Azer-dili 5s Derslik 2016 Layout 1
Yüklə 3,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şah İsmayıl Xətai SÖZLÜK savaş – война dağ – здесь: душевная боль, рана ağu – яд, отрава Çap üçün deyil Çap üçün deyil
- SÖZ EHTİYATI yaxşı us ilə düşürgil – говори хорошие слова yaramazını şaşırgil – пропусти нехорошие фразы ATALAR SÖZÜ – SÖZLƏRİN GÖZÜ
- Çap üçün deyil Çap üçün deyil 19.
- TAP GÖRƏK 20.
- BUNLARI BİLİRSİNİZMİ Uşaqlar, siz artıq bilirsiniz ki, Azərbaycan dilində əvəzliyin bir neçə növü var. Bu növlərdən biri də işarə əvəzlikləridir
- Çap üçün deyil Çap üçün deyil
- Nazim Hüseynov 1.
122 7. Cümlələrin sonundakı sözlərin şəkilçilərinə diqqət yetirin və lazım olan sözləri əlavə etməklə cümlələri köçürün. 1) – kitab oxumağı sevirəm. 2) – kitab oxumağı sevirsən. 3) – kitab oxumağı sevir. 4) – kitab oxumağı sevirik. 5) – kitab oxumağı sevirsiniz. 6) – kitab oxumağı sevirlər. 8. “Mən, sən, o, biz, siz, onlar” sözlərini isim kimi hallandırıb dəftərinizə yazın. BUNLARI BİLİRSİNİZMİ? Uşaqlar, siz teztez öz nitqinizdə mən, həmin, bu, kim, siz, onlar, heç nə, birisi, neçə, özüm, bütün və s. kimi sözlərdən istifadə edirsiniz. Bu sözlər Azərbaycan dilində əvəzlik adlanır. Əvəzliklərin bir neçə növü var. Yadınızda saxlayın: mən, sən, o, biz, siz, onlar – şəxs əvəzlikləridir. 9. Şəxs əvəzliklərindən bir neçəsini cümlələrdə işlədin. 10. Mətndə göy rəngdə verilmiş sözlər üzərində müşahidə aparın. Necə düşünürsünüz, görəsən, bu sözlər niyə göy rəngdə verilib? Onların içərisindən şəxs əvəzlikləri işlənmiş cümlələri seçib səsləndirin. SÖZ Söz vardır, kəsdirər başı, Söz vardır, kəsər savaşı. Söz vardır ağulu aşı Bal ilən edər yağ bir söz. Sözünü yaxşı bişirgil, Yaxşı us ilə düşürgil. Yaramazını şaşırgil, Canına olur dağ bir söz Şah İsmayıl Xətai SÖZLÜK savaş – война dağ – здесь: душевная боль, рана ağu – яд, отрава Çap üçün deyil Çap üçün deyil 123 11. Müəllimin köməyi ilə şeirin məzmununu öz sözlərinizlə danışın. 12. Şerin müəllifi barədə nə bilirsiniz? “Ata yurdu” (Oтечество) dərsliyindən onun haqqında nə öyrənmişsiniz? Bildiklərinizi danışın. 13. Şeirdə aşağıdakı atalar sözlərindən hansı işlənmişdir? A) Sözü ağzında bişir, sonra çıxart. B) Söz sözün dayağıdır. C) Söz sözü çəkər, arşın bezi. 14. Şeirin əsas məzmunu nədən ibarətdir? A) Həmişə sözləri düzgün tələffüz etmək lazımdır. B) Söz çox qiymətli və dəyərlidir, ondan məharətlə istifadə etmək la zım dır. C) Söz yağ və bala bənzəyir. 15. “Danışmaq istədikdə, əvvəl fikirləş, nitqində layiqli sözlərdən is tifadə et” fikri şeirin hansı misralarında verilib? Bu misraları dəftərinizə köçürün, indi işlədilməyən söz və ifadələrin altından xətt çəkin. 16. Şeirin məzmununa görə hansı söz pis əməllərin nəticəsidir? a) savaşı kəsər b) ağulu aşı bal edər c) başı kəsdirər 17. Xətlərin yerinə “ o , bu ” sözlərindən uyğun gələnini yazın və cüm lələri rus dilinə tərcümə edin. 1) Anam – məktəbdə işləyir. 2) – qızın qardaşı əlaçıdır. 3) – tapşırıq vaxtında yerinə yetirildi. 4) – hasarı kim uçurdu? 18. Şeirdən götürülmüş aşağıdakı sözlərə kontekstə uyğun yaxınmənalı sözlər tapıb cümlələrdə işlədin, cümlələri dəftərinizə yazın: kəsdirər – ağulu – kəsər – aş – yaxşı – söz – yaramaz – savaş – SÖZ EHTİYATI yaxşı us ilə düşürgil – говори хорошие слова yaramazını şaşırgil – пропусти нехорошие фразы ATALAR SÖZÜ – SÖZLƏRİN GÖZÜ Söz ki var, dəmirdir, vurduqca uzanar. Söz götürənin, yer oturanındır. Çap üçün deyil Çap üçün deyil 19. “O, bu” əvəzliklərini işlətməklə 6 cümlə yazın. Elə edin ki, cümlə lər dən üçündə “o, bu” sözləri kim?, üçündə isə hansı? sualına cavab versin. TAP GÖRƏK 20. Tapmacanı oxuyun, cavabın oxuduğunuz şeirlə əlaqəsini əsaslandırın. Tapmacada işlənmiş əksmənalı sözləri göstərin. Nə əli var, nə ayağı, Nə başı var, nə qulağı, Gah ağladar, gah güldürər. * 21. Əlamət bildirən sözlərin əvəzinə “o, bu, elə, belə, həmin” sözlərindən uyğun gələnini yazaraq aşağıdakı cümlələri köçürün: 1) Təzə dərsliyi kim alıb? 2) Qonşudakı oğlan neçənci sinifdə oxuyur? 