Aydın Talıbzadə
Yüklə 3,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Sahil sakit, çəkilibdir ayaqlar, Coşan dalğa qayaları qucaqlar, Deyəndə ki, gəl, qayıqla üzək, yar
- Ədəbiyyat siyahısı
339
“Sahil sakit, çəkilibdir ayaqlar, Coşan dalğa qayaları qucaqlar, Deyəndə ki, gəl, qayıqla üzək, yar, Çatıb qara qaşlarını nədən sən, “Olmaz, olmaz” deyirsən...” Mahnıda verilən situasiyanın özü erotikdir. Dəniz sahili sakitdir və orada bir kimsə yoxdur. Elə bu an hansısa bir coşmuş dalğa sahilin sakitliyini pozub
qayaları qucaqlayır. Şair “qucaqlamaq” kəlməsilə adi
təbiət görüntüsünü erotikləşdirir və sonra sevdiyi qıza qayıqla üzməyi təklif
edir. Qayıq
qadın başlanğıcını simvollaşdırır, “üzmək” isə intim duyğularda qərq olmaq anlamına gəlir. Bu yozumu aktualllaşdıran və şeirin özünü az qala şəhraşublar səviyyəsinə yüksəldən sonuncu iki misradır. Yəni qayıqda üzmək təklifini eşidəndə aşiqin sevdiyi
qız niyə
qaşlarını dartıb “olmaz, olmaz” deməliydi? Bax, erotikliyin düyünü elə
bu həyanı
(yasağı) eyhamlaşdıran “olmaz, olmaz” kəlmələrindədir. Erotikanın soykökündə yasaq dayanır. Erotika yaradıcılıqdır, fantaziyanın məhsuludur. Fantaziya isə “yasaq, qadağa” adlı dopinqlərdən güc alır. işarə fikrin
geyimidir. Biz
simvolların, işarələrin mənasını, bildirdiklərini çözəndə, aydınlaşdıranda fikri
“soyundururuq”. Şəhər də simvoldur, mədəniyyətin və uyqarlığın simvoludur. Müasir
şəhər simvol
və işarələr şəhəridir. Bu şəhərdə yaşamaq işarələri “oxumaq” bacarığı deməkdir. Memarlıq insanın yaradıcı təxəyyülünün əsasında dayanan obrazları məkana köçürür. Məkanda gördüyümüz hər bir forma işarədir, simvoldur. İnsan beynisə yalnız iki forma tanıyır: “in” (qadın) və “yan” (kişi) başlanğıclarının formalarını. Fikri bir az da sadələşdirməkdən ötrü belə də demək mümkündür ki, bu formalardan biri yonidir, o birisi linqam. Bütün digər formalar bu
340
iki formanın variasiyalarından ibarətdir. Hərçənd “həya” deyilən bir nəsnə imkan daxilində bu formaları tanınmaz edir, yəni işarəyə, simvola çevirir. Bu da onu bildirir ki, şəhərin məkanı apriori erotikdir. Erotikanın həqiqi məkanı isə fikirdir. Məkan və
bədən fikrin
gücü ilə
erotikləşir. Fikir pırpızlığından erotika boylanır. Sənətdə avanqard fikir pırpızlığıdır. Avanqardı şəhər yaşadır. Şəhərin özü avanqarddır. Deməli, erotika şəhərlə birgə yaşayır, onun boğanağında, divarlarına hoppuş, parklarına çökmüş ehtiraslarda, gecə klublarının işıqlarında yaşayır. Mən yavaş-yavaş qayıdıram məqalənin əvvəlinə. Tarix boyu uyqarlıqların, şəhərlərin dağılması, viran qalması elə bu erotika üzündən olmadımı? Publisistik bir desant: heç gecə barına da “Möminə xatun” adını verərlərmi? Lut peyğəmbərin qövmünü xatırlatmaq bəs edərmi
ki, müasirlərim öz səhvlərini başa düşsünlər? Tanrı torpağı alt-üst çevirmədimi, zəlzələlər göndərmədimi ki, insanlar dərs alıb erotikanı özlərinə yaxın buraxmasınlar? Nədən ki, məkr erotikdir, şər erotikdir, fantas- maqoriya erotikdir. Dünyanın bu durumundan sonra həmişə mütləq
APOKALİPSİS gəlir.
Apokalipsis dünyanı həmişə ehtiraslar dünyasının burulğanında haqlayır, haqlayır ki, şəri, məkri birdəfəlik təmizləsin, odda yandırsın, sularda qərq etsin. Ona görə ki məhz insan erotikanın müəllifidir: o, Allahın buyurduqları ilə kifayətlənməyib erotikanı seksual həzzin stimulyatoru kimi yaradır. Busa toplumda əxlaq pozuntusuna gətirib çıxarır, cəmiyyətin enerji balansını pozur, xaosu küçələrə buraxır. Digər tərəfdən isə Şərqdə erotika, musiqişünas Sevil Fərhadovanın yazdığı kimi, “ruhsal enerjiyə yiyələnmək vərdişinin cilalanması” 3
üçün bir
vasitədir. Ona görə Şərqdə erotika ilə həya 341
əkizdir. Əbəs deyil ki, bəzi sufi təriqətlərində erotika ruhu bədənin əsarətindən xilas edəcək güclü enerji kimi, “vəhdət əl-vücud”a çatmaq, mütləq elmə yetmək vasitəsi kimi qavranılır. Deməli, mən erotikanı beyinlə əlaqələndirəndə tam haqlıymışam. Onda belə çıxır ki, erotika özündə, eyni ilə hindus tanrısı Şivanın rəqsləri kimi, özündə həm yaradıcı, qutsal, müqəddəs başlanğıc enerjisini, ağ enerjini, həm də dağıdıcı, məkrli başlanğıc enerjisini, qara enerjini özündə qapsayır. Yəni erotika kosmosla xaosun bir-birinə keçdiyi sərhədin enerji keyyfiyyətidir ki, buradan həm kosmosa, həm də xaosa qapılar açılır.
1 Bax: Losev A.F. İstoriya antiçnoy estetiki: pozdniy ellinizm. - M.: İskusstvo, 1980. - s.492-504. 2 Mehdi N.M. Şərq mədəniyyətində virtual hicab və kişilərin seksual aqressivliyi // Çətin və dolaşıq durumların kosmolojisi. - Bakı, 2001. - S.160. 3 Farxadova S.T. Muqa: monodiiya kak tip mışleniya. - B.: Elm, 2001. - s.129.
Yüklə 3,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|