Azərbaycan elmlər akademiyasi şƏRQŞÜnasliq institutu

qalasını  tutdular.  Ondan  sonra  hamını  qətl  etdilər.  Məhəmməd  Kərəni  qəfəsə 
saldılar. 
O  günlərdə  Sədr  Əmir  Kəmaləddin  Hüseyn  (Xorasan  hakimi)  Sultan 
Hüseyn mirzə Kürəkan tərəfindən ġah Ġsmayıla elçi  gəldi. Buna görə əlahəzrətin  
qəlbi qaraldı. 
[ġah    Ġsmayıl]  oradan  kiləklərin  Təbəs  [Ģəhərinə]  basqın  etdi.  ÇərĢənbə    
[günü] Ģaban [ayının] 2-də  (8 yanvar  1505) qətl etməyi buyurdu. 7-8 min adamı 
öldürdülər və Yəzdə
119
 qayıtdılar. 
ġiraz  hakimi  Zülqədər  Keçəl  bəy  [adı  ilə]  məĢhur  olan  Ġlyas  bəyi  etdiyi 
günaha görə öldürdülər. Yəzd vilayəti Lələ bəyə verildi. 
ġaban [ayının] 26-da (26 yanvar 1505) çaharĢənbə   [günü]   Ġsfahana təĢrif 
gətirdilər. 
Məhəmməd Kərə yolda özünü öldürdü. Cəsədini Ġsfahana gətirdilər və onun 
bütün adamlarını - kiĢili, qadınlı bu ilin Ģəvval [ayında] (mart 1505) yandırdılar.
120
 
Bu zaman Zülqədərin qaziləri (döyüĢçüləri) Məhəmməd Kərənin  əmisi oğlu Rəis 
Qeybinin
121 
zəbt etdiyi Əbərquhu tutdular və onu ġirazda qətlə yetirdilər. 
Qazı Mir Hüseyn Mibədi
122
 Yəzddə öldürüldü. 
Bu qıĢlaqda Rum padĢahı Sultan Bayəzid Osmaninin
123 
elçisi fələyə bənzər 
dərgaha  gəldi.  Pələng  ilinin  novruzundan  sonra,  pəncĢənbə  (günü)  Ģəvval  ayının 
17-də  (23  mart  1505)  ġah  Ġsmayıl  Surluq  və  Təxti-Süleyman  yaylağına
124
  təĢrif 
gətirdi. 
911  (4.IV.1505-23.V.1506)-ci  ildə  ġirvan  Təbərsəranında  iĢtirak  edənlər
125
 
dindirildi və Sultan Heydərin öldürülmə hadisəsinin [tədqiqi] qorçibaĢı Dədə bəyə 
tapĢırıldı. Buna görə riyakarlardan çoxlu adam (B-2456)  öldurüldü.
126
 
(M-2176)  ġiraz  vilayətinin  [idarəsi]  bir  neçə  günlüyə  Mənsur  bəy  ƏfĢara 
həvalə  olundu.  Süleyman  Zülqədər  qəzəbə  gəldiyi  üçün  cəzalandırıldı.  Zülqədər 
qoĢununun  [baĢçılığı]  Ümmət
127
  Sarı  ġeyxlu  Zülqədərə  tapĢırıldı  və  ona  Sultan 
Xəlil ləqəbi verdilər. ġiraz vilayətinin [idarəsi] ona layiq görüldü. 
Uğurlu qıĢlaq Əcəm Ġraqının Tarım [Ģəhəri] oldu. 
Zəfər  rəmzli  bayraqlar  (ġah  Ġsmayıl)  o  vaxt  Əmirə  Dubacın  atası  Əmirə 
Hücaməddinə  tabe  olan  Gilanın  Biyəh-pəsinə  yürüĢ  etməyi  qərara  aldı.  Nəhayət, 
xaqan  (ġah  Ġsmayıl),  fələyə  bənzər  dərgahına  yaxın  olan  adamlardan  olan  ġeyx 
Nəcm Zərgər
127a
 Gilaninin xahiĢi ilə oraya olacaq qəsddən imtina etdi. 
[ġah Ġsmayıl] zəfər təsirli əsgərlərinin düĢərgəsi olan Zəlrud AltunkeĢə geri 
qayıtdı. Tarımın hakimi  Çəlipa bəy Xalxalı cəzalandırdı. 
DovĢan ilində (mart 1506 -  mart 1507) ali ordu  ġah Ġsmayıl  Sultaniyyə  və  
Qidar  yaylağına    gəldi.  Ov  edə-edə  Azərbaycana  təĢrif  gətirdi.  QıĢı  Xoyda 
keçirdilər.  Qalib  əsgərlər  özünü  tamamilə  müstəqil  aparan  Sarım  bəy  Kürdü  dəf 
etmək üçün göndərildi. Kürdlər hündür dağlara və əlçatmaz yerlərə çəkildilər. Əbdi 
bəy ġamlu və Sarı Əli Möhrdar bu mərəkədə öldürüldü. Bu hadisə 912 (24.V.1506 
-  12.V.507)-ci  ildə  oldu.  Ondan  sonra  balıq  ilində  (mart  1507  -  mart  1508) 

