəmməd- qulu xanın əvəzinə qorçubaşı təyin etdi. 1585-ci ilin yayında Osman paşanın başçılığı ilə Osmanlı ordusu Azərbaycana yürüş etdi. Şah və şahzadə Qarabağda yaylaq- da idilər. Çuxur Səd bəylərbəyi Məhəmmədi xan (Toxmaq) Ustaclı qərargaha qatıldı. Müdafiə planı hazırlandı. Bütün əyalətlərə xəbər göndərildi. Bəylərbəyilərin və hakimlərin qoşunları ilə birlikdə Təbrizə toplanmaları əmr olundu. Türkman və Təkəli elinin əmirləri şahın əmrini rədd etdilər. Həmzə mirzə 20 min nəfərlik ordu ilə Qarabağ yaylaqlarından Təbrizə hərəkət etdi. Yolüstü Qaradağın Dizmar və Üzümdül mahallarında dincəldi. İlyas xəlifə Toxmaqlı- Ustaclı şah və şahzadəni qonaqladı. Məhəmmədi xan (Toxmaq) Ustaclı Təbriz civarında, Sufiyan yörəsində osmanlılarla üzləşdi. Öncə qızılbaşlar qələbə qazandılar, sonra osmanlıların çoxluğu öz sözünü dedi. Qızılbaş ordusu geri çəkildi. Şahzadə Həmzə mirzə Əliqulu xan Ustaclını özündən arala- madığından bəylərbəyilikdən çıxarıb Hüseynqulu sultan Fəthoğlunu təyin etmişdi. Təbriz şəhərinin müdafiəsini möhkəmləndirmək işini Pir Qeyb xan Ustaclıya tapşırmışdı. Osman paşa güclü həmlə ilə 13 Təbrizi aldı. Pir Qeyb xan və Hüseynqulu sultan şəhərdən çəkilib Qaradağda, Üzümdil mahalında şaha qoşuldular. 1586-cı ildə sarayda olan Zülqədər, Avşar və Qacar ellərinin nümayəndələri şahzadə Həmzə mirzənin tərsliyindən narazı olduq- larını bildirdilər. Orduya birlik gərək idi. Həmzə mirzənin güzəştə getməsini dilədilər. Həmin ellərin nümayəndələri olan qorçular, qvardiyaçılar qızışdırıcı Əliqulu xanın Təbrizdəki evini yağmala- dılar. Harda ustaclı evi vardısa viran qaldı. Həmzə mirzə Məhəmmədi xan Ustaclını Təbrizdə qoyub sa- rayı qorumağı tapşırdı. 3 min nəfərlik qoşunla Qəzvinə yola düşdü. Türkman qiyamçıları artıq paytaxtı almışdılar. Həmzə mirzə Qəzvi- nə yaxınlaşdı. Burada Avşar və Bayat elindən ona qoşulanlar oldu. Qoşunun sayı 7 minə çıxdı. Qiyamçılar şahzadənin yaxınlaşmasını eşidib, paytaxtdan çıxdılar. 10 min nəfərdən çox olan qiyamçılar şah qoşunu ilə savaşda yenildilər. 1586-cı ildə qiyamı yatıran şahzadə Təbrizə qayıtdı. Həmzə mirzə yenidən qoşun toplamaq istədi. Türkman, Təkəli, Zülqədər ellərinin qırılanı qırılmış, qalanların bir hissəsi osmanlıların tərəfinə keçmiş, bir hissəsi isə ölkəyə səpələnmişdi. Avşar elinin nümayən- dələri, əsasən İsfahan, Yəzd, Kerman və Kuhgiluyə qrupları isə ağ- saqqalları Məhəmmədqulu xana görə küskün idilər. Xorasandakı ustaclılar və şamlılar Həmzə mirzəni eşitmək belə istəmirdilər. Onlar Abbas mirzəni şah görmək niyyətində idilər. Osmanlılar isə fürsətdən istifadə edib, Azərbaycana hücumlarını