Az Book Library downloaded from KitabYurdu org Sevgi MƏktublari sigmund Freud
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Hamletində” deyilən kimi: “Hekubedən mənə nə?” Bütün bunlar da mənim üçün heç bir anlam daşımayan olaylar sırasındandır. Yerusəlimi dağıdıblar, nə olsun, mənim Martam sağdır və xoşbəxtdir, mənə bu da yetər. Ola bilsin, gələcəkdə, tarixçilər bunu sübut eləyəcəklər: birdən onda Yerusəlimi dağıtmasaydılar, yəhudilər də, bunadək bu torpaqlarda yaşamış başqa xalqlar kimi, bütünlüklə yer üzündən silinəcəkdilər. Axı bu əski çağdan qalma məbədlər dağılandan sonra iudaizm bir din kimi formalaşmağa başladı. Qoca yenidən sözə başladı: – İudaizm inancının bu pəhrizinə doqquz gün qalmış biz yaşamımızda olan bütün əyləncələrdən və həzlərdən əl çəkirik. Bununla da biz Yerusəlimdəki məbədin dağıdılmasına yas tuturuq. Yəhudilər burada çox azdır, yaşlılardan da çoxu ölüb gediblər, ona görə də, qocalardan biz sağ qalanlar dini ənənələri qoruyub saxlamaq üçün var gücümüzlə çalışırıq. Düzdür, özümüzü buradakı yaşamın gerçəklərindən də ayırmırıq. İnancımızı qoruyub saxlamaqda biz bir nəfərə çox borcluyuq. Çox qabaqlar Hamburqla onun yaxınlığındakı Altonedə yaşayan yəhudilər bir dini icmada birləşmişdilər, sonradan onlar ikiyə bölündülər. Dini təhsillə çox əski çağlardan Almaniyada yaşayan ravvinlər məşğul olurdular. Biz buraya, dini təhsilimizi qurmaq üçün çox seçkin bir kimsə olan ravvin Bernaysı 8 çağırmışdıq. Bu gözəl insan bizim inancımızın dayanıqlığı və inkişafı üçün çox böyük işlər gördü. Soruşursunuz, o, hamburqlu idimi? Yox, o, Vyurtsburqdan buraya gəlmişdi. Onu oraya Birinci Napoleon oxumağa göndəribmiş. O, bura gələndə çox gənc idi, ancaq otuz yaşına kimi burada olmamışdı. – Siz, onun ailəsini tanıyırdınızmı? – mən ondan soruşdum. – Yaxşı tanıyırdım. Mən onun uşaqları ilə bir yerdə böyümüşəm. Sonra o iki ad çəkdi: Münhendə yaşayan Mixael Bernays və Bonnda yaşayan Yakob Bernays 9 . Daha sonra, nəyisə xatırlayıb dedi: – Hə, onun üçüncü bir oğlu da vardı, Vyanada yaşayırdı. Elə orada da ölmüşdü. O bütün ömrü boyu qardaşlarının kölgəsində qalıb gözə görünməzdi. Onu yaxşı tanıyırdım. Atalarının çoxçalarlı özəllikləri uşaqlarına da keçmişdi. Ataları çox yaxşı linqvist, filoloq idi, əski çağdan qalma əlyazmalara yozum yazardı. Uşaqlar da atalarından onlara keçən bu üstünlüklərə görə çox böyük alimlər oldular. Böyük oğul da filoloq oldu, atasının elmi işlərini davam elətdirdi. Ortancıl oğulun çox incə bədii zövqü vardı, o öz elmi işlərində bizim böyük şairlərimizin yaradıcılığını araşdırar, onların əsərlərindəki gözəllikləri incələyərdi. Üçüncü oğul, çox qaraqabaq və özünəqapılmış birisi idi, dünyanı elmin və incəsənətin yol verdiyindən daha artıq səviyyədə qavramağa çalışardı. Onu yaxından tanıyanların deməsinə görə, o çox ideal bir insan idi. O, insan ruhunu dəyişməyə yönəlik yeni əsərlər yazırdı, daha qardaşları kimi, ömrünü insanlığın yaratdığı böyük əsərləri araşdırmaqla keçirmək istəmirdi. Qoca tacirin dediyi bu böyük insanın xatirəsini yaşadan üzüyünün surətini Marthen mənə bağışlamışdı. Görəsən, bu qoca yəhudi, sabah, Praqalı dostum doktor Valenin, mənim tapşırığımla, onun ruhani ustadının nəvəsinin əlini öpəcəyini bilsəydi nə deyərdi? Qoca yəhudi isə gənclik xatirələrinə qapılıb danışmaqdan yorulmurdu, bu görkəmində o mənə Lessinqin dramındakı bilgin Natanın duyğulu obrazını downloaded from KitabYurdu.org
