Azer-dili 5s Derslik 2016 Layout 1
Yüklə 3,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BUNLARI BİLİRSİNİZMİ Əvəzliyin növlərindən biri də sual əvəzlikləridir
- NİZAMİNİN HİKMӘT XӘZİNӘSİNDӘN Bir elmi öyrənmək istədikdə sən Çalış ki, hər şeyi kamil biləsən. Kamil bir palançı olsa da insan
- Çap üçün deyil Çap üçün deyil
- SÖZ EHTİYATI işıq üzü görmək – быть изданным, опубликованным su hövzələri – водохранилища Çap üçün deyil Çap üçün deyil
- Yadda saxlayın! 133 Belə yazılır: məndən səndən ondan onlardan sizlərdən bizlərdən Belə deyilir
6. Aşağıdakı cümlələrdə buraxılmış sual bildirən sözləri yerinə qoyun. Suallara yazılı cavablar verin. 1) Arazgilə – qonaq gəlmişdi? 2) Kərim baba nəvəsi ilə – getdi? 3) Baba ağaclar üçün – hazırladı? 4) Araz o gün – ting caladı? 5) Baba və nəvə tinglərə – baxdılar? 6) İlk sınaq üçün – nəticədir? BUNLARI BİLİRSİNİZMİ? Əvəzliyin növlərindən biri də sual əvəzlikləridir. Sual əvəzlikləri sual bildirən sözlərdir. Yadınızda saxlayın: kim?, nə?, hara?, necə?, nə cür?, hansı?, neçə?, nə qədər? və s. sual əvəzlikləridir. 7. Sual əvəzliklərindən istifadə etməklə özünüz mətnə aid suallar tərtib edin və yazın. 8. Aşağıdakı birləşmələri rus dilinə tərcümə edin və bir neçəsini cüm lələrdə işlədin: bağbanlığın sirri, torpaq sahəsi, nəvəsinin sözləri, babanın səhhəti, kəndin balaca bağbanı, babasının sevimli peşəsi, babanın yetişdirdiyi meyvə ağacı 9. Mətndə işlənmiş “gözlərini əbədi yummaq” birləşməsini aşağı dakılardan hansı ilə əvəz etmək olmaz? a) dünyasını dəyişmək b) dünyadan köçmək c) vəfat etmək d) rahat olmaq 130 NİZAMİNİN HİKMӘT XӘZİNӘSİNDӘN Bir elmi öyrənmək istədikdə sən Çalış ki, hər şeyi kamil biləsən. Kamil bir palançı olsa da insan, Yaxşıdır yarımçıq papaqçılıqdan Çap üçün deyil Çap üçün deyil GÜLƏK VƏ DÜŞÜNƏK 10. Lətifəni oxuyun, sual əvəzliklərinin işləndiyi cümlələri göstərin. Mollanın hinduşkası Bir gün Molla bazarda bir tutuquşu satana rast gəlir. Soruşur: – Bu nədir? Deyirlər: – Tutuquşu. Soruşur: – Qiyməti neçəyədir? Kişi deyir: – Əlli manat. Molla heç bir söz demir, evə qayıdıb öz hinduşkasını tutub, bazara gətirir. Soruşurlar: – Molla, hinduşkanı neçəyə deyirsən? – Beş yüz manat. Deyirlər: – Ay Molla, dəli olmamısan ki? Hinduşka da beş yüz manata olar?! Molla tutuquşunu göstərib deyir:– O boyda quşu əlli manata satır, heç bir söz demirsiniz. Mən qoyun boyda hinduşkanı beş yüz manata deyirəm, hələ bir məni danlayırsınız da... Mənim hinduşkam lap azı bir otuz dəfə ondan böyük olar, ya yox? Deyirlər: – Ay Molla, axı o, tutuquşudur. Molla deyir: – Nə olsun? O, tutuquşudu, bu da hinduşkadı. Deyirlər: – Axı o, adam kimi danışır. Molla baxır ki, səhv eləyib, deyir: – Nə olsun? O danışır, bu da susur. Bəs siz bu boyda böyümüsünüz, bilmirsiniz ki, danışmaq gümüşdürsə, danışmamaq qızıldır? 11. Lətifədə işlənmiş sayları seçib səsləndirin. AZƏRBAYCANIN “QIRMIZI KİTAB”I Azərbaycanın “Qırmızı kitab”ı 1989cu ildə işıq üzü görmüşdür. Bura qunduz, turan pələngi, ceyran, maral, dağ keçisi, qonur ayı və sair hey vanlar, hacıleylək , çəhrayı qızılqaz (flaminqo), turac, kəklik və s. quşlar və beş növ balıq salınmışdır. Biz elə etməliyik ki, bu kitabdakı qırmızı səhifələrin sayı getdikcə azal sın, yaşıl səhifələrin sayı çoxalsın. Bunun üçün dövlət bacardığını etməyə çalışır. Bəs biz nə edirik? Biz heç vaxt unutmamalıyıq ki, təbiətin sahibi olmaqla yanaşı, onun qoruyu cusu da olmalıyıq. Dövlət tərəfindən salınan qoruqlarda yüzlərlə heyvan məskunlaşıb. 