---

Əlaüddövlə Zülqədərin ədəbsizliyi xəbəri [ġah Ġsmayılın] qulağına çatdıqda, onun 
vilayətinə yürüĢ etmək qərara alındı. Əvvəlcə Oğlan Ümmət ÇavuĢlu Ustaclunu
128
 
elçi sifəti ilə onun yanına göndərdilər. Sonra onu (Əlauddövlə Zülqədəri) Korgöldə 
həbs  etdilər.  O,  iki  il  məhbus  oldu.  Bir  gecə  yuxuda  gördü  ki,  nəvvabi-əlahəzrət 
ġah [Ġsmayıl]   ona deyir: 
- Özünü suya vur və üz. Sudan çıxandan sonra özünü bizə çatdır. O, belə də 
etdi,  xilas  oldu  və  dünyanın  pənahı  [ġah  Ġsmayılın]  dərgahına  gəldi  (M-218a). 
Xoyun Yəzdəkan kəndi o tarixdən ona və övladına mərhəmət edildi. 
Xülasə, Oğlan Ümmət getdikdən sonra cəlal bayraqları (ġah Ġsmayıl) Rum 
Sultanlığının sərhəddindən keçdi. Dədə bəyi ordunun ön dəstəsi etdilər. O, hökmün 
əksinə  olaraq,  Sahan  çayını  keçib  düĢərgə  saldı.  Əlaüddövlə  zülqədərləri  gecə 
xəbərsiz  okun  üstünə  düĢüb,  məğlub  etdilər  və  yenə  çaydan  keçib  dayandılar. 
Qələbə  rəmzli  bayraqlar  (ġah  Ġsmayıl)  döyüĢ  olan  yerə  çatdıqda,  vəziyyətdən 
xəbərdar  oldu.  Bir-iki  mənzil
129
  irəli  gedib,  AqçaqĢan  dağının  ətəyində  düĢərgə 
saldı.  Arxa  tərəflər  möhkəm  və  ağacla  dolu  meĢə  olduğuna  görə  onun  bəzi 
vilayətlərini  qarət  etdilər.  Zülqədərlərin  iĢğal  etdikləri  Xərbərt  qalasını  qəzəb  və 
zorla tutub, geri qayıtdılar. 
913  (13.V.1507  -  1.V.1508)-cü  ildə  (B-246a)  Əlvənd  hadisəsindən  sonra 
Diyarbəkri  ələ  keçirmiĢ,  ata-babadan  o  təbəqənin  əmir  və  əmirzadələri  olan  Əmir 
bəy  Mosullu  öz  ailəsi  və  ulusu  ilə  dünyanın  pənahı  [ġah  Ġsmayılın]  dərgahına 
gəldi.  ġahanə  mərhəmətlərlə  baĢı  uca  oldu  və  əmirlər  cərgəsinə  daxil  edildi. 
Hədiyyə verdiyi Ģeylərdən Dəvəgözü ləli məĢhurdur. 
Bu il Diyarbəkr vilayəti tayfanın nəsilbənəsil əmiri olan Xanməhəmməd ibn 
Mirzə  bəy  Ustacluya  verildi.  Ona  o  vilayətdə  cürbəcür  qələbələr  nəsib  oldu.  O, 
vilayəti qılınc gücünə təmizlədi. O cümlədən Əlaüddövlə  Zülqədərin həddən artıq 
bahadırlığına görə Sarı Qaplan adlandırılan oğlunun baĢçılığı altında olan qoĢunun 
üstünə bir ordu göndərdi. O, Hərzində qıĢlayan zaman düĢmənləri hədsiz-hesabsız 
ordu ilə onunla  müharibə etdilər, (M-2186).  Cənnətməkan  ġah [Ġsmayıl]  sayca az 
qüvvəsinin  köməyi  ilə  qalib  gəldi.  Sarı  Qaplan  və  oğlu  öldürüldü.  Zülqədərlərin 
baĢqa  qohum  və  əyanları  bu  mərəkədə  qətl  edildilər,  əsir  [alındılar],  baĢlarını  və 
bədənlərini qoydular. Onların baĢlarını Xoy qıĢlağında ali dərgaha gətirdilər. 
Əlaüddövlə  öz  oğlanları  Kor  ġahrux  və  Əhməd  bəyi  14  min  atlı  ilə 
Xanməhəmmədi dəf etmək üçün  göndərdi. DöyüĢdən əvvəl hər iki tərəfin  «itləri» 
bir-birinin  üstünə  cumdu.  Nəhayət,  Ustacluların  ordusunun  «itləri»  Zülqədərlərin 
ordusunun  «itlərinə»  qalib  gəldilər.  Xanməhəmməd  bunu  yaxĢı  fal  hesab  edib, 
ürəyini qələbəyə bağladı və döyüĢə baĢladı. Xanməhəmməd bir dəstə ilə pusquya 
durdu. Zülqədərin qoĢunu bir az qələbə qazanıb, qarətə baĢladı. Xanməhəmməd və 
dostları pusqudan çıxıb, onları qılınclamağa baĢladılar. Əlaüddövlənin oğlanları, öz 
tayfa baĢçıları ilə öldürüldülər. Onların baĢlarını dünyanın  pənahı  ġah [Ġsmayılın]  
dərgahına göndərdilər. 

---