Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 5. Nabucco Qaz Kəməri
45
Satınalma zamanı TAP boru kəmərinin tikintisi çərçivəsində beynəlxalq və milli şirkətlər üçün çox böyük imkanlar yaradacaq. Ümumiyyətlə, TAP 2016-ci ilin sonuna qədər 15 böyük müqavilə planlaşdırır. TAP boru kəməri ilə gətiriləcək Xəzər qazının həcmi ilk baxışdan ümumi Avropa enerji istehlakıyla müqayisədə böyük görünmür. TAP layihəsi vasitəsilə Xəzər qaz resusları Albaniya, Bosniya və Herseqovina, Bolqarıstan, Çernoqoriya, Makedoniya və Serbiya, daha sonra qərbə doğru İtaliyanın Cənubuna, ordan isə Avstriya, İsveçrə, Almaniya, Fransa, Benilüks dövlətləri və hətta Böyük Britaniyanın belə bir neçə boru kəməri sistemləri vasitəsilə energetika bazarlarına çatdırılacaq. Gələcəkdə yaranacaq böyük tələbi nəzərə alaraq boru kəmərinin hazırlıq işləri zamanı artacaq qaz həcminə uyğunlaşdırılması nəzərdə tutulub və 2 dəfəyədək artırmaq mümkün olacaq. Bundan əlavə boru kəməri “geri fiziki axın” funksiyasına da malik olacaq ki, qazın verilişiylə bağlı hər hansı problem yaranarsa İtaliyadan qaz Cənub Şərqi Avropa istiqamətində yönləndirilə bilər. TAP xüsusilə tikinti mərhələsində, hər bir iştirakçı ölkənin iqtisadi inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə müsbət təsir göstərəcək. Yunanıstan, Albaniya və İtaliya isə strateji səviyyədə Avropanın enerji xəritəsində regional enerji mərkəzləri kimi daha yüksək status əldə edəcəklər. TAP və TANAP layihələrinin reallaşdırılması yaxın zamanda Cənubi qaz dəhlizinin formalaşdırılması gətirib çıxardacaq. “Şahdəniz – 2”-sən əldə olacaq qaz Avropanın enerji təhlükəsizliyi və diversifikasiyasını tımin edəcək. Azərbaycan bununla təsdiq edəcək ki, etibarlı qaz təminatçısıdır və Cənubi qaz dəhlizi üçün ilkin yanacaq mənbəyi olacaqdır. TANAP layihəsi vasitəsilə gələcəkdə Türkmənistan qazının da Avropa bazarına çıxarılması üçün geniş imkanlar var. Enerji sahəsində Azərbaycan və Türkiyə arasında həyata keçirilməsi planlaşdırılan digər bir layihə Nabucco qaz kəməridir. Nabucco qaz kəməri Xəzər 46
regionundan təbii qazın Rusiyadan yan keçməklə Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Bolqarıstan, Rumıniya, Macarıstan və Avstriya vasitəsilə Mərkəzi Avropaya ixracı üçün nəzərdə tutulan bu xəttin ümumi uzunluğu 3300 km-dir. Bu məqsədlə yaradılan “Nabucco Gas Pipeline İnternational GmbH.” konsorsiumuna OMV (Avstriya), “Transgaz” (Rumıniya), “Bulgargaz” (Bolqarıstan) və “BOTAŞ” (Türkiyə) şirkətləri qoşulub. Nabukko təbii qaz boru xəttinin 25-30 mlrd. barrel illik daşıma həcminə sahib olan kəmərlə Azərbaycanla yanaşı, Türkmənistan və İraq qazının da daşınması nəzərdə tutulur. Layihənin dəyərinin 1/3-i səhmdarlar tərəfindən, qalan hissəsi
isə maliyyə-kredit təşkilatları tərəfindən maliyyələşdiriləcək. Xəttin ümumi xərclərinin təxminən 8 milyard dollar olacağı ehtimal edilir. Nabucco vasitəsilə Azərbaycanın növbəti illərdə ildə 20 mlrd. kubmetr, Türkmənistanın isə 10 mlrd. kubmetr təbii qaz satmağı kəmərin tam doldurulması üçün kifayət edəcək.
