Azərbaycan dünya əDƏbiyyatinda beynəlxalq Simpoziumun materialları
Yüklə 9,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 165
müxt
əlif çalarlarla əks olunur. Bilirik ki, lirikanın əsas problemi insandır. İnsan onun h
əm obyekti, həm də subyektidir. Dağlarca da bütün gözəlliklərin qaynağının insanda axtarıb, tapır. Onun şeirinin əsas predmeti, insan bir sözlə bütün bəşəriy- y ətdir. Dağlarca şeirinin lirik qəhrəmanı irq, din, dil ayrıseçkiliyinə məruz qalma- yan insandır. Onun əsərlərində daş dövründən başlayaraq müasir dövrümüzə qədər dem
ək olar ki, bütün insan tiplərinə rast gəlmək mümkündür. Sosial təbəqəsindən, m əşğuliyyətindən asılı olmayaraqinsan - onun sevgisi, nifrəti, sevinci, kədəri, t ənhalığı, xəyal dünyası özünəməxsus şəkildə Fazil Hüsnü poeziyasının əsas möv- zusuna çevrilir. Onun şeirləri öz poetik duyumu, dilinin zərifliyi, qeyri-adi ifadə t ərziylə yadda qalır. Bu özünəməxsusluq şairin həm Türkiyədə, həm də onun hüdud larından uzaqlarda tanınmasına vəsilə olmuşdur. Türkiy ədə şeirləri dillər əzbəri olan Fazil Hüsnü Dağlarca Azərbaycanda da böyük bir şair kimi tanınmışdır. Təsbitlərimizə görəo, 1969-cu ilin may ayında Aleksandr Puşkinin anadan olmasının 170 illiyi münasibəti ilə Moskvaya, daha sonra is ə Azərbaycana gəlmiş, Bakı, Şamaxı, Göyçay, Gəncə, Göygöl və s. kimi şəhərlərimizi qarış-qarış gəzmiş, bu səfər təəssüratlarının nəticəsi olaraq Azərbay- canın tərənnümünə həsr etdiyi silsilə şeirlər qələmə almışdır. Şair, burada Azərbay- canın tanınmış elm adamlarıyla yaxından tanış olmuş, ədəbi əlaqə yaratmış, sevimli şairimiz Rəsul Rza ilə yaxından dostluq əlaqəsi qurmuşdur. Yazıçı Anar şairin Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırılmış “Sivaslı qarışqa” adlı kitabına ön söz yazarkən qeyd edir: “Moskvadan sonra Dağlarca Bakıya gəlmişdi. Atam onu mənim mənzilimə d ə - oğlum Turalın ad gününə gətirmişdi. Atam Fazil bəyi akademik Həmid Araslı, Dağlarcanın araşdırıcısı Tofiq Məlikliylə birlikdə Azərbaycan rayonlarına aparmışdı. Bu g
əzidən sonra Dağlarca “Şamaxılı olmaq”, “Sabirin evində”, “Göyçay”, “Gəncə”, “G əncəli Nizaminin türbəsi” adlı şeirlər yazdı və Rəsul Rza onları Azəri türkcəsinə uyğunlaşdıraraq “Ədəbiyyat və İncəsənət” qəzetində dərc etdirdi” (3, s.9). Bel
əcə Türkiyədən qardaş ölkə olan Azərbaycana səfər edən Dağlarca Az ərbaycana olan sevgisini şeirləri ilə əbədiləşdirmişdir. Bu poetik nümunələrdən biri “G əncə” şəhərinə həsr edilmişdir.
Ür
Yell ər sakitləşər, yön dəyişdirər, oyanar G əncədə. Axanda sevinir su, D əyən kimi Gəncənin torpağına. Vardır gecə yarısındada bir aydınlığı, Qaranlıq Gəncəyə yaraşmaz ki (6, s. 61)!
