Azərbaycan dünya əDƏbiyyatinda beynəlxalq Simpoziumun materialları

AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 

180 

 

bir biri ile kültür iletişiminde bulunan bir toplumdan diğerine geçmesi, hele bir de 

bu  toplumların  aynı  soydan  geldiği  ve  ortak  geçmişe  sahip  olduğu  düşünüldü-

ğünde, çok doğaldır (Paşayeva  ve Paşayev, 2005: 111). Ejder figürü Anadolu’da 

Gördes, 

Kula ve Milas halılarında da görülür. Eski Gördes ve Kula halılarında, eski 

ve geç devir Kırşehir halılarındaki gibi, halının kısa kenarları üzerinde dikdörtgen 

çerçeveler içerisinde yer alır ve yatay (S) şekilli kıvrımlar yaparak uzanır (Deniz, 

1984: 66).  

 

Fotoğraf No: 15 “Ejderhalı Halı”, Şirvan, Şamakhı veya Garabağ. 17. 

Yüzyıl, Tekstil Müzesi, Washington 

Kaynak: Paşayeva ve Paşayev, 2005: 121 

 

Şekil 1: Kırşehir Halısı “Sandık” (Ejder figürü), XVII-XVIII. y. y.  

Kaynak: Deniz, 1984: 32 

 

Fotoğraf No: 16 15. Y. Y. Hayvan Figürlü Türk Halısı (Ejderha Motifli) 

Kaynak: Çiloğlu, 2007 

---

AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 

181 

 

Hatayi motifi 16. -17. 

yüzyıllar Güney Azerbaycan halılarında sıkça rastla-

yan, 

kenarları dalgalı veya tırtıklı, içerisi çeşitli çiçek ve gül motifleri ilesüslenen 

islimiye benzer,  fakat ondan daha 

karmaşık  bir motif türüdür.  Azerbaycan,  Orta 

Asya ve İran sanatında 10. -11. yüzyıllardan görülmeye başlamış, 15. -17. Yüzyıl-

larda başlıca motiflerden biri olmuştur. Bazı ünlü Safevi saray halılarının bordürü 

hatayi kompozisyonu ile 

süslenmiştir.  Bu motifin,  Osmanlı  süsleme  sanatında 

işlemeli  rumı  ismiyle bilinen motifle aynı  olduğunu  söyleyebiliriz  (Paşayeva  ve 

Paşayev, 2005: 108).  

 

Fotoğraf No: 17 “Hatai” Halısı (Dragon), 17. y. y. , Karadağ, Christie’s, 

Londra 

Kaynak: Paşayeva, 2003: 94 

 

Azerbaycan  halılarında  görülen  zeminin  kare,  eşkenar  dörtgen  veya 

sekizgen şekilli küçük göl motifleriyle süslenmesi Anadolu-Türk halılarında XV-

XVI. 

yüzyılda görülen Erken Osmanlı dönemi halılarının zemin süsleme kompo-

zisyonuna benzer. 

Türk halılarındaki bu tarz süsleme, Türklerin daha Orta Asya’da 

iken  dokudukları,  Orta-Asya  Türk  halı  sanatı  kompozisyonu  geleneğine  dayan-

maktadır.  Orta  Asya  Türk  halı  sanatında,  M.  Ö.  IV.  yüzyılda  dokunan  Pazırık 

halısından başlayarak halı zemininin kare, sekizgen veya eşkenar dörtgenlere bö-

lün

mesi  geleneği,  Azerbaycan  ve  Anadolu  Türklerinin  mensubu  oldukları  Oğuz 

boy

larıyla  Azerbaycan  ve  Anadolu’ya  gelmiş,  Azerbaycan’da Selçuklular,  Safa-

viler, 

Şirvanşahlar, Anadolu’da ise Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinde 

kullanılmıştır (Deniz, 2007: 24).  

 

 

 

---

AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 

182 

 

3. 

Halı Sanatında Kullanılan Motiflerin Geleneksel Giysilere Yansıması 

 

 

Resim No: 1 

Osmanlı Dönemi KaftanıResim No: 2 Çintemani Desenli Üç Etek 

Kaftan 

Kaynak: 

http://folklor55. blogcu. com/etiket/kaftan

 

 

---

AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 

183 

 

 

Resim No: 3

BindallıResim No: 4 Kütahya İli 

Kaynak: Etnografik Eserler –III, 2008: 70–

71Geleneksel Kıyafeti 

Kaynak: 

http://www. habersimav. com/haber/kutahya-hakkinda/kutahya-nin-geleneksel-

kiyafetleri/

 

 

 

 

Resim No: 5 

Dursunbey Yöresel GöğnekResim No: 6 Dursunbey Yöresel Göğnek 

Kaynak: Barutçu, 2007Kaynak: Barutçu, 2007 

---

AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 

184 

 

 

Resim No: 7 Gelinlik 

Kaynak: Etnografik Eserler –III, 2008: 224–225 

 

SONUÇ 

Bir ülkenin gelenek ve göreneklerinin, 

yaşam  biçiminin  kuşaktan  kuşağa 

aktarılmasında,  geliştirilerek  devam  etmesinde  en  büyük  rolü  el  sanatları  üstlen-

mektedir. 

El sanatları geçmişten geleceğe, büyük bir çeşitlilikle insanoğlunun duy-

gularını  aktarma  aracı  olmuştur.  Ulusal  kültürlerin  özünü  oluşturan  el  sanatları, 

yaşayan çağdaş kültürleri besleyerek evrensel kültüre de sürekli katkıda bulunurlar. 

Bu nedenle, 

tüm  milletler  el  sanatlarına  büyük  önem  vermekte  ve  geçmişten 

geleceğe uzanan bir kültür hazinesi olarak korumaktadır.  

Bu araştırma ile maddi kültürümüz içinde önemli bir yere sahip olan Türk 

ve  Azerbaycan  halı  sanatının;  dokuma  özelliği,  motif,  desen ve renk özellikleri 

bakımından belirlenmeye çalışılmıştır. Türk ve Azerbaycan halıları; dünya ressam-

lık sanatını etkilemiş ve ünlü sanat eserlerine tablolarda yansımıştır.  

Tarih sahnesinde insanlar yer değiştirdikçe ya da göçler onları yeni ulus-

larla  buluşturdukça,  kendi  geleneklerini  diğerleriyle  paylaşmışlar  veya  onlardan 

kendilerine bir desen ya da moti

f  katmışlardır.  Aynı  zamanda,  “folklorik” 

dediğimiz  pek  çok  giysi,  renkli  bir  tarih  albümü  olarak  günümüze  aktarılmıştır. 

Yörelerin  hatta  daha  küçük  birimlerin  bile  kendine ait  kıyafet  tercihi,  zengin bir 

kaynağın parçalarını oluşturmaktadır.  

Türk giyim tarihinden günümüze kadar gelen bu sanat eserleri ile Türk ve 

Azerbaycan’ın halı ve sanat eserlerindeki zenginliklerin sunumunda, bizlere Ana-

dolu’

nun  hemen  her  yerinde  nesilden  nesile  geçmişi  hatırlatmaktadır.  Gelecek 

kuşaklara  tarihin  sessiz  tanıklığını  yapmaya  ve  her  zaman  kültürel  değerlerimiz 

arasındaki yerini korumaya devam etmiş, sanattaki çeşitliliğin, renklerin, el bece-

risinin  ve  kültür  zenginliğinin  örneklerini  sergilemiş,  onları  gelecek  kuşaklara 

aktarmak isteyenler için ilham kaynağı olmuştur.  

 

 

 

---