Azərbaycan atatürk məRKƏZİ
Türk ədəbi dillərinin birliyinə doğru
Yüklə 2,84 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Buna ululuq yaraşır!” Onda hər iş bitəcəkdir” M. KaĢğarlı ( X TÜRKLÜYÜMÜZÜN YENĠDƏN OYANIġI
- Mədəd Çobanov
- Türk ədəbi dillərinin birliyinə doğru
Türk ədəbi dillərinin birliyinə doğru 5 “Haçan görsə, o türkdür, Xalq ona deyəcəkdir: “Buna ululuq yaraşır!” Onda hər iş bitəcəkdir” M. KaĢğarlı ( X TÜRKLÜYÜMÜZÜN YENĠDƏN OYANIġI Tarixin dərinliklərinə nəzər saldıqda məlum olur ki, təx- minən 10-12 minillik tarixə malik olan qədim ġumerlər və Türklər BəĢəriyyətə eramizdan əvvəl V-II minilliklərdə ilk sivilizasiyanın özülü və təməli ücün yeni parlaq iĢıqlar yandırmıĢ, ilk olaraq Döv- lət qurumlarını və idarəetmə sistemini təskil etmiĢlər. Onlar BəĢə- riyyət tarixində ümumilikdə 200-dən çox böyük imperyalar, döv- lətlər, xanlıqlar, bəylərbəyliklər, knyazlıqlar, məlikliklər və s. yaratmıĢlar. Xalqın gələcəyi naminə əllərindən gələni etmiĢlər... Təxminən Dünyanın yeddidə birində Dövlət qurumları yarat- mıĢlar, hakimi-mütləq olmuĢlar. Lakin yeni eranın baĢlanması və nisbətən yeni istiqamətdə inkiĢaf etməsi-quldarlıq ictimai-iqtisadi quruluĢunun dağılması (eramızın III-V əsrləri) və onun əvəzinə nisbətən mütərəqqi feo- dalizm ictimai - iqtisadi quruluĢunun yaranması (eramızın-V- XVII əsrləri) və yeni dövdə, yəni XVII əsrin ortalarından etibarən kapitalizm ictimai-iqtisadi quruluĢunun yaranması və sürətli inki- Ģafı Avropa ölkələrinin müstəmləkəçilik siyasətinin gündən-günə güclənməsinə Ģərait yaradır. Odur ki, avropalılar XVII əsrin orta- lalından etibarən Asiya, Amerika, Afrika və Avstraliya qitələrin- də geniĢ miqyaslı iĢğalçılıq müharibələrinə baĢlayırlar və həmin qitələrdə böyük müstəmləkələr tuturlar. Müstəmləkəçilər iĢğal et- dikləri ölkələrin xalqlarının milli dövlətçilik ənənələrini darma- dağın edib, çox ciddi müstəmləkə rejimi yaradırlar. Bu rejimin əsas məqsədi xalqı müstəmləkə altında saxlamağa, ölkənin iqsadi Mədəd Çobanov 6 və maddi - mədəni abidələrini, mədəni-məiĢət mallarını, arxivlə- rini, yazılı mənbələrini, mədəni irsini-elm, ədəbiyyat və incəsənət əsərlərini və s. daĢıyıb öz ölkələrinə aparmağa xidmət edirlər. Ġndi Avropa ölkələrinin bütün muzeylərini və arxivlərini Türk dünya- sından aparılmıĢ xalçalar, kilimlər, qaĢ-daĢlar, mədəniyyət xəzinə- sinin inciləri olan elmi, bədii, tarixi, incəsənət əsərləri bəzəmək- dədir... Beləcə də, inkiĢaf etmiĢ Orta əsrlər mərhələsində, yəni XI- XVII əsirlərdə Türk dünyasının bir qütbündə güclü, qüdrətli Osmanlı və Azərbaycan Səfəvilər imperyaları fəaliyyət göstərdiyi halda, Türk dünyasının digər qütbündə isə, Böyük imperyalar və dövlətlər məkanı olan ərazilərdə-ölkələrdə Türk xalqlarının parça- lanması və zəifləməsi halları özünü büruzə verir...Bu da, hər Ģey- dən əvvəl, ―Xalqlarhəbsxanası‖ adlanan Çar Rusiyasının Qara də- nizin Ģimal - qərb sahillərini (qaqauz, Krım tatarları), Qafqazı (qa- raçay, balkar, karaim, kumıq), Güney Qafqazı (Azərbaycan türk- ləri), Volqaboyu ərazilərini (tatarlar, baĢqırdlar, çuvaĢlar), Ural- ətrafı (tatarlar), Sibir və Uzaq ġərq (yaqut, xakas, uyğur, Ģor, çu- lım, tatar), həmçinin, Mərkəzi və Orta Asiyanı (qazax, özbək, qa- raqalpaq, türkmən, qırğız) iĢğal edib, belə demək mümkündürsə, torpaqlarını da özününküləĢdirmiĢdir. Bunlardan baĢqa, tarixi Azərbaycanın cənub ərazilərində (indiki Ġranın müstəmləkəsidir, burada 35 milyondan çox Azərbaycan türkü yaĢayır), Ġraqda (kər- küklər), Əfqanıstanda (əfĢarlar), Çində (sarı uyğurlar) milyonlarla türklər yaĢayır. Həmin ölkələr 1917-1991-ci illərdə ―Xalqlarhəbsxanası‖ adlanan Çar Rusiyasının varisi kimi çıxıĢ edən Rusiya Federasi- yasının yaratdığı SSRĠ imperiyasının müstəmləkəsi altında olmuĢ- lar... Həmin xalqların bir qismi (Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbə- kistan, Türkmənistan, Qırğızıstan) 1991 – ci ildə SSRĠ imperiyası çökdükdən sonra özlərinin tarixi dövlətçiliyini bərpa etsə də yuxarıda adları qeyd olunan digər Türk xalqları indi də Rusiya Federasiyasının müstəmləkəsi olaraq qalmaqdadır.... Türk ədəbi dillərinin birliyinə doğru 7 ġumerlərdən üzü bəri ġumerlər və Türklər BəĢəriyyət tari- xində mədəniyyətin əsas özül və təməl daĢını cilalamıĢ və belə- liklə də, ilk yazını - əlifbanı yaratmıĢlar. Onların bu ―Böyük mə- dəniyyət ağacı‖ sonrakı minilliklərdə yeni – yeni budaqlar atmıĢ, ĢaxələnmiĢ və müasir əlifbaların – yazı sisteminin yaradılması üçün ilk cığırlar olmuĢdur.... Bu baxımdan, dünya xalqlarının ək- səriyyəti qədim ġumerlərə və Türklərə borcludurlar... Türklüyümüzün yenidən oyanıĢı dedikdə, hər Ģeydən əv- vəl, türk xalqlarının yeni ümumi türk təfəkkürünə, türk düĢüncə- sinə, türk amalına, türk əqidəsinə, türk inamına və inancına, türk birliyinə qayıdıĢı, oyanıĢı nəzərdə tutulur. Əlbəttə, bu uzun müd- dətli, həm də, maddi və mənəvi, etik və elmi baxımından müəy- yən qədər çətinliklər, tiirk xalqları arasında düĢüncə və fıkir bir- liyi, güc və qüdrət birliyi nəticəsində həyata keçirilə bilər. Ancaq, bu birliyə hamılıqla (bütün Türk dünyasının) eyni vaxtda cəhd etməklə, bu sahədə qızğın təbliğat və təĢviqat iĢləri aparmaqla, ilk növbədə isə, iqtisadi və mənəvi əlaqələri, elm və təhsil əlaqələrini müasir dövrün tələbi baxımdan əlaqələndirməklə, qədim soy ənənələrini dərindən öyrənməklə, ona sadiqlik göstərməklə nail olmaq olar. Bu baxımdan, türklüyümüzə qayıdıĢın və türklüyün oya- nıĢı, ilk növbədə, vahid türkĢunaslığın, həmçinin, azərbaycanĢü- naslığın (eləcə də, ауrı-ауrı türk xalqlarının bu yönümlü fəaliyyə- tinin) əsas atributlarını və ya tərkib hissəsini, onun mahiyyətinə və məzmununa görə üç sahəyə bölmək olar: 1. Xalqımızın tarixən təĢəkkül tapmıĢ milli sərvəti - Ana dilimiz (Ana dillərimiz. Bütün Türk dilləri nəzərdə tutulur). Bu yönümdə, Ana dilimizin gələcəkdə yenidən təĢəkkül tapmasına ümid bəslənən vahid türk dilinin yaranması və öz mənĢəyi və tipologiyası üzərində inkiĢaf etdirilməsi; 2. Xarqımızın, eləcə də, bütün turk xalqlarının tarıxı unva- nının müəyyən edilməsi - Azərbaycan türklərinin tarixi ərazisini təĢkil edən Azərbaycan torpaqlarının tarixi ətraflı örənilməlidir. Umummilli liderimiz Heydər Əliyev xalqımızın tarixi ilə maraq- Yüklə 2,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|