Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti

 

20

Perspektiv  tələblər  texniki  tərəqqinin  inkişafı  ilə  əlaqədar  olaraq  cari  tələblər 

qrupuna keçir və milli standart və texniki şərtlərlə nizama salınır. 

Neft məhsullarının keyfiyyətinə verilən perspektiv tələblərin nəzərdən keçiril-

məsi  əmtəəşünaslığın  vacib  məsələlərindən  biri  hesab  edilir.  Bununla  yanaşı, 

əmtəəşünaslıqda  neft  məhsullarına  verilən  əsas  tələblərdən  biri  də  erqonomik  və 

gigiyenik tələblərdir.  

Erqonomik tələblər – məmulatın istismar prosesində istifadə rahatlığını, onun 

insan  orqanizminin  xüsusiyyətlərinə  müvafiq  olmasını  və  onun  məişətdə  insan 

tərəfindən istismarının optimal şəraitinin təmin edilməsini nəzərdə tutur.  

Erqonomik  tələblər  gigiyenik,  antropometrik,  fizioloji,  psixofizioloji  və 

psixoloji tələblərə bölünür. 

Gigiyenik  tələblər  –  insanın  məmulatla  və  mühitlə  qarşılıqlı  əlaqədə  olduğu 

vaxtda onun həyat fəaliyyətində təhlükəsiz və zərərsiz şəraiti nəzərdə tutulur. 

Bu  tələblər  polimer  materiallarından  və  plastik  kütlədən  hazırlanan  mallar 

üçün  mühüm  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Malların  tərkibində  insan  orqanizmi  üçün 

zərərli  olan  maddələr  yol  verilməyən  miqdarda  olarsa,  o,  öz  təyinatı  üzrə  istifadə 

edilə bilməz (qab-qacaq, ətriyyat, ayaqqabı, paltar və s.). 

Bu tələblərin tərtib edilməsinə və onlara dəqiq riayət edilməsinə böyük diqqət 

yetirmək vajibdir. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  keyfiyyətli  məhsulun  əldə  edilməsi  üçün  ona 

müəyyənləşdirilən  standart  tələblər  əsas  götürülməlidir.  Mən  bu  bölmədə  neft 

məhsullarının hansı standartları əsasında istehsal olunmasını qeyd etmişəm. 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

21

Cədvəl 1.1  

Avtomobil benzinləri üçün müəyyənləşdirilmiş tələblər (DÜİST 2084-77) 

Göstəricilər  

Markalar  

A-72 

A-76 

Aİ-93 

Aİ-95 

Aİ-98 

Oktan ədədi, azı: 

Motor üsulunda 

 

72 

 

76 

 

85 

 

- 

 

89 

Elmi-tədqiqat üsulunda 

normalaşdırılmır 

93 

95 

98 

TEQ-in miqdarı, q/kq, çoxu 

- 

0,24 

0,50 

- 

0,50 

Fraksiya tərkibi: 

Qaynama başlanğıcının 

temperaturu, 

0

C, azı 

 

35 

 

35 

 

35 

 

30 

 

35 

Distillə temperatur, 

0

C, çoxu 

10%-lik fraksiyanın 

 

70 

 

70 

 

70 

 

70 

 

70 

50%-lik fraksiyanın 

115 

115 

115 

115 

115 

90%-lik fraksiyanın 

180 

180 

180 

180 

180 

Qaynama sonunun temperaturu, 

0

C, çoxu 

195 

195 

195 

185 

195 

Qatranın miqdarı, mq/100 ml, 

çoxu 

5 

5 

5 

3 

5 

Qalıq və itkinin miqdarı, %-lə 

çoxu 

4 

4 

4 

- 

4 

İndiksiya dövrü, dəq. 

600 

900 

900 

600 

900 

Etilləşmiş benzinin rəngi 

- 

sarı 

narıncı-

qırmızı 

- 

göy 

 

Avtomobil  nəqliyyatlarının  zəhərli  tullantılarının  ixtisar  edilməsinin 

vacibliyi ekoloji təmiz benzinlərinin tərkibində qurğuşunun qatılığının azaldılması 

və etilləşməmiş benzinlərin buraxılması məsələsini qarşıya qoyur. 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

22

Cədvəl  1.2  

Avropada avtomobil benzinləri üçün göstəricilərin standart norması 

 

Göstəricilər  

2000-ci il 

üçün hədd 

2005-ci il 

üçün hədd 

2003-ci il 

üçün hədd 

Oktan ədədi: 

Motor metodu ilə, az olmamalı 

 

85 

 

85 

 

85 

Tədqiqat metodu ilə, az olmamlı 

95 

95 

95 

Buxar təzyiqi (yayda), çox olmamalı, 

(kPa) 

60 

60 

60 

Aromatik karbohidrogenlər, çox 

olmamalı, faiz həcm 

42 

35 

35 

Alkenlər, çox olmamalı, faiz həcm 

18 

18 

18 

Benzol, çox olmamalı, faiz həcm 

1 

1 

1 

Oksigen, çox olmamalı, faiz kütlə 

2,3 

2,7 

2,7 

Kükürd, çox olmamalı, mq/kq 

150 

50 

10 

Fraksiya tərkibi: 

100

0

C-yə qədər qovulur, az olmamalı, 

faiz 

 

46 

 

46 

 

46 

 

                                                                                          

Cədvəl 1.3  

Aİ-93 markalı benzinə DÜİST 2084-79 standartına əsasən qoyulan tələblər

 

Oktan ədədi, m.m. ilə 

85 

Oktan ədədi t.m. ilə 

93 

Qurğuşunun miqdarı 

0,013 

Fraksiya tərkibi: 

Q.B. temperaturu 

0

C 

>35 

10%-in qovulduğu temperatur 

<70 

50%-in qovulduğu temperatur 

<115 

90%-in qovulduğu temperatur 

<180 

Buxarların təzyiqi, kpa 

<66,7 

Turşuluq, mq/KON, 100 ml-də 

<0,1 

 

 

 

 

---