Azərbaycan elmlər akademiyasi şardəN
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
40
həftə—V.A.). Aprelin 4-də ora getdim. Şahzadə xanımın təsərrüfat müdiri qoca bir hərəmağası idi. O, gec gəlib çıxdığım üçün xanımın bərk acıqlandığını dedi. Əgər bu ölkənin adamlarından biri onu bu qədər acıqlandırsaydı, onu ayaqlar altına saldırıb iki yüz çubuq vurdurardı. Buna gülməyim gəldi və təəccüb etdim. Hərəmağasından şahzadə xanımın vaxtaşırı belə məhkəmələr qurub-qurmadığını soruşdum. O, mənə cavab verdi ki, Şahzadə xanım dünyanın ən məğrur qadınıdır, kiçik bir səhv üstündə ciddi cəza verdirir. Əgər səhv edən kişidirsə, onu hərəmağalarının yanına göndərirlər. Hərəmağaları əllərini və ayaqlarını sarıyırlar, kisəyə salırlar: sonra onu saraya xanımın qabağına gətirirlər. Şahzadə xanım necə əmr etsə, o cür cəzalandırırlar. Cəza alan şəxs kisədən çıxarılmadığı üçün, harada olduğunu görmür. Mən Səfəvilərdə saray xanımlarının (baş hərəmağa—V. A.) belə cəzalar verdiyini bilmirdim. Mən hərəmağasına yalvarırdım ki, şahzadə Səh.—293 xanıma gec gəlməyimin səbəbini izah edib, onun sifarişlərini yerinə yetirməyə həmişə hazır olduğumu desin. Təsərrüfat müdiri gedib-gəlincə sarayın giriş qapısında gözləməli oldum. Dörd min livr qiymətində zərgərlik məmulatları satdım. Pulumu ertəsi gün səhər aldım. 3. (3 aprel 1673—V. A.). Bəylərbəyini görməyə getdim və yola düşmək üçün mənə rüsxət (tamojennıy propusk ob uplate akzisa—V. A.) verməsinə yalvardım. Artıq saraya gedib çatmağa tələsirdim. O, mənə günortadan sonra icazənaməni hazırlatdıracağını vəd etdi. Deyilən vədə ora qayıtdım. Əvvəlcə gülərək məndən soruşdu ki, görüşümə gələndə ona bağışladığım qızıl qutunun qiyməti nə qədər olar. Onun hansı fikirlə bunu soruşduğunu bilmirdim. Mən həmin qutunun on pistol dəyərində olduğunu dedim. Siz məni məcbur edəcəksiniz ki,—o dedi—yenidən qiymətli açarlar, yaylar, saat qayışlarını hədiyyə götürüm. Onun bu təklifi məni o qədər təəccübləndirdi ki, bunu belə nüfuzlu bir əyana qətiyyən yaraşmayan bir hərəkət hesab etdim. Cavab verdim ki, ona xoş gələn hər şeyi edərəm. Əlavə etdim ki, məndə divar saatları üçün alətlər var. Onları şahın xidmətçiləri üçün gətirmişəm. Əgər istəsə, ona da bunlardan verərəm. O, sözümü kəsib, məni əmin etdi ki, verdiyim hədiyyə onun ürəyincə olmuşdur. Bu əyan mexanikanı bilir və sevir. Düzgün işləməyən divar saatını yaxşıca təmir edir. Nəhayət, mənim ona verdiyim bütün şeyləri gətirtdi. Mən qəti əmin idim ki, o bunları qəbul edəcəkdir. Lakin o, bunları qaytaranda heyrətləndim. Onda başa düşdüm ki, mən onun yalançı alverinin qurbanı olmuşam. O, öz istəyincə alver etməyə məni məcbur etmək üçün yalandan bu qədər şey-şüy alırmış. Narazılığımı
verərək (kaş ürəyim də belə şən olaydı) ona min təşəkkür etdim. Nəhayət, ona yalvardım ki, məni oğlanlarına tapşırmaq üçün zəmanət məktubları versin. O, bunu etməyə söz verdi, iki dəfə məni özü ilə yaylağa getməyə dəvət etdi. O, ora ertəsi gün səhər getməli idi. Üzr istəyib, bacardığım qədər nəzakətlə təşəkkür etdim. Eyni zamanda məni Təbrizə qədər müşayiət etmək üçün cənab Azarini və aqreman verməsinə (namizədliyi verilən diplomatik elçinin qəbulu haqqında razılıq—V. A.)
