Azərbaycan dünya əDƏbiyyatinda beynəlxalq Simpoziumun materialları
Yüklə 9,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 145
tık. Rumeli’de sınırlarımız, gerçi bizim mektebin kapısından iki kilometre ileride, Edirne’nin şehir istasyonunda bitiyordu. Ama bu bizim gözümüze görünmüyordu. Bizim gözümüz dünyanın öbür ucunda, Kafkas’larda, Türkistan’larda, Çin sınırlarındaydı. Oralara gidecektik. Köylere, avullara, obalara koşacaktık. Elde asa, ayakta çarık, sırtta kitap çantalarını Anadolu’ya, Azerbaycan’a, Türkistan’a taşıyacaktık, demektedir. 1 Turan, Şevket Süreyya’ya hem ailesinin dağılmasını, hem de kendi nesline mağlubiyetin haysiyet kırıcı ruh sefaletini unutturacak, bir kurtul uş ümididir. Şevket Süreyya, Turan’ı gerçekleştirme hayalinin sarhoşluğunu yaşarken I. Dünya Savaşı patlak verir. Bu savaşta Sarıkamış’ta diğer ağabeyini de şehit veren Şevket Süreyya, on yedi yaşında olmasına rağmen, gönüllü olarak ağabeyinin şehit olduğu Kafkas Cephesi’ne gitme kararı alır. İstanbul’un Anadolu yakasındaki Yedek Subaylar Talimgâhı’nda eğitim gören Şevket Süreyya’da, Öğretmen Okulu’nda benimsediği biz Osmanlı olmadan önce de Türk’tük, şimdi de Türk’üz. Kaybolmakta olan sadece Osmanlı vatanıdır. Türk’ün yaşadığı her yer, hangi bayrak altında olursa olsunTürk vatanıdır. Bu vatanın sınırlarıTuna’dan, Meriç’- ten Altaylar’a, Çin Seddi’ne kadar uzanır. Memleketimizin adı Turan’dır, düşün- cesi pekişir. O’nun talimgâhtan ayrılıp, cepheye vardığı günlerde ordu Karadeniz’- den, İran sınırına kadar her taraftan geri çekilme halindedir. Kafkas Cephesi’nde ordunun bütün insanüstü gayretine rağmen, geri çekilme savaşın başından beri sürmüştür. Üstelik Enver Paşa’nın Sarıkamış yenilgisi Doğu Anadolu’yudüşman istilasına açık hale getirmiştir. Artık çocukluğunda dinlediği, okuduğu, destanlarda, hikayelerde anlatılan savaş Şevket Süreyya’yı da içine almıştır. Gerçek savaş, hayalinde yarattığı savaştan farklı olsa da, O artık ölen annesinin ve şehit kardeşlerinin ruhlarını huzura kavuşturduğu için mutludur. Yaz sonlarına doğru alayın makineli tüfek bölüğüne geçen Şevket Süreyya, bölüğü ihtiyatta olduğu için askerlerini yakından tanıma ve onlara ders verme imkanıbulur. Askerlerinincahil olduğunu, Türklüğü kabul etmediklerini, bir kısmı- nın kendi isimlerini değil de, başkalarının isimlerini taşımakta olduğunu gören Şev- ket Süreyya, derin bir hayal kırıklığına uğrar. Bu tablo karşısındaŞevket Süreyya, bu insanlar neye yarar? Bu adamlarla, bu birbirini tutmayan, bir birine yapışma- yan insan malzemesiylehangi toplum yapısı düzenlenebilir? Demek ki, bunlar an- cak disiplinin kıskacı içinde savaşıyorlar ve ölüyorlar. Şehit künyesi diye askerlik şubesine gönderdiğimiz isim, belki de hakikatte yakalanmış bir asker kaçağının uy- durma adıdır. Galiba biz kendi kendimizi aldatıyoruz. Galiba Turan’ı kurmak ister- ken, gerçekte arkamızdaki Türkiye bile bizim değil…Hatta ilk iş belki de Türkiye’yi kurmak ve kazanmak diye düşünmekten kendini alamaz. 2
şüncelerden sıyrılıp gerçekle yüz yüze geldiğinde, peki ama bu insanlarkendi se- faletlerinden niçin sorumlu olsunlar?…Yüzyıllar boyunca bu insanlara ne verdik? Köylerine yol mu yaptık, mektep mi kurduk? Camii, imamı, muallimi mi var? Has- talıklarıyla mı savaştık? Eşkiyaya, toprak ağasına, şeyhe, mütegallibeye karşı onu koruduk mu? Dinin hükümlerini, milletin adını, vatanın sınırlarını öğrettik de öğ- ren mediler mi? Verdiği vergileri, aldığımız askerleri ne yaptığımızı söyledik mi?...