47
Şərq-Qərb enerji dəhlizi Nabucco layihəsi ilə başlamasa da, Nabucco Cənub Qaz Dəhlizinin əsas hissəsi hesab edilirdi. Nabucco Türkiyənin Ərzurum şəhərində "Cənub Qafqaz'' və ''Trans-Xəzər'' boru kəmərləri ilə birləşməli və Avropanın Rusiyadan qaz asılılığını azaltmaq məqsədilə Azərbaycan və Türkmənistan qazını Avropaya nəql etməli idi. Nabucco layihəsinin saxlanılmasının əsas səbəbləri aşağıdakılardır: - Layihənin çox böyük miqyasları - Layihənin reallaşdırılmasında investorların qarşılaşa biləcəkləri maliyyə riskləri - Kifayət qədər qaz həcminin olmaması - Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiya dövlətləri, xüsusilə Türkmənistanın layihəyə qoşulmasıyla bağlı dəqiq bir qərarın olmaması da layihənin gələcəyini sual altında qoyur. - Layihədən kənarda qalmış Rusiya və İranın Transxəzər kəmərinin çəkilişində yaratdığı problemlər. Rusiya Qara dəniz altından Bolqarıstana illik 62 mlrd. kubmetr təbii qaz nəqli üçün alternativ “Cənub axını” layihəsini təklif edib - Macarıstanın "MOL'' və Almaniyanın "RWE'' şirkətlərinin layihəni tərk etməsi - İrana qarşı Avropa Birliyinin həyata keçirdiyi sanksiyalar və İraqdakı qeyri-stabil vəziyyət Nabucco layihəsinin bu qədər uzadılmasına əsas 2 proses təsir edib. 1.
olunduqdan sonra Nabucco layihəsi “Nabucco West”-ə çevrildi. 2.
Nabucco West kimi tanınan və Türkiyədən Bolqarıstan, Rumıniya və Macarıstan ərazisi ilə Avstriyanın Baumqarten şəhərinə çıxacaq ikinci mümkün uzadılma 2013-cü ildə Şahdəniz-2 konsorsiumu tərəfindən TAP layihəsinə üstünlük verildi. Şah Dəniz yatağının ehtiyatları zəngin olsa da həm Nabucco West, həm də TAP-ı qazla təmin etmək iqtidarında deyil. Çünki Nabucco West-in nəzərdə 48
tutulmuş buraxılış həcmi TAP-dan böyükdür və mövcud təbii qaz hasilatı ancaq TAP və onun qollarının doldurulmasına bəs edər. Çünki Şah-Dəniz Konsorsiumu və CQBK-da 28.8%, TANAP layihəsində 12% və TAP-da isə 20% səhmlərə sahib olan BP, “Cənub Qaz Dəhlizi”-də SOCAR ilə bərabər dominant mövqeyə malikdir və bu BP-ə yenidən “SEEP” layihəsinin dirçəldilməsi istiqamətində işlər görməyə imkan verir. TAP layihəsi Nabucco West layihəsi ilə müqayisədə başda kommersiya cəhətdən olmaqla, bir çox səbəblərdən daha üstündür: - SOCAR-ın TAP layihəsi iştirakçılarına təklif etdiyi qiymət Nabucco West iştirakçılarına təklif etdiyi qiymətdən daha cəlbedici idi. - TAP-ın son məntəqəsi olan İtaliyanın digər Avropa dövlətlərinə geniş enerji şəbəkəsi vardır. Bu üsulla təbii qazın nəqli TAP kəməri ilə məhdudlaşmayacaq, “Trans-Avstriya Qaz Kəməri” vasitəsilə Avstriya və Mərkəzi Avropaya, “TransitGas-TENP” kəmərinin əks rejimdə işləməsi yoluyla İsveçrə ərazisindən Almaniya və Fransaya nəql oluna bilər. TAP layihəsinin gələcəkdə böyük genişlənmə potensialı var və Nabucco West layihəsinin iştirakçılarını da əlavə kəmərlər vasitəsilə layihəyə qoşmaq mümkündür. TAP Bolqarıstan və Albaniyanı, habelə Makedoniya və Bosniya-Herseqovinanı (İonik Adriatik Boru Kəməri) birləşdirəcək ki, Nabucco belə əlavə bazarlara giriş imkanları özündə ehtiva etmirdi. Adları çəkilən Balkan dövlətləri kiçik olsalar da, ümumilikdə onlar Azərbaycan qazı üçün böyük bazar olacaq. Eyni zamanda Albaniya, Monteneqro və Kosovonun qaz infrastrukturundan məhrum olduğunu nəzərə alsaq, SOCAR orada təbii qaz infrastrukturuna və emal bazarına sərmayə yatırmaq imkanı da olacaq. İlkin mərhələdə Nabucco layihəsində Azərbaycan qazı ilə yanaşı İran, İraq və Türkmənistan qaz ehtiyyatlarından da istifadə nəzərdə tutulmuşdu. Baxmayaraq ki, hazırda İran qazı əlavə kəmərlər tikilmədən, mövcud “İran- Türkiyə” kəməri ilə də Avropa bazarlarına çatdırıla bilərdi, lakin nüvə proqramıyla əlaqədar Avropa Birliyinin İrana tətbiq etdiyi sanksiyalara görə Avropa şirkətləri ölkədən çıxmalı olmuş, Nabucco layihəsi üzrə yalnız İran
Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|