41
istədim. Mən onu çox istəyirəm—deyə cavab verdi—ona tapşıracağam ki, sizin mehmandarınız və ya müşayiətçiniz olsun. Mənə etdiyi yaxşılıqlar üçün yenidən ürəkdən təşəkkür edib, sarayda olduğum müddətdə naz-nemət gördüyümü dedim. Onun mənə verdiyi bütün vədləri sadalamaq istəmədim. Bundan heç bir şey əmələ gəlməyəcəyinə əmin idim; çünki ölkənin adətinə görə, mənə bu vədləri yerinə yetirəcəyi üçün deyil, öz istəyinə asanlıqla əməl etməyə məni məcbur etmək üçün vermişdi. 5. (5 aprel, 1673—V.A.). Bəylərbəyi düşərgəyə getdi. Düşərgəni şəhərdən bir lyö kənarda, yolboyu gül-çiçəklə örtülü böyük və gözəl bir çəmənlikdə qurdurmuşdular. Yerevanın dövrəsindən axıb keçən iki çay orada burula-burula sakitcə axıb gedir, kiçik-kiçik adalar yaradır. Bəylərbəyinin, onun şahzadə xanımının (baş hərəminin—V. A.), onu müşayiət edən hörmətli adamların məhəlləsi — çadırı (V. A.) ayrı-ayrılıqda olub, hərəsi bir ada üzərində yerləşir. Səh.—295. Onlar bir-biri ilə kiçik üzən körpülər vasitəsilə əlaqələndirilir. Bəylərbəyinin çadırları cazibədar olur. Bu çadırlar kiçik olsalar da, onlarda sarayda olan bütün rahatlıqlar, hətta hamam və buğxanaya qədər hər şey olur. Onun evi (məiyyəti—V.A.) qadınlar və hərəmağaları hesaba daxil edilmədən beş yüz nəfərdən çox idi. Bu krallıqda (burada bəylərbəyilikdə—V.A.) böyüklərin belə bir adəti var ki, yazı yaylaqda keçirməyə gedirlər. Onlar ov etməklə, balıq tutmaqla, piyada və atla gəzməklə vaxtlarını şən keçirirlər. Onlar orada təmiz hava qəbul edir, sərinliyi lap çox sevirlər. Onların istirahəti orada keçir. Şəhərdə görüləsi bir iş olmayanda, onlar yaylağa köçməyə məcbur olur, qonşu dağların cazibədar yerlərində yay uzunu istirahət edirlər. Bunu yaylaq, yəni «kənd ekskursiyası» adlandırırlar. 6. (6 aprel, 1673—V. A.). Şahzadənin təsərrüfat müdiri məni nahara dəvət etdi. Qalanın komendantı (Qalabəyi) də ziyafətdə idi. O, əslən dağıstanlıdır. Dağıstan başdan-başa dağlardan ibarət olan Xəzər dənizinin şimal-şərqində yerləşən, Moskoviya ilə hüdudlanan bir ölkədir. Ondan ölkənin yaşayış tərzi və adətləri haqqında çoxlu maraqlı şeylər eşidib feyziyab oldum. Səfəvi şahı orada ali hakim kimi tanınır, lakin orada mütləq hakim kimi tanınmır. Bu ölkədə yaşayan xalqlar həmişə onun əmrinə tabe olmurlar. Onların itaətsizliklərinin sayını (şaha qarşı çıxışlarını—V.A.) azaldırlar, çünki bunların kökünü kəsmək çətindir. Bunun səbəbi onların tərsliyi və dağlarının ucalığıdır. Onlar Şərqin tərs, kobud və ən barbar adamlarıdır. Belə hesab edirəm ki, onlar partların qalıqlarıdır. Axşam bu əyan Səh.—296. mənə bir qab meyvə, çaxır və bir qoyun göndərdi. 7. (7 aprel, 1673—V. A). Xəzinədar mənə bir qab hədiyyə göndərdi. Bu hədiyyə dünən mənə qalabəyinin göndərdiyi hədiyyə kimi bir qab meyvədən ibarət idi. Mənə göstərdikləri havadarlığın əvəzini kiçik hədiyyələrlə çıxdım. Onlar mənə Yerevanda da qulluq göstərdilər. Səfəvilərdə məcburi surətdə ödənilən və məmurlar vasitəsilə əyalət xəzinəsinə daxil edilən xərcləri məndən tələb etməyə cəsarət etmədilər. Çünki bəylərbəyi məndən hər hansı bir şey tələb etməyi onlara Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|