1929cu ildə yaradılmış Qızılağac qoruğu Azərbaycanda ən 131 Çap üçün deyil Çap üçün deyil böyük qoruqlardan biridir. Bu qoruq otuz kilometr ərazi boyunca uzanır. Bu qoruğun əsas məqsədi suda yaşayan quşları qorumaq, müdafiə et məkdir. Aprel ayında bura çox nadir quş növləri yuva qurmaq üçün köç edir. Yaşılbaş ördəklər, boz qazlar, qağayılar isə qışı da burda keçirirlər. Yırtıcı heyvanlardan isə canavar, çaqqal, tülkü, qamış pişiyi və daha çox qabanlar bu qoruqda məskən salmışlar. Deməli, uşaqlar, meşələrdə, düzənliklərdə, dağlarda qiymətli heyvan növləri yaşayır. Meşələrimizi, düzənliklərimizi, dağlarımızı qorumalıyıq. Balığın yaşaması üçün təmiz su lazımdır. Su hövzələrimizi qoru malıyıq. Balığa su, quşa hava, heyvana meşə lazımdır. İnsana isə Vətən lazımdır. Gəlin təbiəti qoruyaq. Təbiəti qorumaq Vətəni qorumaqdır! 12. Mətni oxuyun və yadınızda qalanları aşağıdakı plan əsasında yazın. 1) Azərbaycanın “Qırmızı kitab”ı. 2) Qızılağac qoruğu. 3) Uşaqlara müraciət. 13. “Qırmızı kitab”a adları düşən heyvan və quşların bəzilərinin ad larını dəftərinizdə yazın, onların tərcüməsini öyrənin. Bir neçəsini cüm lədə işlədin. 14. Hansı söz səhv yazılıb? a) qağayı b) ördəy c) leylək d) qoruq 15. Aşağıda verilmiş hansı saylar dəqiq miqdar bildirmir? Onları seçin, qarşısında suallarını yazmaqla dəftərinizə köçürün. otuz, bir neçə, xeyli, 1989cu ildə, beş, yüzlərlə, 1929cu ildə, çox, bir az, beşon, otuzqırx 132 SÖZLÜK qadağandır – запрещено qunduz – бобр kəklik – куропатка qoruyucu – защитник məskunlaşmaq – поселиться məqsəd – цель nadir – редкий yırtıcı – хищный qonur – бурый SÖZ EHTİYATI işıq üzü görmək – быть изданным, опубликованным su hövzələri – водохранилища Çap üçün deyil Çap üçün deyil 16. Mətndə bir neçə söz qırmızı rəngdə verilib. Sözlərin quruluşu ilə bağlı biliklərinizi yadınıza salın və həmin sözlərin digərlərindən fərqləndirilməsinin səbəbini izah edin. 17. “İşıq üzü görmək” ifadəsini aşağıdakılardan hansı ilə əvəz etmək olmaz? a) çap olunmaq b) nəşr olunmaq c) çapdan çıxmaq d) yazılmaq 18. Aşağıdakı cümlələri Azərbaycan dilinə yazılı tərcümə edin. 1) Человеческие руки способны творить чудеса. 2) Человек дол жен беречь свой труд. 3) Человека уважают за его славный труд. 4) Трудолюбивый человек занимает важное место в обществе. 5) Руками человека можно создать всё хорошее на Земле. 19. “Onlar” əvəzliyini ismin uyğun gələn hallarında işlətməklə cüm lələri köçürün. Əvəzliklərin suallarını, ismin hansı halında işləndiyini qarşısında yazın. 1) – dostlarını həyətdə gözləyirdilər. 2) Ağac əkməkdə – Kərim baba kömək etdi. 3) – qonaqları bugünkü tamaşadan çox razı qaldılar. 4) Gənc idmançılar – yarış meydançasında gördülər. 5) Biz – çıxanda artıq hava qaralmışdı. 6) Rəfiqəm dedi ki, – zəngin kitabxana var. 20. 19cu çalışmadakı cümlələri rus dilinə tərcümə edin. 21. Necə bilirsiniz, mətndə işlənmiş isimlərin sayı çoxdur, yoxsa bir likdə sifət, say və əvəzliklərin? Təxmini hesablama aparın və fikrinizi misallarla əsaslandırın. Yadda saxlayın! 133 Belə yazılır: məndən səndən ondan onlardan sizlərdən bizlərdən Belə deyilir: [mənnən] [sənnən] [onnan] [onnardan] [sizdərdən] [bizdərdən] Çap üçün deyil Çap üçün deyil Yüklə 3,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|