Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 1. Azərbaycanın neft ixarıcının nisbəti
- Mənbə: http://www.socar.az/
27
Rusiya və Qazaxıstanla artıq Xəzər dənizinin dibinin bölüşdürülməsi barədə razılığa gəlinib. İran və Türkmənistan ilə də belə razılaşma əldə ediləcəyi, yaxın gələcəkdə Xəzər dənizinin statusunun müəyyən olunacağı gözlənilir. Xəzər dənizindən yalnız sülh məqsədləri və sahilyanı dövlətlərin inkişafı məqsədilə istifadə olunması bütün region üçün faydalı olacaq. Tarix və mədəniyyətlərimizdə bir çox ortaq dəyərlərə malik olan İranla əlaqələr də Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas istiqamətlərindəndir. Azərbaycainın xarici strategiyasının əsas istiqamətlərindən birini də Avropa Birliyi ilə əməkdaşlıq təşkil edir. Coğrafi cəhətdən iki qitə arasında körpü rolunu oynayan Azərbaycanın strateji mövqeyi Avropa dövlətləri ilə əlaqələri genişləndirmək üçün əsas yaradır. Avropa dövlətləri ilə ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıqlar nəticəsində reallaşdırılan transregional layihələr vasitəsiylə Avropada enerji təhlukəsizliyinin təmin edilməsi və enerji mənbələrinin diversifikasiyası istiqamətində mühüm addımlar atılmışdır. Qərbi Avropa Azərbaycan üçün əsas ixrac bazarı kimi çıxış edir. Həmçinin Çin, Yaponiya və Cənub-şərqi Asiya kimi qabaqcıl dövlətləri ilə əməkdaşlıq da böyük əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycan yaxın və orta Şərq dövlətləri ilə münasibətlərdə də böyük potensiala malikdir. Azərbaycan Avrasiyanın qapıları, Qərb-Şərq nəqliyyat-kommunikasiya və enerji dəhlizində mərkəzi dövlət hesab edilir. Bu baxımdan Şərq və Qərb dövlətləri üçün Azərbaycan Rusiyanın rəqibi, alternativi rolunda çıxış edir. Bu pozisiya vaxt keçdikcə daha da möhkəmlənir və Azərbaycan öz tranzit imkanlarını artırır. Beləliklə, bütün görülən tədbirlər nəticəsində Azərbaycan ölçülmüş və balanlaşdırılmış xarici siyasət yürütməklə Azərbaycanın dünya miqyasında mövqeyinin möhkəmlənməsinə və onun Xəzər – Qafqaz regionunda ən vacib dövlətə çevrilməsinə nail olur.
28
vəziyyəti Azərbaycan müxtəlif istiqamətli transregional və beynəlxalq layihələrdə iştirak edir. Hətta son illər Azərbaycan yalnız əhəmiyyətli transregional layihələrin iştirakçısı kimi deyil, onların əsas təşkilatçısı rolunda çıxış etməyə başlayıb. «Əsrin müqaviləsi»-dən sonra milli iqtisadiyatımızın inkişafı, əsasən neft amili üzərində qurulmağa başlamışdır. Belə ki, 1995-ci ildən başlayaraq Azərbaycanın iqtisadiyyatının inkişafı üçün daxil olan xarici kapitalın əksər hissəsi və həyata keçirilən transregional layihələrin əksəriyyəti neft və qaz müqavilələri ilə bağlıdır. 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda xarici ölkələrin iri neft şirkətləri ilə Xəzərin Azərbaycan sektorundakı “Azəri”, “Çıraq” yataqlarının və “Günəşli” yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsinə dair “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması ölkəmiazin neft sənayesinin qapılarını xarici investorların üzünə açdı. Azərbaycan nefti demək olar ki, 30 dövlətə daşınır. Bununla bərabər daşınma coğrafiyası daimi genişlənir. Belə ki, bir neçə il əvvəl Azərbaycan neftinin Aralıq dənizi sahili dövlətlərinə daşınma həcmi cəmi 10-15% təşkil edirdisə, hal-hazırda bu göstərici 40-45%-ə çatıb. Avropada neftimizin əsas iri idxalçıları İtaliya, Fransa və Almaniyadır. 2014-cü ilin nəticələrinə əsasən İtaliyanın payına Azərbaycan neftinin ümumi ixrac həcminin 23%-i düşür. Azərbaycan son illər Asiya bazarındakı iştirakını da artırıb. Ötən il Azərbaycan nefti bu bazarın tələbatının 20%-i qarşılayıb. SOCAR-ın Əfqanıstana və Mərkəzi Asiya dövlətlərində neft məhsullarının ixracı üzrə pozisiyası güclüdür. Ümumilikdə Asiya regionunun payına SOCAR-ın neft məhsulları ixracının 20%-i 29
düşür. Bundan əlavə Gürcüstana neft məhsullarının daşınması həcmi də artıb, bu isə ümumi ixracın 12%-i təşkil edir. Azərbaycan enerji resurslarının ixracı istiqamətində öz strategiyasını qururdu və dünya bazarına çıxardılması üçün müvafiq marşrut tələb olunurdu. Bu hədəf regionda güclü üçlüyün əməkdaşlığını yaratdı – Azərbaycan, Türkiyə, Gürcüstan əsl işgüzar birlik formalaşdırdılar. Bu birlik çərçivəsində ciddi transregional layihələri reallaşdırmağa başladılar. İlk olaraq Bakı-Supsa boru kəmərindən başladılar. Daha sonra isə daha böyük həcmli Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum, Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu magistralı. Azərbaycandan neft ixracı 4 marşturla - başda Bakı-Tiflis-Ceyhan olmaqla, Bakı-Supsa, Bakı-Novorossiysk boru kəmərləri, həmçinin Bakı-Batum dəmiryolu vasitəsi ilə həyata keçirilir. Ümumilikdə ötən il Azərbaycan 35 mln. tonn neft ixrac edib ki, bunun 24.5 mln. tonu (70%-i) SOCAR-ın payına düşüb. 2014-cü il ərzində Azərbaycan ixracı aşağıdakı nisbətdə baş vermişdir: Cədvəl 1. Azərbaycanın neft ixarıcının nisbəti Neft boru kəmərləri İxrac nisbəti Bakı-Tbilisi-Ceyhan 82% Bakı-Supsa 12% Bakı-Novorossiysk 3% Dəmiryolu xətti 3% Mənbə: http://www.socar.az/ Azərbaycanın bütün mövcud boru kəmərləri vasitəsilə 2015-ci ilin birinci rübündə ümumi ixrac həcmi Bakı-Novorossiysk vasitəsilə 424 min ton, Bakı- Supsa ilə 762 min ton, Bakı-Tbilisi-Ceyhan vasitəsiləsə 4,5 milyon ton olmuşdur. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|