Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
39
Əvvəlki layihələr hesabına Azərbaycan və qonşu dövlətlərdə yaradılmış bütün vacib elementlər olmasaydı Cənubi qaz dəhlizi bugün yalnız gözəl ideya kimi səslənərdi. Lakin bu layihə bugün artıq reallaşma mərhələsindədir. Azərbaycan qazı Avropa enerji bazarındakı vəziyyəti köklü şəkildə dəyişdirəcək. Cənubi qaz dəhlizi bütün qitə üçün vacib bir layihədir və bu layihənin vacibliyini Avrokomissar Maroş Şefroviç də Bakıdakı çıxışı zamanı bildirmişdir. O da Xəzər qazının Avropa bazarına çatdırılmasını uzun illərdir arzuladıqlarını bildirib. O, Avropanın hazırki qaz təchiziylə bağlı narazılıqlarını da gizlətməyib. O bildirib ki, Avropa kimi böyük iqtisadiyyat və etibarlı istehlakçı daha yaxşı münasibət görməli və fasiləsiz qaz təchizinə haqqı olmalıdır. Bu vəziyyətin yaxşılaşdırılması istiqamətində diversifikasiya üçün mümkün hər şey edilməlidir. Ukraynadakı böhran və bir sıra başqa amillər vəziyyəti daha da çətinləşdirib və marşrutların yox, daşınma mənbələrinin diversifikasiyası mövzusunu daha da kəskinləşdirmişdir. Bu şərtlər daxilində Azərbaycan və Xəzər qazının Avropa üçün əhəmiyyəti yeni mərhələyə yüksəlmişdir. Azərbaycan bugün Avropa istehlakçıları üçün yeganə real alternativdir. CQBK layihəsinin ilkin məqsədi Azərbaycanın təbii qazının Gürcüstan ərazisiylə Türkiyəyə satılması idisə, hazırda bu layihə Avropa üçün də əhəmiyyətə malikdir. Ümumi uzunluğu 997 km olan CQBK 2006-cı ilin sonundan Gürcüstana, 2007-ci ilin iyul ayından isə Türkiyəyə “Şahdəniz” qazını çatdırır. Yataqdan hasil olunan qaz Səngəçal terminalında ilkin emaldan keçirilir. İmzalanmış sazişə əsasən Türkiyə Azərbaycandan il ərzində 6.6 mlrd. kubmetr təbii qaz almalıdır. Alınan qazın həcmi Türkiyənin tələbatını üstələyərsə, artıq olan qaz ixrac oluna bilər. Kəmərin illik buraxış qabiliyyəti 24 mlrd. kubmetr olsa da, 30 mlrd. kubmetrə kimi genişlənmə imkanı vardır. Layihənin dəyəri 3.2 mlrd. dollar təşkil edib. Bu layihəmin də xərclərinin 70%-i beynəlxalq maliyyə təsisatları tərəfindən maliyyələşdirilib. SOCAR-ın layihədəki 10 faizinin maliyyələşdirilməsinin EBRD öz üzərinə götürmüşdür.
40
Sürətlə artan tələbata uyğun olaraq, hər il CQBK ilə nəql olunan təbii qazın hacmi də artırılmaqdadır. 2013-cü ildə CQBK ilə qaz ixracı 17,5% artaraq 4,7 mlrd. kubmetrə çatıb. 2014-cü ilin 10 ayı ərzində kəmər ilə 5,3 mlrd. kubmetr təbii qaz daşınıb. Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə qaz ixracı 39,4% artıb. 2014-cü ildə CQBK ilə bağlı fəaliyyətlərə təqribən 50 milyon dollar əməliyyat xərcləri və 0,9 milyard dollar əsaslı xərclər sərf edilib. 2015-ci ilin yanvar-fevral aylarında CQBK üzrə 4,3 milyard kubmetr qaz nəql olunub. Bu, ötən ilin analoji dövründəki göstəricinin səviyyəsinə uyğundur. Əvvəl də qeyd olunmuş TACIS proqramı çərçivəsində Avropa Birliyi Azərbaycanda həyata keçirilən iqtisadi reformaları müvafiq texniki və mütəxəssis köməyi ilə dəstəkləyir. TACIS proqramının Azərbaycanla bağlı hissəsində, əməkdaşlığın əsas üç istiqamətinə üstünlük verilir: infrastruktur, özəl sektor və insan resurlarının inkişafı. TRASECA və INOGATE TACIS proqramının Azərbaycanla bağlı olan əsas çoxtərəfli layihələridir. Neft və qaz resurslarının Qərb istiqamətində nəqli üzrə son illərdə həyata keçirilən Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz boru kəməri və Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft boru kəməri kimi transregional layihələr tarixi Böyük İpək Yolunun bərpası istiqamətində atılmış mühüm addımdır. Geniş şəbəkəli TRASECA tranzit dəhlizinin formalaşması və inkişafının əsas məqsədi regionun Azərbaycan kimi yeni müstəqillik əldə etmiş dövlətlərin, hər hansı kommunikasiya və nəqliyyat axınlarına dominantlıq etməyə çalışan dövlətdən qorumaq, digər tərəfdən isə Xəzər enerji resurslarının beynəlxalq bazarlara fasiləsiz çıxışını təmin etməkdir. Bu layihə vasitəsilə Azərbaycan ərazisində Avropa və Asiyada formalaşmış yüklərin mübadiləsi aparılacaq. Bu səbəbdən hər iki tərəf layihənin reallaşdırılmasında maraqlıdırlar. 1998-ci ilin sentyabrında Bakıda Azərbaycan və Gürcüstan prezidentlərinin təşəbbüsü və Avropa Birliyinin TACIS – TRASECA proqramının dəstəyiylə “Tarixi İpək yolunun bərpası” adlı beynəlxalq konferensiya keçirildi. Konferensiyada 32 ölkə və 12 beynəlxalq təşkilatın nümayəndələri iştirak edirdi.
41
Bu konferensiyanın ən vacib nailiyyəti Azərbaycan, Türkiyə, Gürcüstan, Ermənistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Özbəkistan, Ukraya, Moldaviya, Rumıniya və Bolqarıstan arasında “Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat- kommunikasiya dəhlizinin inkişafına dair çoxtərəfli saziş” –i imzalanmışdır. Bununla bağlı məsələlərin nizamlanması məqsədilə Hökumətlərarası Komissiyanın yaradılmasıyla bağlı razılıq əldə edilmişdir. Hökümətlərarası Komissiya iştirakçı dövlətlərin üzvlərinin nümayəndələriyi əsasında yaradılmış orqandır və qərar vermək hüququna malikdir. Azərbaycan bu layihədə Avropa İttifaqının əsas tərəfdaşıdır. 2000-ci ildən etibarən TRASECA Hökumətlərarası Komissiyanın Katibliyi Bakıda yerləşir. TRACECA layihəsi Azərbaycanla 25 texniki və 11 investisiya layihəsinin həyata keçirilməsini dəstəkləyir ki, bu layihələrin 26-da Azərbaycanın payı ümumilikdə 100 milyon avro məbləğindən də artıqdır. INOGATE layihəsi də Azərbaycanın digər dövlətlərlə birgə transregional layihələr həyata keçirtməsi üçün yeni perspektivlər açan katalizator rolunu oynayır. Burada hədəf enerji resurslarının nəqliylə bağlı beynəlxalq razılaşmaların faydaları əsasında beynəlxalq maliyyə institutları və xüsusi investisiya fondlarından investisiyaların cəlb edilməsidir. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|