Avtandil ağbaba

 
282 
“Süründürm
ə”  (Aşıq  Summani),  “Ürfani”  (Xoca  Süleyman  Ürfani),  “Dərbədəri” 
(D
ədə Dərbədəri), “Güləndamı”, // “İsgəndəri” (Aşıq İsgəndər Ağbabalı) və s. kimi 
xeyli  sayda  aşıq  havaları  mühitin  regional-məhəlli özəlliyi kimi özünəməxsus 
göst
əricilərindəndir. 
Araşdırma nəticəsində o da aşkarlandı ki, Ağbaba-Çıldırda aşıq məclislərinin 
keçirilm
əsində nanay və tırınqıların özünəməxsus rolu olmuşdur. Unudulmaqda olan 
bu lirik janrlar bölg
ənin folklor yaddaşında xüsusi həssaslıqla qorunub saxlanılmışdır. 
Bu regional öz
əllik  Ağbaba-Çıldır  aşıq  mühitində  “Tırınqı”,  “Ota  nanayı”,  “Aşıq 
Tüccarın  nanayı”,  “Gəlin  nanayı”  kimi  saz  havalarında  özünü  qabarıq  şəkildə 
göst
ərir. 
Sonrakı  dövrlərdə  tırınqı  məclisləri sufi təriqətlərinə  də  təsir göstərmişdir. 
Şaman  ayinlərini  xatırladan bu cür məclislərin tərəkəmələr  arasında  çağdaş 
dövrümüzd
ə  də  keçirildiyi məlumdur. Qarapapaq tərəkəmələrinin kompakt 
yaşadıqları  bir  sıra  ərazilərdə  (Borçalıda,  Qərbi Azərbaycanın  deportasiya  olunmuş 
sabiq az
ərbaycanlı əhalisinin yaşadıqları bəzi bölgələrdə) icra edilən mərasimlərdə-
meyxanalarda halay vurub s
əma rəqsləri etmək,  bu  zaman  çalğı  aləti kimi tənəkə 
əşyalardan istifadə olunması həmin təsirin izləridir.  
“Ağam hey”, “Qurdoğlu”, “Sirri-Sübhan”, “Rəhmani”, “Göyatlı” və sair kimi 
sufi  havaları  mühitin  musiqi  repertuarında  dini-ürfani  ruhun,  regional  özəlliyin 
səciyyəvi cəhətlərindəndir. 
Parçalanmış  Ağbaba-Çıldır  aşıq  mühiti 40  il  çar  Rusiyasının,  70 il Sovetlər 
Birliyinin  mənfur  qadağalarına,  ideoloji  təzyiqlərinə  baxmayaraq  özünün  etno-milli 
xüsus
iyyətlərini,  klassik  ənənələri  yüksək  mühafizəkarlıqla  qoruyub  saxlamışdır. 
Milli müstəqillik qazandıqdan sonra bu sahədə bir sıra qaranlıq mətləblərə aydınlıq 
gətirilmişdir.  Şübhə  yoxdur  ki,  gələcəkdə  daha  əhatəli  və  dərin  tədqiqatlar 
aparılacaqdır. Bunu Ağbaba-Çıldır aşıq mühitinin tarixi taleyi tələb edir. 
 
 

---

 
283 
 
ƏDƏBİYYAT 
AZƏRBAYCAN DİLİNDƏ 
 
1.
 
Abbaslı İ.Azərbaycan dastanlarının  yayılması təsiri. Bakı:Nurlan, 2007, 272 s. 
2.
 
Abbaslı İ.Folklorşünaslıq axtarışları.2 cilddə, II cild, Bakı:Nurlan, 2010, 344 s. 
3.
 
A.Əli, B.Mustafa. Borçalı folkloru antologiyası (dastanlar). Bakı: Dan ulduzu, 
2009, 240 s.  
4.
 
Abdullayev B. Haqqın səsi. Bakı: Azərnəşr, 1989, 144 s.  
5.
 
Ağbaba A. Folklorumuz və taleyimiz. Bakı: Nurlan, 2007, 192 s. 
6.
 
Ağbaba A. Aşıq Nəsibin sənət dünyası. Bakı: Elm, 2008, 92 s. 
7.
 
Ağbaba A. Ağbaba dağları kimi uca. “Əmək” qəzeti, 1988,18 noyabr 
8.
 
Ağbaba A. Mifologiya. SDU-nun nəşri, 2008, s. 45-46; 53-54 
9.
 
Ağbaba A. Durnam gedər olsan bizim ellərə. Bakı: Qanun, 2009, 64 s. 
10.
 
Ağbaba A. Oğuz yurdu Güllübulaq. Bakı: Adiloğlu, 2002, s. 255-303 
11.
 
Ağbaba A. Şəxsi arxivindən. 
12.
 
Axıska türk folkloru (tərtibçilər: A.Əhmədli, Q.Qubadlı). Bakı: Nurlan, 2008, 
268 s 
13.
 