1 Aydemir, a. g. e. , s. 59-60. 2 Aydemir, a. g. e. , s. 106. AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 146
Bü tün bunlara rağmen onların bugün burada olmalarına şükretmeli… 1
hayır, bunlar günahsız, bunlar değerli varlıklardır. Bunlar daha aydın ve yarının yapıcılarıdır. Asıl suçlu biziz, onlar bizi affetmelidir, sözleriyle öz eleştiri yapar. 2
Şevket Süreyya, farklı duygular içinde günlerini geçirirken, cepheye 1917 Şubat’ındaBaşkumandanlık Vekâleti’ninRusya’da bir ihtilâl çıktığı ve Rus Çarı’nın tahtından indirildiği haberi ulaşır. Şevket Süreyya’nın ihtilâl mefhumu hakkında tüm bildikleri 1908’de Manastır’daki hürriyet ilanı hakkındaki hikayelerden öteye gitmemektedir. Rus İhtilâli savaşın seyrini etkileyecek midir? Osmanlı İmparator- lu ğu savaşı kazanacak mıdır? Bu konuda da kafalar karışıktır. Asker savaşın kazanılmasından sonra hemen terhis edilme ve köyüne dönme derdindedir. Bazı subaylar Osmanlı İmparatorluğu’nun galip gelmesinden sonra Kars Kalesiyle, Ardahan’ın Türklerin eline geçeceği görüşündedir. Bu arada belki Batum’u da alırız diyenlervardır. Şevket Süreyya gibi genç yedek subaylara göre ise, savaşın sonunu Ziya Gök alp önceden bilmiştir. Gökalp’e göre, Rusya savaşı kaybedince parçalanacak, Azerbaycan, Türkistan bağımsız birer devlet olacak, Kafkasları aşarak Büyük Turan kurulacaktır. 3
O günlerde İstanbul’dan cepheye ulaşan gazetelerde yer alan sosyalist, demokrat, bolşevik gibi kelimeler de ayrı bir kafa karışıklığı yaratmıştır. Hiç kimse bu kavramlar hakkındabir şey bilmemektedir. Çarlık ordularının dağılmasından sonra onun yerini Rus ordularının silah- larına konan Ermeni birlikleri almıştır. Savaşın bütün kurallarını ortadan kaldıran Ermeni birlikleri bir taraftan cephede savaşırken, bir taraftan da işgal ettikleri yerlerdeki sivil Türkleri acımasızca yok etmektedir. Artık savaş kör ve amansız bir boğazlaşmaya dönüşmüştür. 1918 Şubat’ında başlayan ileri harekât ile birlikte savaş öncesi sınırlarına ulaşan Türk orduları, artık Şevket Süreyya’nın hayallerini süs
leyen Turan’ın kapısına dayanmıştır. O günlerde önce donma tehlikesi geçiren Şevket Süreyya, ardından da Türk-Rus sınırında atındanbuz zemine düşerek aya- ğını kırmıştır. Eski Türk-Rus sınırının biraz ilerisindeki Karaurgan seyyar hastane- sin
de vücudunun hareketsiz kaldığı günleri, hayalleri ile canlı tutmaya çalışan Şev- ket Süreyya, büyük Turan toprağına ayak bastıkları andan itibaren yeni bir devrin başlayacağını düşlemekte, Balkan Harbi’nden sonra arkasından ağladığımız o eski imparatorluk artık gözüme ne kadar da küçük görünüyordu. O köhne ve zaten hiçbir zaman bizim olmamış bir şeydi. Halbuki, Turan, bizim öz malımız olacaktı. Toplar, tüfekler atılacak, mızıkalar marşlar çalarken atlarımızı Aras Çayı’na sürecektik. Eski anayurdumuzun ve yeni vatanımızın toprağına işte böyle ayak basacaktık…Esir kavmi kurtaracak, yurtsuz kavmi yurt sahibi yapacaktık. O zaman her yerde yeni ordular kurulacaktı. Aynı dili konuşan, aynı tanrıya inanan genç ve kardeş ordular hayalleri kurmaktadır. 4
Cephe günlerinde Müfide Ferit’in yazdığı Aydemir romanını okuyan Şevket Süreyya, artık kendisini Turan’ın çöllerinde, yollarında, köylerinde, kasaba- la rında etrafında toplanan insanlara ümit ve teselli dağıtan bir Aydemir olarak gör- mektedir. Çünkü romanın kahramanı Aydemir, tüm maddi silahları reddeden, dün-
1 Aydemir, a. g. e. , s. 106-107. 2 Aydemir, a. g. e. , s. 108. 3 Aydemir, a. g. e. , s. 112. 4 Aydemir, a. g. e. , s. 126. Yüklə 9,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|