Aydın Talıbzadə
Yüklə 3,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MEYXANA qəzəlin astar üzüdür, başqa yöndən yanaşsaq, qəzələ karikaturadır, onun
- Sonucda isə sual yenə əvvəlkidir: MEYXANA Azərbaycanda nə idi Sosial və mənəvi basqılara
321
Mən biləni yer üzünün heç bir xalqı meyxana söyləmir. Onun vətəni Abşeirondur. Bugünsə meyxana tamam yeni
bir halətdədir, az qala
rəsmi statusdadır və müasir güzərana tam adekvatdır. Azərbaycan ədəbiyyatının meyxana irsinə gəldikdə isə
deyilməlidir ki,
bu, XX
əsr Bakısının portretinə, Bakı
əhlinin portretinə, dövrün, zəmanənin rəsmi portretinə və tarixinə əlavə akvarel ştrixlər, ötəri cizgilər, gözlənilməz yozmalar kimi, Bakı haqqında rəsmi mədəniyyətdə fiksə edilmiş şeirlərə, mahnılara özünəməxsus bir kontrapunkt kimi qiymətlidir. Meyxana Orta çağlardan XX yüzilə əprimiş, sozalmış, fağırlaşmış bir görkəmdə gəlib çıxan meyxanələrin (qəlyanaltıların) qoca dünya
ilə kişiyana zarafatıdır. MEYXANA qəzəlin astar üzüdür, başqa yöndən yanaşsaq, qəzələ karikaturadır, onun nisbətən cavanyana, asan, lakin kobud, köntey və aqressiv, “dalaşqan” variantıdır; bir çox təzahürlərində isə həcvdir, hədyandır; kimə istəsən öcəşər, nəyi desən lağa qoyar, qorxmaz, çəkinməz, boynunu büküb dayanmaz. Çünki meyxana ustad sənətkarlardan savayı avtoritet tanımır. Odur ki, Azərbaycanda meyxana təkcə ədəbi deyil, həm də sosial hadisədir. Qəzəl muğamata söykənir, meyxana diringəyə. Biri janrın zadəganıdır, digəri - cüvəllağısı.
322
“dumanlanıb” valaylanan mübarizə, höcət; müştüklü “Kazbek”in tüstüsü arasından görükən padşahlıq iddiası; bekar və qədeş məhəllə uşaqlarının “misralanmış” cığallığı, müasirliyin Kosa və Keçəl deyişməsi; Çənbərəkənd cayıllarının qeyri-rəsmi himni; meydanın söz pəhləvanlarının spirt qoxuyan sadəlövh fəlsəfəsi və təkəbbürlü istehzası; qəzəlin topal qardaşı; şəhər teatrının atmaca dialoqlar üzərində qurulmuş ucuz variantı; Ortaçağ Şərq poeziyasının XX əsr gerçəkliyində yaşamaq cəhdi. Bəs indi meyxana kimindi və nəmənədi? Meyxana məşq edənindir; çünki əvvəldən axıracan qəlpdi, qəlibdi. Kim daha çox əzbərlədi, meyxana onundur: yəni çevir tatı, vur tatı. Meyxana bugün ekrana möhtacdır; ona görə dili qısadır. Nədən ki, rəsmiləşmək istəyir, şou-biznesə qatılmaq istəyir, varlanmaq istəyir, gündəmdə qalmaq istəyir. Belə getsə, çox az bir müddətdə hər üç azərbaycanlıdan ikisi
meyxana ustadı
kimi tanınacaq. İndi Azərbaycanda o qədər meyxanaçı var ki, rahatcana bir meyxana kolleci açmaq mümkündür... Mən bir çox məqamlarda görürəm ki,
bugün camaatın özünüidentifikasıyası, yəni
özünütanıması, özünübilməsi teatrda yox, meyxanada (və ya aşıq məclislərində) baş verir. Meyxana kütləviləşir (milli mədəniyyətdə isə klassik musiqinin, təsvir sənətinin, operanın, baletin, teatrın mövcudluq çərçivəsi daralır): və hətta belə də demək olar ki, kütləviləşib müasir
Azərbaycan ədəbiyyatını “yeyir”. Niyəsini xırdalamaqdan ötrü mən gərək başqa bir məqalə yazım. Bəlkə meyxana muğama və qəzələ (milli sənət genotipinə) bir refleksiya olduğu üçün bu belədir? Və bəlkə də ona görə ki, meyxana susqun çoxluğun qan yaddaşındadır? Və bəlkə də ol səbəbdəndir ki, birinci: meyxana xalqın anladığı dildə danışır; ikincisi: meyxanada xalq danışır. XXI əsrin əvvəlində meyxananın “intibahı” 323
dövrün, zəmanənin ən təzadlı
paradokslarından biridir. Bu barədə düşünməyinə dəyər, cənablar! Çoxluq yazıçını, şairi, ziyalını yox, meyxanaçını tanıyır, meyxanaçını seçir və deməli, ona inanır... Ola bilərmi ki, bu, Azərbaycanda gedən urbanizasiya prosesinə passionarlığın bir reaksiyası kimi qeydə alınsın? Ola bilərmi ki, meyxana dünyanı məhəlli aspektdə qavramaq tərzi, öz məhəlləndə xoşbəxt olmaq tərzi kimi yozulsun? Hər halda qəribə və təəccüblüdür: bir yanda
İnternet, bir
yanda meyxana; bir yanda rəqəmsal sənət, bir yanda... yenə meyxana; bir yanda super bulvar, super fontanlar, bir yanda... yenə meyxana... Bu milli özünüdərkin, milli təfəkkürün, milli ruhun, milli mədəniyyətin XXI əsrdə pozitividir, yoxsa neqativi? Birmənalı cavabım yoxdur. Fakt bu ki, meyxana artıq ictimai sosial, ruhsal və kulturoloji hadisə statusunda bütün
Azərbaycanı iri
addımlarla dolaşır.
2000-2010-cu illər
Yüklə 3,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|