Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
kənara çıxmayan xarakterlidir və yer qatı təhlükəli toplanmış tullantılardan ibarətdir. Təbii qazın emalı üzrə mühüm obyekt qaz-kimya kompleksidir. Qaz-kimya kompleksinin spesifik xüsusiyyəti çıxarılan qazın tərkibindən asılıdır, 25% hidrogen sulfid və 1,4% dördoksidli karbohidrogendən ibarətdir, o, nadir təbii kompleksə yaxın yerləşir. Neft-qaz yataqlarının işlənməsində ətraf mühitin çirklənməsinin ləğvinə imkan verən təbiəti mühafizə tədbirləri tam həyata keçirilir. Bunun üçün müasir tələblərə cavab verən xarici avadanlıqdan istifadə edilməsi, prinsipcə təbiəti mühafizə qərarlarının tətbiqi nəzərdə tutulur, xüsusilə hava təbəqəsinə atılan zərərli maddələrdən istifadə edilməsində yeraltı separator həcmlərindən istifadə məqsədəuyğundur. Bu baxımdan təbiəti mühafizə tədbirləri sahədə tam həll edilməmişdir və problemlərin həll olunması tələb olunur. Belə ki, texniki-iqtisadi potensialının müasir səviyyəsi hidrogen-sulfidli yataqların işlənməsi və emalı zamanı ətraf mühitə müəyyən qədər təsir göstərir. Buna görə də, təbiətdən səmərəli istifadə gözlənilən neqativ nəticələrin aradan qaldırılmasında mühüm əhəmiyyəti vardır. Perspektivdə istehsal gücünün artırılmasının gücləndirilməsi, yeni yataqlarda mədən obyektlərinin tikintisi, böyük diametrdə güclü boru kəməri (1420 m), məhsuldar iri kompressor stansiyası, böyük neft-qaz emalı zavodu və s. məhsuldar torpaq sahəsinin zəbt edilməsi müşahidə olunur. Bunun nəticəsində mikrorelyef dəyişə bilər. Bitki örtüyünün məhv edilməsi arzuedilməz nəticələrə gətirib çıxarır. Bundan başqa, aparılan tədqiqatlara müvafiq olaraq neft-qaz sənayesi obyektlərində torpaq sahəsinin pozulması bəzi regionlarda sənaye meydançaları üçün ayrılmış sahələrdən çoxdur [9.23.36]. Neft-qaz sənayesi obyektlərinin torpaq ehtiyatlarına təsir edən əsas neqativ nəticələr aşağıdakılar sayılır: - torpaqlarda kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının azalması; - ətraf mühitin çirklənməsi sayəsində torpaqların şərti sıradan çıxması; - canlı heyvan və bitki aləminin məhv edilməsi; - əhalinin sağlamlığının pisləşməsi. İstehsal gücünün artırılması ekoloji nöqteyi-nəzərdən başqa neqativ meyllərə malikdir. Elmi-texniki tərəqqi ayrıca maşın və qurğulardan, biotexniki sistemlərə böyük avtomatlaşdırılmış sistemə gətirir (kommunikasiya, kompressor, çoxlu texnoloji qurğuların cəmlənməsi və i.a. ağır qəzalar, sınma, təhlükəli cisimlərin atılması və s.). Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda zəngin karbohidrogen yataqlarının mənimsənilməsi üzrə xarici şirkətləri ilə bağlanmış «Əsrin müqaviləsi»nin həyata keçirilməsi dəniz neft-qaz tikililəri və onların konstruksiyalarının təkmilləşdirilməsi ilə xeyli bağlıdır. Ətraf mühitin mühafizəsi, o cümlədən Xəzərin ekoloji tarazlığının qorunub saxlanması, mürəkkəb dəniz şəraitində fəaliyyət göstərən bu qurğuların möhkəmlik və uzunömürlülüyünün təmin edilməsindən çox asılıdır. Məlumdur ki, dənizdə qurğuların qazılması zamanı suyun dərinliyindən asılı olaraq stasionar, yarımdalma platformalar və qazma gəmilərindən geniş istifadə olunur. Son 50 ildə Xəzər dənizinin neft və qaz yataqlarında 500 km-dən çox estakad tipli qurğular, 1500-ə yaxın dəniz stasionar platformalar, 10-dan çox üzən qazma qurğuları tikilmiş, 2000 km-dən sualtı neft-qaz boru kəmərləri çəkilmişdir. 1960-cı ildən başlayaraq respublikamızda və xaricdə intensiv surətdə üzən qazma qurğularının layihələndirilməsinə, hazırlanmasına və istismarına başlan- mışdır. Hal-hazırda bir sıra müxtəlif konstruksiyalı stasionar, dakartlı üzən qazma qurğuları fəaliyyət göstərir. Lakin dənizin dərinliyinin 120 metrdən çox olan yerlərində bu qurğulardan istifadə, iqtisadi və texniki göstəricilərə görə səmərə vermədiyi üçün, yarımdalma üzən qazma qurğularından istifadə edilir. Stasionar qazma qurğularından fərqli olaraq, yarımdalma üzən qazma qurğuları qazma prosesində dəniz dibi ilə şərti əlaqədə olmur, suda yaradılmış vəziyyətdə qaldığından su dalğalarının, küləyin, eyni zamanda müxtəlif dinamiki yüklərin təsirinə məruz qalır. Yarımdalma üzən qazma qurğusunun dəniz dibi ilə əlaqəsi suayrıcı boru kəməri adlanan avadanlıq vasitəsilə həyata keçirilir. Suayrıcı boru kəməri dənizdibi avadanlıqdan platformaya qədər uzanır, qazılan quyunu və qazma alətini ətraf mühitdən qoruyaraq, qazma prosesini qapalı şəkildə aparılmasını təmin edərək, çox mürəkkəb şəraitdə işləyir. Sözügedən möhkəmliyin təmin olunması nəinki qazma qurğusunun işinin səmərəliliyini artıracaq, həm də baş verə biləcək qəza hallarının azalması hesabına dənizin çirklənməsi ilə bağlı ekoloji riski azaldacaqdır. Məhz bu baxımdan qazma qurğuları, o cümlədən onların tərkib hissəsi olan boru kəmər- lərinin möhkəmliliyinin artırılması ekoloji qarant hesab edilə bilər. Azərbaycanın siyasi, iqtisadi, ekoloji, texniki və s. maraqlarının təmin edilməsi baxımından ən çox əhəmiyyət kəsb edən «Bakı-Tbilisi-Ceyhan» magistral neft kəməridir. Magistral neft kəmərlərinin tikintisi və istismarı prosesində qarşıya çıxan ən mühüm problemlərdən biri də ətraf mühitin mühafizəsidir. Neft kəmərlərinin tikintisi və istismarı zamanı ətraf mühitin bütün komponentlərinə, demək Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|