Axıska türk folkloru (tərtib edəni: R.Poladoğlu). Bakı: Çaşıoğlu, 1998, 130 s. 
14.
 
Allahmanlı M. Aşıq Ömərin yaradıcılığı. Bakı: ADPU nəşriyyatı, 2009, 194 s.  
15.
 
Allahmanlı  M.  Aşıq  yaradıcılığının  inkişaf  mərhələləri.  (Fil.elm.dok... 
dis.avtoref.) 
Bakı: 2008, 58 s. 
16.
 
Allahmanlı M. Din, təriqət və aşıq. Bakı: Şur nəşriyyatı, 1999, 172 s. 
17.
 
Anadolu aşıqları (toplayıb tərtib edəni və işləyəni K.Quliyeva). Bakı: Azərnəşr, 
1993, 168 s. 
18.
 
Araslı H. Aşıq yaradıcılığı. Bakı: Xalq Yaradıcılığı Evi, 1960, 136 s. 
19.
 
Arzumanlı  V,  Mustafa  N.  Tarixin  qara  səhifələri.  Deportasiya.  Soyqırım. 
Qaçqınlıq. Bakı: Qartal, 1998, 280 s. 
20.
 
Aşıq  Hüseyn  Saraclı  (tərtibçi  S.Əfəndi  (Süleymanov).  Şeirlər. Söyləmələr. 
Bakı: Yazıçı, 1992, 208 s. 

---

 
284 
21.
 
Aşıq  Ələsgər.  Əsərləri. Dastan –  rəvayətlər. Xatirələr.  (toplayıb  tərtib edəni 
İ.Ələsgər). Bakı: Şərq-Qərb, 1999, 578 s. 
22.
 
Aşıq Faxfur Ağbabalı. Telli sazım. Bakı: Qərənfil nəşriyyatı, 2006, 92 s. 
23.
 
Aşıq  İsgəndər  Ağbabalı.    Ayırdılar  Ağbabadan.  I  kitab  (toplayanı  və  tərtib 
ed
əni T.Səmimi). Bakı: Ozan, 1998, 184 s. 
24.
 
Aşıq  İsgəndər  Ağbabalı.  Sazda  fırtına 
 sözd
ə  ümmanam. I kitab (tərtib 
ed
ənlər: A.Ağbaba, M.Gülməmmədov). Bakı: Elm və təhsil, 2011, 320 s. 
25.
 
Aşıq  Nəsib  (toplayıb  tərtib edənlər  H.İsmayılov,  T.Qurbanov).  Bakı:  Səda, 
2004, 198 s. 
26.
 
Aşıq Paşa Göydağlı. Ağbabadan köç gəldi. Bakı: Ozan, 1998, 156 s. 
27.
 
Az
ərbaycan  aşıq  şeirindən seçmələr. 2 cilddə. I cild. (tərtib edənlər: 
Ə.Axundov, İ.Abbaslı, H.İsmayılov). Bakı: Şərq-Qərb, 2005, 376 səh 
28.
 
Az
ərbaycan  aşıq  şeirindən seçmələr. 2 cilddə, II cild (tərtib edənlər: 
Ə.Axundov, M.H.Təhmasib, H.İsmayılov). Bakı: Şərq-Qərb, 2005, 424 s. 
29.
 
Az
ərbaycan  dastanları.  5  cilddə, I cild (tərtib edənlər M.H.Təhmasib, 
Ə.Axundov). Bakı: Lider-Nəşriyyat, 2005, 392 s. 
30.
 
Az
ərbaycan  dastanları.  5  cilddə, II cild (tərtib edənlər M.H.Təhmasib, 
Ə.Axundov). Bakı: Lider-Nəşriyyat, 2005, 448 s. 
31.
 
Az
ərbaycan dastanları. 5 cilddə, III cild. Bakı: Lider-Nəşriyyat, 2005, 328 s. 
32.
 
Az
ərbaycan dastanları.  5  cilddə, IV cild (tərtib edəni M.H.Təhmasib).  Bakı: 
Lider-N
əşriyyat, 2005, 464 s. 
33.
 
Az
ərbaycan  ədəbiyyatı  inciləri  (tərtib edəni E.Məmmədov).  Bakı:  Yazıçı, 
1988, 600 s. 
34.
 
Az
ərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 6 cilddə, I cild. Bakı: Elm, 2004, 760 s. 
35.
 
Az
ərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 6 cilddə, III cild. Bakı: Elm, 2009, 736 s. 
36.
 
Az
ərbaycan  fokloru  antologiyası.  Ağbaba  folkloru  (toplayıb  tərtib edəni 
S.Ağbabalı) Bakı:  Azərnəşr, 1997, 256 s. 
37.
 
Az
ərbaycan folkloru antologiyası. I kitab. Naxçıvan folkloru  (tərtib edənlər: 
T.F
ərzəliyev, M.Qasımlı) Bakı: Sabah, 1994, 384 s. 

---