2012-ci ili Əhatə Edən İfadə Azadlığı Hesabatı
Reportyorların Azadlıq və Təhlükəsizlik İnstitutu
4
media monitorinqi, daxil olan sorğuların və şikayətlərin təhlil olunması, RATİ-nin jurnalistlərin
təhlükəsizliyi üçün yaradılmış “Qaynar xətti”nin statistikası və qanuni yolla əldə olunmuş digər
informasiyaların əsasında hazırlanmışdır. RATİ personalı bu hesabatı yerli və beynəlxalq ifadə azadlığı
ekspertləri ilə məsləhətləşmələr aparmaqla hazırlamışdır.
Bu hesabat 5 fəsildən ibarətdir və RATİ-nin diqqət yetirdiyi aşağıdakı əsas sahələri əhatə edir: ifadə
azadlığı üçün konstitusional, siyasi və hüquqi mühit; jurnalistlərə qarşı törədilmiş cinayətlərə görə
cəzasızlıq, jurnalistlərin və digər media nümayəndələrinin fəaliyyət mühiti.
Giriş hissənin ardınca, hesabat RATİ-nin Azərbaycan hökumətinə söz azadlığı durumunun
yaxşılaşdırılması üçün tövsiyələrini təqdim edir. Hesabatın birinci fəsli jurnalistlərə qarşı zorakılıq halları,
şantaj və təzyiqin digər formalarını nəzərdən keçirir. İkinci fəsildə ifadə azadlığını məhdudlaşdırmağın
hüquqi vasitələri öz əksini tapmışdır. Üçüncü fəsil ifadə azadlığı ilə bağlı hazırkı və əvvəllər baş vermiş
tutulma və həbs halları barədə məlumat verməklə jurnalistlərin, bloqçuların və hüquq müdafiəçilərinin
həbslərini əhatə edir. Dördüncü fəsil dövlətin yayım və çap mediasına nəzarət üsullarını təsvir edir.
Beşinci fəsil Azərbaycanda ifadə azadlığı üçün son azad məkan olan internetdə söz azadlığının durumunu
təhlil edir. Hesabatın sonunda ölkədə söz azadlığının vəziyyəti barədə RATİ-nin yekun rəyləri yer
almışdır.
2012-ci ili Əhatə Edən İfadə Azadlığı Hesabatı
Reportyorların Azadlıq və Təhlükəsizlik İnstitutu
5
Tövsiyələr
Hesabatdan da göründüyü kimi, Azərbaycanda ifadə azadlığı ciddi təhlükə altındadır. Azərbaycan
hökuməti bu azadlıqların məhdudlaşdırılmasına dərhal son qoymalı və insan hüquqları ilə bağlı
beynəlxalq öhdəliklərinə uyğun olaraq vəziyyəti düzəltmək üçün təcili tədbirlər görməlidir. Bu məqsədlə
RATİ ifadə azadlığının müdafiəsi üçün lazım olan addımları özündə əks etdirən aşağıdakı tövsiyələri
işləyib hazırlamışdır.
RATİ Azərbaycan hökumətini xüsusilə aşağıdakı tövsiyələri yerinə yetirməyə çağırır:
Jurnalistlərə qarşı zorakılığa və təzyiqin digər formalarına son qoyulsun:
Jurnalistləri qətlə yetirən və onlara fiziki təzyiq göstərən şəxslərə qarşı cəzasızlığın bütün
formalarına son qoyulsun, jurnalistlərə qarşı bütün cinayət işlərinin üstünün açılması və
cavabdehlərin qanuna uyğun olaraq cəzalandırılması təmin edilsin
2005-ci ilin martında qətlə yetirilmiş jurnalist Elmar Hüseynovun və 2011-ci ildə qətlə yetirilmiş
publisist-jurnalist Rafiq Tağının qətllərinin sifarişçiləri və icraçıları həbs olunsun və məhkəmə
qarşısına çıxarılsın.
E.Hüseynov və R.Tağının qətlləri ilə bağlı dolğun məlumat ictimaiyyətə çatdırılsın.
2012-ci ilin martında tanınmış xanım jurnalist Xədicə İsmayılovaya qarşı hədə-qorxu və şantaj
təxribatını həyata keçirənlər həbs edilsin və məsuliyyətə cəlb olunsun.
Jurnalistlərin hədə-qorxuya məruz qalması halları tam araşdırılsın və onlar üçün etibarlı müdafiə
mexanizmləri yaradılsın.
Tənqidi səsləri susdurmaq üçün həbs tədbirindən istifadəyə son qoyulsun:
İfadə azadlığı hüququnu həyata keçirmələri ilə bağlı olaraq həbs olunmuş və hal-hazırda həbsdə
olan jurnalistlər, bloqçular və fəallar dərhal azad olunsun.
İfadə azadlığı hüququnu həyata keçirmələri ilə bağlı olaraq barələrində cinayət işi açılmış
jurnalistlərə və fəallara qarşı irəli sürülmüş ittihamlara xitam verilsin.
Qanunvericilik və siyasət təkmilləşdirilsin:
İnformasiya azadlığı haqqında ölkə qanunvericiliyinə “KİV-lərin və jurnalistlərin fəaliyyətini
məhdudlaşdırmağı nəzərdə tutan” dəyişikliklər ləğv olunsun.
Sərbəst toplaşma azadlığı haqqında qanuna “icazəsiz etiraz aksiyalarının təşkilatçıları və
iştirakçıları üçün yüksək cərimələr nəzərdə tutan” əlavələr ləğv olunsun.
Diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutan müddəalar AR Cinayət Məcəlləsindən
çıxarılsın.
Tənqidi qəzetlərin fəaliyyətinə mane olmaq məqsədi ilə diffamasiya ittihamından həddindən artıq
istifadəyə son qoyulsun.
Xarici yayımçıların milli tezliklərdə yayımlanmasını yasaqlayan qadağa ləğv olunsun.
Media haqqında qanunvericiliyə yenidən baxılsın və onun mətbuat azadlığının beynəlxalq
standartlarına uyğunluğu təmin edilsin.
Beynəlxalq standartlara uyğun olaraq müstəqil İnformasiya Məsələləri üzrə Müvəkkil
(Ombudsmanı) vəzifəsi təsis edilsin və İnformasiya Məsələləri üzrə Müvəkkilin səlahiyyəti İnsan
Hüquqları Üzrə Müvəkkildən alınaraq İnformasiya Məsələləri üzrə Müvəkkilə verilsin.
Televiziya və radio tezliklərinin sadə lisenziya əsasında şəffaf və ədalətli qaydada verilməsini
təmin etmək üçün tele-radio yayımını tənzimləyən müstəqil qurum yaradılsın.