52
III FƏSİL
Transregional layihələrin iqtisadi səmərəliliyi
3.1. Həyata keçirilən transregional layihələrin iqtisadi səmərəliliyi və
Azərbaycan üçün faydaları
Transregional layihələrin həyata keçirilməsi qarşılıqlı razılaşdırılmış
formada, bütün iştirakçıların maraqları gözlənilməklə həyata keçirilərsə,
ümumilikdə bütün tərəflər üçün faydalı olur.
Həyata keçirilən layihələrin iqtisadi səmərəliliyini müəyyənləşdirmək
məqsədilə, ilk əvvəl layihələrin əsas gəlir mənbəyi olan enerji resurslarının dünya
bazarında qiymət tendensiyasına nəzər yetirək.
Azərbaycan xam nefti üçün orta qiymət Fevral ayında 59,99, Mart ayında isə
57,33, dollar olmuşdur. Azərbaycan xam nefti qiyməti dünya bazarında ötən aya
nisbətən 5% azalmışdır. Son zamanlar belə azalma yalnız Azərbaycan neftində
deyil, bütpvlükdə dünya bazarında müşahidə olunmaqdadır. Buna isə iqtisadi
amillərdən daha çox siyasi amillər təsir edib.
Qrafik 1. Azərbaycan neftinin dünya bazarındakı qiymət tendensiyası
(dollar/barel)
113.21
108.68
103
98.29
89.53
79.7
68.4
49.4
59.9
57.3
0
20
40
60
80
100
120
İyun,
2014
İyul, 2014 Avqust,
2014
Sentyabr,
2014
Oktyabr,
2014
Noyabr,
2014
Dekabr,
2014
Yanvar,
2015
Fevral,
2015
Mart,
2015
53
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi
Qrafikdən də göründüyü kimi, Azərbaycan xam neftinin dünya bazarında
qiyməti son 9 ayda təqribən 2 dəfə azalmışdır. Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsi
başlanan dövrdən Azərbaycan xam neftinin qiyməti dünya bazarında heç vaxt belə
kəskin formada düşməmişdir.
Qrafik 2. Qiymətlər düşəndən bəri Azərbaycan neftinin ixracı və neft ixracından
məcmu gəliri
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi
Qrafikdən də görünür ki, 2015-ci ilin mart ayında fevralla müqayisədə
neftin ixrac həcmi isə 26% (1 milyon 885 min) azalıb. Qeyd olunmuş dövrdə ixrac
həcminin azalmasıyla bərabər, qiymətin də düşməyini nəzərə alsaq, neft
gəlirlərinin 16% azalması başa düşüləndir. Dünya bazarındakı neft qiymətlərinin
düşməsi Azərbaycanın gəlirlərinə də kəskin təsir edib.
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
1.4
1.6
1.8
2
İyun,
2014
İyul, 2014 Avqust,
2014
Sentyabr,
2014
Oktyabr,
2014
Noyabr,
2014
Dekabr,
2014
Yanvar,
2014
Fevral,
2014
Mart,
2014
İxrac həcmi, mln. barel
Məcmu gəlir, mlrd. dollar
54
Cədvəl 3. Azərbaycanın neft hasilatı (qaz kondensatı daxil olmaqla), mln ton
İllər
Neft – cəmi
Quruda
Dənizdə
2005
22,2
1,7
20,5
2006
32,3
1,8
30,5
2007
42,6
1,8
40,8
2008
44,5
1,8
42,7
2009
50,4
1,8
48,6
2010
50,8
1,7
49,1
2011
45,6
1,8
43,8
2012
43,4
1,7
41,7
2013
43,4
1,7
41,7
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi
Qeyd olunduğu kimi əvvəlki illərdə ölkəmizdə daha çox enerji resursları,
əsasən neft, son zamanlar isə qazla bağlı transregional layihələr həyata
keçirilməkdədir. Artıq reallaşdırılmış layihələrdən də görə bilərik ki, belə
layihələrin həyata keçirilməsic boru kəmərləri marşrutu boyu iqtisadi artıma və
yeni iş yerlərinin açılmasına köməklik edir. Azərbaycanın getdikcə daha böyük
transregional layihələrdə iştirakını nəzərə alsaq, layihələrin həcmi və cəlbediciliyi
ölkəyə böyük həcmdə birbaşa xarici investisiyaların cəlb edilməsində də öz təsirini
göstərir.
Cədvəl 4. Xam neft və təbii qaz hasilatı sahəsi üzrə işləyənlərin orta aylıq
nominal əmək haqqı, manat
2005
2009
2010
2011
2012
2013
Ümumi
265,8
1086
1076
1295
1572
1722
Dövlət sekrotu
231,1
652,4
664,2
789,1
986,1
1074
Qeyri-dövlət
sektoru
531,3
1819
1694
2054
2392
2578
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi
Dostları ilə paylaş: |
