Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. Xarici investisiyaların transregional layihələrin həyata keçirilməsinə təsiri
64
Keçid
dövründə dövlət
iqtisadiyyatına investisiya vəsaitlərinin yönləndirilməsi Azərbaycanın əsas hədəflərindən olub. Azərbaycanın iqtisadi təhlükəsizliyi və inkişaf perspektivləri daha çox enerji sahəsi ilə bağlıdır. Bu səbəbdən ilk zamanlardan ölkəyə yatırılan investisiyalar məhz bu sahənin inkişafı istiqamətində olmuşdur. Təbii resurslarla zəngin olan Azərbaycanının xarici investisiyaların cəlbi üçün böyük iqtisadi potensialı vardır. Ölkəyə xarici investisiyaların axınına müxtəlif amillər təsir edir ki, onlar ümumilikdə investisiya şəraitini təşkil edir. Buraya sosial sabitlik, mədəniyyət, ölkə iqtisadiyyatının vəziyyəti və s. aiddir. İnvestisiya mühitinə ölkələrin obyektiv imkanları (investisiya potensialı – təbii resurslar, işçi qüvvəsi, infrastrukturun mövcudluğu) və investorun fəaliyyətinin şəraiti də (investisiya riski) aiddir. BMT ticarət və inkişaf hesabatlarına görə Azərbaycan dünyada dünyada investisiya cəlb ediciliyinə görə qabaqcıl ölkələrdən biridir. İnvestisiya cəlbediciliyi ÜDM-in və birbaşa investisiyaların adambaşına düşən həcminə əsasən müəyyənləşdirilir. Bu göstərici ilə ölkənin xarici investisiyalara açıqlığını ifadə olunur. İnteqrasiyada iştirak edən ölkədəki iş adamlarının buna marağını artırmaq lazımdır. Bu üsulla, yerli müəssisələrin Qərb və Şərqin təşkilatları ilə daha güclü əməkdaşlıq əlaqələrinin qurulması üçün maddi, infrastruktur və digər imkanlar yaradılmış olacaq. Eyni zamanda Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılması digər infrastruktur layihələriylə birgə xammal, emal kimi müxtəlif sahələrdə genişmiqyaslı transkontinental əməkdaşlıqlar üçün maddi bünövrəsini qoyardı. Bu layihələrin reallaşdırılması Azərbaycanın strateji maraqlarının həyata keçirilməsini təmin etməyə imkan verəcək.
65
Azərbaycan iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların həcmi əsasən “Əsrin Müqaviləsinin” imzalanmasından sonra sürətlə artmağa başlayıb və bu günə kimi böyük həcmdə investisiyalar yatırılıb. Keçid dövrünün ilk illərində dərinləşən iqtisadi böhran vəziyyətində olan Azərbaycan geriləmə prosesinin qarşısını tam almış və başlanılmış yeni transregional layihələr vasitəsilə sabit inkişaf istiqamətində dönüş yarada bilmişdir. 2010-cu ildə əvvəlki illərlə müqayisədə iqtisadiyyata daha çox investisitya yatırılıb. Və bu ildən sonra investisiyaların artım tempi əvvəl olduğu kimi artan istiqamətə yönəlmişdir. Cəmi yatırılan investisiyalar həmin il ərzində 3.5 mlrd. AZN artıb, bu isə ötən illə müqayisədə 33% artım deməkdir. Ümumi investisiya həcmində artım olsa da, neft şirkətlərinin investisiyalarının nisbətən azalması müşahidə olunur. Gələcəkdə xarici investisiyaların dövlət iqtisadiyyatına, müxtəlif layihələrə yönləndirilməsi üçün iqtisadi islahatlar apararaq, onlara əlverişli biznes mühitinin yaradılması vacibdir.
0 5000
10000 15000
20000 25000
2005 2008
2009 2010
2011 2012
2013 Xarici inv. Daxili inv.
66
İnvestisiyaların həcmi adətən artan istiqamətdə getsə də, azalma yalnız 2009-cu ildə (3 mlrd. AZN-ə yaxın) müşahidə olunur. Bu azalmanın əsas səbəbi həmin dövrdə dünyada baş verən qlobal iqtisadi böhran, Avropa və ABŞ-da bankların iflası, qlobal maliyyə bazarlarındakı qeyri-müəyyənliklə bağlı olub. Həmin ildə azalma yalnız Azərbaycan iqtisadiyyatında deyil, bütün dünyada qeydə alınmışdı. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin azalma kəskin olmamışdır. Bu böhran zamanı neft sektoruna yatırılan həm daxili, həm də xarici investisiyalar (1 mlrd. ABŞ dollarınadək) azalmışdır. Qrafikdən də görə bilərik ki, böhrandan sonraki dövrdə Azərbaycan iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların həcmi artmaqda davam edir. Bu artımın daxilində həm daxili, həm də xarici investistisiyalar artsa da, artımın əsas hissəsi daxili investisiyalar hesabınadır. 2005-ci illə 2013-cü ili müqayisədə ümumi investisiya həcmi 3 dəfə artıb. 2005-ci ildə yatırılan 6733,4 mln. AZN-in 68,74%-i xarixi investisiya idisə, 2013-cü ildə 21974,2 mln. AZN-in yalnız 37,63%-i xarici investisiya olub. Bu müddətdə xarici investisiyanın həcmi təqribən 2 dəfə, daxili isə 6 dəfə artmışdır. 2012-ci illə müqayisədə isə 12,82% artım olmuşdur. 2013-cü ildə Azərbaycana yatırılan investisiyalar arasında Dünya Bankı, Asiya İnkişaf Bankı, İslam İnkişaf Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Avropa Birliyi maliyyə yardımı, Avropa Şurası kimi beynəlxq təşkilatlar da yer alıb.
Azərbaycan iqtisadiyyatına əsas investisiya yatıran ölklər ABŞ, Böyük Britaniya, Türkiyə, BƏƏ və Niderlanddır. Bu ölkələrin daha çox investisiya yatırmalarına səbəb Azərbaycandakı neft və qaz resurslarının əsasən həmin ölkələrin şirkətləri tərəfindən çıxarılmasıdır. Böyük Britaniyaya məxsus BP, Türkiyəyə məxsus BOTAŞ, Türkiyə petrolleri və s kimi şirkətləri misal göstərmək olar.
Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|