müraciət edən şəxslə fərdi qaydada fəaliyyət göstərən vəkil və ya vəkilin daxil olduğu qurum
(hüquq məsləhətxanaları, vəkil büroları, vəkil finnaları və s.) arasında bağlanmış müqavilə
əsasında həyata keçirilir. Həmin müqavilədə mülki İş üzrə vəkilə verilən səlahiyyətlərin
həcmi, göstərilən xidmətə görə haqqın ödənilməsi və s. hallar müəyyən olunur.
Vəkil işə daxil olduğu qurumun orderini, fərdi qaydada fəaliyyət göstərirsə,
qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada rəsmiləşdirilmiş etibarnaməni və ya
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hər hansı digər sənədi təqdim etməklə prosesdə iştirak edə
bilər.
Maädo 67. V
Ö
kilin prosesdə məcburi iştirakı
Kassasiya instansiyası mohkəmosindo, məhkəmə aktlarından əlavə kassasıya
qaydasında şikayət verildikdə, yeni açılmış hallar üzrə işə yenidən baxıldıqda işdə iştirak edən
şəxslər yalnız vəkillə birgə məhkəmədə iştirak edirlər.
Aşağıdakı hallarda işdə İştirak edən şəxslər - iddiaçılar və cavabdehlər, mübahisə
predmetinə müstəqil tələb irəli sürən və müstəqil tələb irəli sürməyən üçüncü şəxslər,
ərizəçilər, maraqlı şəxslər, pozulmuş və ya mübahisə edilən hüquqlarının müdafiəsi üçün
məhkəməyə müraciət etmək hüququ olan ictimai təşkilatlar, dövlət orqanları və digər orqanlar
məhkəmədə yalnız vəkillə birgə iştirak edə bilərlər; "
1)
Azərbaycan Respublikasmm Apellyasiya Məhkəməsinin və Naxçıvan Muxtar
" Şərh olunan maddənin mətni bir sıra suallar yaradır ki, onların aydınlaşdırılmasına və
qanunvericilik səviyyəsində yenidən nəzərdən keçirilməsimə, zənnimcə ehtiyac var. Belə ki.
Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında Qanunun 4-cü maddəsinə əsasən, vəkillik fəaliyyətini
Vəkillər Kollegiyası üzvlüyünə müəyyən olunmuş qaydada qəbul edilmiş və vəkil andı içmiş
şəxs həyata keçirə bilər. Qanunun 9-cu maddəsi isə müəyyən edir ki, «Vəkillər kollegiyasının
üzvü olmayan şəxslər vəkillik fəaliyyəti ilə məşğul ola bilməzləm.
Həmin normaların mətnini hərfi mənada şərh etdikdə, belə bir absurd nəticə çıxır ki,
MPM-in dili ilə desək, «kassasiya instansiyası məhkəməsində, məhkəmə aktlarından əlavə
kassasiya qaydasında şikayət verildikdə, yeni açılmış hallar üzrə işə yenidən baxıldıqdan, işdə
iştirak edən şəxslərlə birgə məhkəmədə yalnız Vəkillər Kollegiyasının üzvləri iştirak edə
bilərlər. Bu cür yanaşmada pullu hüquq xidməti göstərən hüquqşünaslann hüquqlarını əsassız
olaraq məhdudlaşdırdığı üçün, düzgün sayıla bilməz. Birinci İnstansiya və apellyasiya
instansiyası məhkəmələrində mülki işə baxılmasında müştərisinin hüquqlarını təmsil edən və
işi hamıdan yaxşı bilən hüquqşünasın Vəkillər Kollegiyasının üzvü olmadığı üçün prosesin
sonrakı mərhələlərində mübahisənin araşdırılmasında iştiraka buraxılmaması qaydasını
düzgün hesab etmək olmaz.
Digər tərəfdən, şərh olunan maddədə göstərilən hallarda və qeyd olunan subyektlərin
məhkəmədə yalnız vəkillə iştirak etmələrinin müəyyən edilməsi şəxsin konstitusyon
hüquqlarım pozur. Əgər nəzərə alsaq ki, mülki mübahisələrə cəlb edilən şəxslərin heç də
hamısının vəkilin xərclərini ödəmək imkanı yoxdur. Qanunvericilikdə maddi vəziyyətinə görə
öz hesabına vəkil tutmaq imkanı olmayan şəxslərə hüquqi yardımın dövlət büdcəsi hesabına
göstərilməsi barədə müddəanı da effektli saymaq olmaz. Belə ki, hüquqi yardıma görə dövlət
büdcəsi hesabına ödənilən məbləğ «simvolib> xarakter daşıdığı üçün vəkillər belə işlərə həvəs
göstərmirlər.
89
Respublikası mülki işlər üzrə apellyasiya kollegiyasının qəmarnələrindən və qərarlarından
verilən şikayətlərə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Mülki işlər üzrə məhkəmə
kollegiyasmda baxılan zaman;
2)
Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsinin qətnamələrindən və qərarlarından
verilən şikayətlərə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin İqtisadi işlər üzrə məhkəmə
kollegiyasında baxılan zaman;
3)
Azərbaycan Respublikasmın Ali Məhkəməsinin Mülki işlər üzrə məhkəmə
kollegiyasının və İqtisadi mübahisələrə dair işlər üzrə məhkəmə kollegiyasmın qərarlarına
təqdimat, şikayət və protestlə Azərbaycan Respublikasınm Ali Məhkəməsinin Plenumunda
əlavə kassasiya qaydasında baxılan zaman;
4)
qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə aktlarına yeni açılmış hallar üzrə Azərbaycan
Respublikasmm Ali Məhkəməsinin Plenumunda baxılması zamanı.
Madda 68. Vəkilin hüquq və vəzifələri
68.1.
İş məhkəmə baxışma hazırlandıqda və
həmin işə məhkəmədə baxıldıqda vəkil ixti~
sasit hüquqi yardım göstərməyə borcludur.
68.2.
Məhkəmə tərəfindən işə buraxılmış vəkil iş materialları ilə tanış olmaq, onlardan
çıxarışlar götürmək, surətlərini çıxartmaq, sübutlar təqdim etmək və
sübutların tədqiqində
iştirak etmək, işdə iştirak edən başqa şəxslərə, şahidlərə, ekspertlərə və
mütəxəssislərə suallar
vermək, vəsatət vermək, habelə əlavə sübutlar tələb olunması barədə vəsatət vermək,
məhkəməyə şifahi və
yazılı izahat vermək, məhkəmə baxışı gedişində baş verən bütün məsələlər
barədə öz dəlil və
mülahizələrini təqdim etmək, işdə iştirak edən digər şəxslərin vəsatət və
dəlillərinə etiraz etmək hüququna malikdir.
68.3.
İşdə iştirak edən şəxslərin tapşırığı ilə vəkalət əsasında vəkil məhkəmə aktlarından
şikayət verir və qanunla ona verilmiş sair hüquqlardan istifadə edir.
Şərh olunan maddə vəkilin üzərinə işin məhkəmə baxışma hazırlıq mərhələsində və işə
məhkəmədə baxıldıqda, təmsil etdiyi şəxsə ixtisaslı hüquq yardımı göstərmək vəzifəsi qoyur.
Qanun vəkilin mülki işə baxılması gedişində malik olduğu hüquqlan sadalayır; bu
hüquqların böyük əksəriyyəti işdə iştirak edən şəxslərin və prosesin digər iştirak- çılanmn
əksəriyyətinin istifadə etdikləri hüquqlardır.
90