3) Düzgün nümunə göstər ki, hamı başa düşsün. 4) Müəllim həmişə ağıllı şagirdləri ilə fəxr edir. 5) Sağdakı adamı tanıyırsan? BUNLARI BİLİRSİNİZMİ? Uşaqlar, siz artıq bilirsiniz ki, Azərbaycan dilində əvəzliyin bir neçə növü var. Bu növlərdən biri də işarə əvəzlikləridir. Yadınızda saxlayın: o, bu, elə, belə, həmin – işarə əvəzlikləridir. 22. İşarə əvəzliklərinin hərəsinə aid bir cümlə tərtib edin. § 27. BALACA BAĞBAN 1ci hissə Yenicə məktəbdən qayıtmış Araz çarpayıya söykənib fikrə getmişdi. Babasının birdənbirə xəstələnməsi ona yaman təsir etmişdi. Qohumlar, qonşular teztez Kərim babaya baş çəkir, onun səhhətiylə maraqlanırdılar. Bu gün qonşu Nuru da babanın yanına gəlmişdi. Nuru bir az oturub baba ilə söhbət etdikdən sonra ayağa durdu: – Torpaq sahəsi götürüb ev başlamışam. Bağımda ağac azdır. İstəyi rəm ki, sənə beşon ting calatdırım. Yastığın yüngül olsun. Sağa lan ki mi bizə gəlməyi unutma , – dedi. Kərim baba Nurunun sözlərindən dirçəldi: – Ağıllı iş tutmusan, oğlum. Dünyada yurd salmaqdan, ev tikməkdən savab iş ola bilməz. Ayağa qalxan kimi sənin qulluğunda hazıram. Nuru gedəndən sonra Kərim baba əlini nəvəsinin başına çəkib dedi : – Əziz balam, mən dövranımı sürmüşəm. Bir gün bu dünyadan kö çə 124 Çap üçün deyil Çap üçün deyil cəyəm. Bundan qorxmuram. Amma bir şey məni narahat edir . Mən dən sonra kənddə calaq işinə kim baxacaq? Bağbansız da kənd olar? İs tə yi rəm ki, bağbanlığın sirrini sənə də öyrədəm. Ağac əkmək, calaq etmək, yaşıllığı qorumaq çox şərəfli işdir. Babanın sözləri Arazı sevindirdi ... Kərim baba yataqdan qalxandan sonra nəvəsini də götürüb bağa get di. Bağda Kərim babanın yetişdirdiyi o qədər meyvə ağacı vardı ki: al ma, armud, gilas, tut, əzgil, alça ... Baba hər meyvədən bir qələm kəs di. Nəvəsinə öyrədəöyrədə məlhəm hazırladı. Bıçaq, mişar götürüb Araz la bərabər, Nurugilə yollandı . Nazim Hüseynov 1. Aşağıdakı suallar əsasında mətnin məzmununu danışın: 1) Kərim baba xəstə yatırdı. Onun ayağa qalxmasına nə səbəb oldu? 2) Kərim babanın narahatlığının səbəbi nə idi? 3) Kərim baba hansı faydalı işlə məşğul olurdu? 2. Hansı peşələr var ki, onlara yiyələnmək üçün təhsil almaqdan çox, öyrənmək, təcrübə toplamaq lazımdır? Fikirlərinizi yoldaşlarınızla müza kirə edin. 3. Mətndən istifadə etməklə buraxılmış sözləri qoyub cümlələri köçürün. 1) Sağalan kimi – gəlməyi unutma. 2) Ayağa qalxan kimi – qulluğunda hazıram. 3) Bir gün – dünyadan köçəcəyəm. 4) – sonra kənddə calaq işinə kim baxacaq? 5) İstəyirəm ki, bağbanlığın sirrini – də öyrədəm. 4. Mətni Azərbaycan dilinə tərcümə edin və dəftərinizə yazın. Tərcümə etdiyiniz mətndə əvəzlikləri göstərin. 125 SÖZ EHTİYATI təsir etmək – растрогать fikrə getmək – задуматься baş çəkmək – навещать savab iş – благородное дело qələm kəsmək – порезать тонкий черенок для прививки dövranını sürmək – прожить жизнь SÖZLÜK səhhət – здоровье ting – саженец calatdırmaq – прививать dirçəlmək – оживать, ожить əzgil – мушмула məlhəm – густая смесь приго товленная из лекарств mişar – пила Çap üçün deyil Çap üçün deyil Yüklə 3,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|