genişləndir- mişdilər. Həmzə mirzə erməni dəlləyinin əli ilə öldürüldü. Qızılbaş əmirlərinin əsas kütləsi Qəzvin sarayından üz döndərib Abbas mir- zəni şah kimi irəli sürən Xorasan əmirlərinin tərəfinə keçdi. Ker- man, Yəzd, İsfahan və Kuhgiluyə avşarları Xorasan qızılbaşlarının tərəfinə keçdilər. I Şah Abbas Səfəvi taxta çıxandan sonra dövlət islahatlarına və yerdəyişmələrə başladı. Qızılbaşların nüfuzu azaldı. Avşarlar igidlikləri, qəhrəmanlıqları sayəsində bəzi əyalət və vilayətlərin ida- rəsini əllərində saxladılar. 14 I Şah Abbasın göstərişi ilə İsmayıl xan Alplı-Avşar 1589-cu ildə Yusif xanı vəzifəsindən kənarlaşdırıb, Vəli xanla birgə Kermanı idarə etməyə başladılar. 1592-ci ilədək Kerman əyalətinə başçılıq etdi. I Şah Abbas onu Kerman əyaləti bəylərbəyiliyindən çıxarıb Fərəh vilayətinə hakim göndərdi. I Şah Abbas 1595-ci ildə Kuhgiluyə hakimi Həsən xan Əbdül- lətif bəy oğlu Avşarı qardaşı və oğulları ilə tutduraraq Qəhqəhə qa- lasına saldırmışdı. Qəhqəhə qalasından qaçmağa hazırlaşan əsir osmanlı sərkərdələri Mustafa paşa, Əhməd paşa, Şahqulu bəy, Xalid bəy və başqaları qalabəyi Müzəffər bəy Qaradağlını öldürüb, bir müddət qalanı idarə etdilər. Həbsdəki qızılbaşları incidib, əziyyət verirdilər. Üsyançılar qaladan çıxıb, getmək istəyəndə Həsən xan qardaşı və oğulları ilə birgə onların qabağını kəsib, tərk-silah etdi- lər. Əl-qollarını sarıyıb köməyə gələn mühafizəçilərə verdilər. Xə- bər I Şah Abbasa çatanda, avşarları zindandan çıxarıb, onları özəl qorçuları sırasına daxil etdi. Nadir şah Qırxlı-Avşarın hakimiyyəti dönəmində avşarlar yüksəliş yoluna qədəm qoydular. Bilik və bacarıqlarını ortalığa qo- yub, mühim vəzifələr əldə etdilər. Bu dönəmdə yüksələnlərdən biri də Əlirza bəy idi. Əlirza bəy Hüveyzə və Şüştər bölgələrində baş verən qiyamları yatırmağa ezam edilmişdi. Bura da dədə-baba avşar yurdu olduğundan Əlirza bəy müvəffəqiyyət qazana bilmədi. Nadir şah Əlirza bəyi xəyanətdə və itaətsizlikdə günahlandırıb öldürtdü. Nadir şahın hakimiyyəti dönəmində Avşar elinin başçılarının hər birisi bir əyalətə və vilayətə hakim təyin edilmişdi. Məhəmməd- musa xan Məhəmmədqasım xan oğlu Qasımlı Əraq və Kaşana, Heydərqulu xan Qırxlı Şirvana, Bəhram xan Araşlı Şiraza, Məhəm- mədqulu xan Araşlı Xorasanın Səbzivarına, Mehdi xan Həsən xan oğlu Qasımlı İrəvanın Qaramehdisinə, Lütfəli xan Kosaəhmədli Kermana, Musa xan Əmirli Taroma, Saleh xan Qırxlı Xorasanın Əbivərdinə, Əmiraslan xan Qırxlı Azərbaycana, Aşur xan Babalı Arasbara təyin olunmuşdular. İbrahim xan Qırxlı Urmiyanın divan- Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|