Nümun
ədən bəlli olduğu kimi, Gəncənin qədimiliyi, gözəl təbiəti rəng-rəng, naxış-naxış şeirin ruhuna hopmuşdur. Şair bu şəhərə olan sevgisini son misralarda daha poetik ifad ə edir:
Orada doğulduğuna inanarhər kəs
Ömründ
ə bir kərə Gəncəni görsə (6, s. 61). Dağlarca burada olarkən dahi şairimiz Nizami Gəncəvinin də türbəsini ziyar ət etmiş, “Gəncəli Nizami türbəsi” adlı şeirində şairə olan ehtiramınıözünə- m əxsus şəkildə ifadə etmişdir. Onun bu səpkidə yazdığı şeirlərdən biri isə “Sabirin AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 166
evind
ə” adlanır. Bu şeirdən Dağlarcanın Şamaxı səfəri zamanı böyük şairimiz Mir- z ə Ələkbər Sabirin ev muzeyinəgetdiyi bəlli olur. Burada da Dağlarcanın Sabir poeziyasına rəğbəti və ehtiramı öz poetik ifadəsini tapır.
Şair “Şamaxılı olmaq” şeirində isə bu şəhərin gözəl təbiətini tərənnüm edir. B əzi misralara nəzərsalaq, Axar o yerl ərdə böyük bir su Şamaxı şəhərindəyəm. Üzüml
ərdə torpağın oyanıq uyqusu Şamaxı şəhərindəyəm (6, s. 63).
Nümun
ədən göründüyü kimi, lirik qəhrəman Şamaxılı olmağıyla qürur duyur. O, bu torpaqlara ayaq basdığı üçün özünü xoşbəxt hiss edir. Şair bu məm- l əkətdə gecələrin belə zülmətin əsarətindən çıxıb aydınlığa qovuşduğunu, tənha- lığın insanı tərk etdiyini poetik dillə ifadə edir.
Şamaxı şəhərindəyəm.
Göy üzü yer üzünd ən ağ,
Şamaxı şəhərindəyəm. Yalnızlıq məni tərk edib, Şamaxı şəhərindəyəm (6, s. 63).
Şair göstərir ki, bu xoşbəxtliyi lirik qəhrəmana bəxş edən duyğu, onun bu m əmləkətin övladı olmasıyla bağlıdır. O, hətta digər bir şeirində Azərbaycan övla- dınınfiravan həyat sürməsindən, onun namusuyla, alın təriylə yaşamasından böyük h eyranlıqla söhbət açaraq, “Buradakı pul/ Yalnız alın tərindir/ Sənin” deyə ifadə edir. Bütün bunlar onun xalqımıza, ölkəmizə duyduğu sevginin səmimi ifadəsidir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi şairin səfər etdiyi səfalı guşələrdən biri də Göyçay şəhəridir. Bu şəhərin də füsunkar gözəlliyi şairi özünə heyran etmişdir. O, öz m əftunluğunu “Göyçay” şeirində belə ifadə edir: Göyçayda axar çinarlar Göy əmi, yoxsa yerəmi? Əfsanəvi yamaclardan Lövb
ər alır yavaş-yavaş, “Min bir gec ə” denən gəmi ***
Haranı dinləsən, ordan Tarixin tunc s əsi gəlir Əfsanələrdən içəri. Söyk ənmişlər bir-birinə, Evl ər əski igidlərdir (6, s. 62).
Üç b
ənddən ibarət olan bu poetik nümunənin hər sətrində Azərbaycanın əsrarəngiz təbiəti, meşələri, yaylaları, yamacları hətta çinarları vəsf olunur. Yeri g əlmişkən qeyd edək, təbiət obrazını canlandırarkən şair tez-tez çinar motivinə müraci ət edir. Bunun əslndə maraqlı bir tarixçəsi var. F. H. Dağlarcanın görkəmli türkoloq T. M əlikli öz xatirələrində yazır: Yüklə 9,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|