Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 457,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ele ktr olitlər.
8 yatağının – “Azəri”, “Günəşli” və “Çıraq”ın işlənilməsinə dair hasilatın pay bölgüsünə əsaslanan “Əsrin müqaviləsi”ni göstərmək olar. Sözü gedən müqaviləyə görə bütün texniki və iqtisadi məsələləri əhatə edən sazişin fəaliyyət müddəti 30 ildir. Müqaviləyə görə 30 il ərzində 511 milyon ton neft çıxarılacaqdır ki, bu layihənin də həyata keçirilməsinə də 8 milyard dollar vəsait sərf ediləcəkdir. Müqavilənin əsas vəzifəsi Azəri”, “Günəşli” və “Çıraq” yataqlarında neft və qazın hasil edilməsi, həmçinin neftin daxili və xarici bazarlara çatdırılmasından ibarətdir. Azərbaycan təbii sərvətlərin həm sahibi həm də layihənin iştirakçısı kimi 10% pay, mənfəətdən vergi kimi 25% gəlir, müqavilə şərtlərinə görə habelə 300 milyon dollar bonus almalıdır. Bütün bunlarla əlaqədar Azərbaycan həmin müqavilələrə görə neft hasilatının ümumi mənfəətindən 80%, yaxud 34 milyard dollar gəlir götürəcəkdir. Bununla yanaşı qeyd etmək lazımdır ki, sözü gedən üç neft yatağının tam miqyaslı işlənilməsi proqramı, başqa sözlə Xəzər neftinin dünya bazarına nəql edilməsi əsas neft ixracı kəmərinin – “Bakı-Tbilisi-Ceyhan” fəaliyyətindən aslıdır. “Bakı-Tbilisi-Ceyhan” neft boru kəməri iqtisadi həm də siyasi cəhətdən strateji əhəmiyyət kəsb edir. Adı çəkilən bu ixrac boru kəmərinin Bakı-Tbilisi-Ceyhan marşurutu istiqamətində çəkilməsi Azərbaycanla Qərb dövlətləri və digər ölkələr arasında iqtisadi və siyasi əlaqələrin güclənməsinə əlverişli şərait yaratmaqla regional əməkdaşlığı genişlənməsinə geniş təkan verəcəkdir.
9
Neftin yer üzünə təmiz halda deyil, su, mexaniki qarışıqlar və bir sıra duzlarla birlikdə çıxır. Neftin tərkibində müxtəlif miqdarda həll olmuş qazlar da vardır. Neftdə olan mexaniki qarışıqlar əsasən qum, gil, duzlar və lehimdən ibarətdir. Neftin tərkibində olan su və onda həll olmuş müxtəlif duzlar, həmçinin kükürdlü birləşmələr, naften turşuları, qum, gil və s. onun emalını çətinləşdirir. Neftə qarışmış sulardakı müxtəlif xlorlu duzlar boru kəmərlərinə, rezervuarlara və neft emalı zavodlarının bir sıra aparatlarına korroziyaedici təsir göstərir. Bundan başqa, sulu neftin emalında borulu sobada buxar tıxacı əmələ gəlir. Bu isə qurğuda texnoloji prosesi pozur. Ona görə də nefti neft emalı zavodlarına verməzdən əvvəl onu mədənlərdə sudan və mexaniki qarışıqlardan ayırmaq lazımdır. Yerdən çıxan neftin tərkibində müxtəlif miqdarda həll olmuş halda qaz vardır ki, bu da həm qiymətli yanacaq və həm də neft-kimyəvi sintez üçün dəyərli xammaldır. Bu qaz, əsasən mədənlərdə neftin stabilləşdirilməsi prosesində qazseparatoru adlanan qurğularda ayrılır. Ayrılmış qazlar xüsusi qaz kəmərləri vasitəsilə qazolin zavodlarına nəql edilir. Yerdən çıxan qazlar əksər hallarda özləri ilə bərabər aşağı temperaturda qaynayan maye karbohidrogenlər gətirir ki, onları qazın tərkibindən ayırmaq lazımdır. Bu məqsədlə həmin qazları qazolin zavodlarında xüsusi kalonlarda sıxıb, müəyyən təzyiq altında soyudurlar. Bu halda ağır karbohidrogenlər kondensləşib qazlardan ayırılr. Ayrılmış kondensat qaz benzini adlanır. Qazlardan azad edilmiş nefti mexaniki qarışıqlardan ayırmaq üçün xüsusi çənlərdə müəyyən müddət saxlayırlar. Bu şəraitdə həmin qarışıqlar çənlərin dibinə çökür və neftdən ayrılır. Bu zaman xam neftdəki suyun çox hissəsi də öz-özünə tədricən ayrılır. Lakin çox vaxt neftin tərkibində müəyyən miqdar kiçik mikroskopik su damcıları qalır ki, bunları da ayırmaq böyük çətinlik törədir. Belə qarışıq neftin e muls iyas ı adlanır. Su ilə neft emulsiya şəklində olduqda onları bir-birindən ayırmaq nisbətən çətin olur. Bu halda qızdırmaq və ya sakit halda 10 saxlamaqla suyu neftdən ayırmaq mümkün olmur. Su, neftin daxilində xırda damcılar şəklində asılı halda qalır. Emulsiyanın möhkəmliyi neftdəki su damcılarının iri və xırda olmasından bilavasitə asılıdır. Əgər neftə qarışmış su iri damcılar halında isə həmin emulsiya davamsız olub, asanlıqla dağılır. Əksinə, neftdəki su damcıları çox xırda isə emulsiyanı dağıtmaq nisbətən çətinləşir. Emulsiyanı dağıtmaq üçün işlədilən maddələrə dee mulqator deyilir. Deemulqatorlar təbiətlərinə görə bir neçə qrupa bölünür.
H 2 SO 4 , naften turşuları, NaCl, NaOH, FeCl 3 və s. göstərmək olar. Göstərilən maddələrin bəziləri emulsiyanın tərkibindəki duzlarla bilavasitə reaksiyaya girərək həll olmayan çöküntülər əmələ gətirdiklərinə görə, bəziləri isə suda həll olmadıqlarına görə emulsiyanı parçalayır.
üzvi maddələrdən istifadə edilir. Məsələn, benzol, benzin, karbon-4-xlorid, spirt və s. Bütün bunlar fiziki-kimyəvi üsullardır ki, onlardan emulsiyanı dağıtmaqda istifadə edilir. Neft emulsiyasını dağıtmaq üçün əsasən fiziki-kimyəvi üsullardır ki, onlardan emulsiyanı dağıtmaqda istifadə edilir. Neft emulsiyasını dağıtmaq üçün əsasən fiziki-mexaniki üsullardan istifadə edilir. Bu üsulda, emulsiya kimyəvi maddələrin iştirakı olmadan dağıdılır. Bu məqsədlə qızdırılma, sentrifuqa, elektrik və s. vasitələrdən istifadə edilir. Hazırda neft emulsiyalarını üç üsulla parçalayırlar: 1) qızdırılma üsulu. Emulsiyalı nefti xüsusi çənlərdə 50-60 0 C temperaturda qızdırıb, 24 saat müddətində saxlayırlar. Bu halda emulsiya suya və neftə ayrılır; 2) elektrik üsulu. Bu halda emulsiyalı nefti yüksək gərginlikli elektrodlar arasından keçirirlər, nəticədə emulsiya dağılır; 3) parçalanma üsulu. Emulsiyalı nefti deemulqatorlar vasitəsilə parça- layırlar.
Yüklə 457,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|