xatırladırdı. O, gənclik çağında ruhani ustadı olmuş ravvin İsaak Bernaysın ruhani zənginliyindən, insansevərliyindən, necə dərin bir inanc yiyəsi olmağından, usanmaq bilmədən, danışırdı. Onun deməsinə görə, bu bilgin ravvin öz baxışlarını ona inanmaq istəməyənlərə sırımağa çalışmazdı. Ancaq kimsə dediklərinə inansaydı, onun çağırdığı yolu tutub getsəydi, onlara qarşı çox tələbkar olardı. Bizim qulaqardına vurub önəmsiz saydığımız, dəyər vermədiyimiz çoxlu nəsnələri o çox yüksək dəyərlər sayar, onları bizə aşılamaqdan yorulmazdı. Örnək üçün, o yeməklə bağlı dinin qoyduğu yasaqlara barmaqarası baxmağı ən böyük suçlardan biri sayırdı. Qoca yəhudinin deməsinə görə, bu konunun üzərində dərindən düşünüb-daşınmağa dəyər. Minillərdir insan Tanrıya inanır. Elə bu gerçəkliyin özü, inancı və dini, məntiqsizlik və yanlışlıq saymağın doğru olmadığını göstərir. Əksinə, din hansısa böyük anlamların daşıyıcısı olmasaydı insanlar bu qədər uzun bir vaxtda ona bağlanıb qalmazdılar. Tanrı insanı yaradıb onu Yer cənnəti olan Edem bağında yerləşdirəndə onlara birinci olaraq yeməklə bağlı yasaq qoymuşdu –hansı ağacın meyvəsini yemək olar, hansını yemək olmaz, insanların davranışına qoyulan ilk yasaq sayılır. Tanrının ilk yasağı yeməklə bağlı idisə, onda biz bu yasağın insanlar tərəfindən pozulmasına necə soyuqqanlı yanaşa, barmaqarası baxa bilərik? O yenə də bir neçə dini yasaqlardan danışıb, onların gizlin anlamlarını mənim üçün yozmağa başladı. Onun deməyinə görə “Müqəddəs Kitablardakı yazıların özülündə ən doğru-düzgün buyuruqlar dayandığı üçün də insanlar onlara söz-sovsuz boyun əyməlidirlər. Ancaq bu heç də insanın əzəli haqqı olan şübhə eləməyi onun əlindən almağa yönəlməmişdir, insanın yer üzündəki istənilən ad-sanlı, bilgin kimsəni danmağa, ona inanmamağa haqqı vardır”. Görünür, Lessinq “insanların arasında nəsildən-nəslə keçən dini tərbiyənin insanlığın tərəqqisində böyük rol oynadığını” deməkdə haqlıdır. Dinin insan anlağına təsiri çox böyükdür, dini və fəlsəfi baxışlar donuq ehkamlara çevrilməyənə kimi onların insan üzərində təsiri çox böyük olur. Bu baxışlar öz ardınca dərin elmi düşüncələrə yol açmış, dünyanın incəsənət, poeziya və ədəbiyyat kimi dəyərlərinin yaranmasına, habelə, yüksəlişinə olduqca böyük təsir göstərmişdir. Neçə-neçə böyük düşünürlərin və şairlərin dini süjetlərdən yararlanaraq necə böyük əsərlər ərsəyə gətirdikləri də bəllidir. Dini təlimlər mistik qavrama arxalandığına görə, onlardan əl çəkilməli olsa belə, yenə də onların qurulmasında özünü göstərən ilham və incə məntiqin insanlığın yetirdiyi çoxlu bilgin kimsələrin yaradıcılıqlarına göstərdiyi təsirləri danmaq olmaz. Qoca yəhudi hamburqlu ravvinin verdiyi bütün öyüdləri yaxşı xatırlayırdı. Ancaq bu, onun ravvini müqəddəs saymasına görə deyildi. Bununla bağlı, onun dediklərindən bir örnək də verirəm: – O bizə dini təlimi dərindən qavraya bilməkdən doğan sevinc duyğusu aşılamağı bacarırdı. O insanların yerdəki yaşam qaydalarını bəyənməzdi, bizə aşıladığı dini tərbiyə ilə yetkin insanın necə olmasını anlatmağa çalışardı. İndi öz böyük müəlliminin nəvəsinin adı oyulmuş poçt kağızı düzəldən bu qoca yəhudi, onun çox illər bundan öncə dediyi sözləri hələ də unutmamışdı: downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|