Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Rum ləşkərinin məğlubiyyəti və Sinan paşanın öldürülməsi
Yüklə 8,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rum ləşkərinin məğlubiyyəti və Sinan paşanın öldürülməsi
- Əlqas Mirzənin fərar etməsi və Rum sultamna birləşməsi
154
Xandgar Sinan paşanı əmir, paşa və sancaqbaşılardan ibarət böyük bi qoşunla onların köməyinə yolladı. Qızılbaş ləşkəri dilavərlərindən Budaq xan Qacar döyüşkən ləşkərlə onlarla qarşılaşdı və böyük qələbə əldə etdi, Sinan paşa o mərəkədə öldürüldü, rumilərin böyük bir dəstəsi qətl edildi, əsir götürüldü. Sinan paşanın öldürülmə xəbəri Sultan Süleymana çatanda İbrahim paşanı rum ləşkərinin qalan hissəsilə oraya yolladı, İbrahim paşa da Ərciş üzərinə gedən Bəhram Mirzə və onunla həmrah olan əmirlərin üstünə böyük bir qoşun göndərdi. Hər iki tərəfin qarovulları arasında cəng oldu, nəticədə rumilər məğlub edildilər, İbrahim paşa isə bir daha qızılbaşlarla hərbə yollanmadı. O, Ərciş qalasındakı bütün camaatı özüylə götürüb xandgarın ordusuna yollandı. [Beləliklə] bu zavalsız dövlətin gücü ilə Ərciş qalası da ələ keçdi, oranın kutvallığı Əhməd Sultan Sufioğluya verildi.
Söz qoşunu meydanının sərkərdələri (sipəhdaran) bu hücum tarixini belə tərzdə (nəmət) bəzəmişlər: Əllamə Təkəli əcəm məmləkətinin ən gözəli (şahed) olan [Azərbaycanı] rum sultanının nəzərində elə [gözəl] bəzəmişdi (tərifləmişdi - Ş.F.) ki, sultan bircə gün də olsun bu arzudan yayına bilmir, bircə gecə də olsun onu ağuşa almaq xəyalından yuxuya gedə bilmirdi. Bu arzu [sultanı] nadan və haqtanımaz Əlqas Mirzəni ağlının gödəkliyi və ondan da artıq nadan olan bir neçə nəfərin təhrikiylə hücuma keçməyə yönəltdi. Belə ki, Əlqas Mirzə onu böyüdən və cahanın ən adil (dadar) adamlarından olan belə mehriban qardaşın (Şah Təhmasibin - Ş.F.) xidmətindən yayınıb Rum [diyarına] getdi. Sultan Süleyman onun vücudunu əcəm mülkünü fəth etmək yolunda qənimət və sərmayə bilərək, elə boş xəyala və yalan sözlərə uydu və cahil adamlar qoşununun başında durub, bu tərəfə yürüşə yollandı. Məsələ belə baş vermişdir: Həzrət cənnətməkan şah Əlqas Mirzəni başqa qardaşlarından daha çox istəyir, ona onlardan daha artıq mehribanlıq göstərirdi. Belə ki, Şirvan vilayətinin fəthindən sonra o, Əlqas 155
Mirzəni başqa qardaşlarından üstün tutaraq, ona şirvanşah olmaq imtiyazı verdi, həmin vilayət hakimliyini və oranın mülkiyyətini ona tapşırdı. Əlqas Mirzənin şahanə məhəbbətlərə (əvatef) yetişməsinə başqa qardaşları həsəd aparırdılar. O nadan mirzə bəzi fitnəkarların təhrikiylə o həzrətin onu böyütmə haqqını unutdu və üsyanla əvəz etdi. Əlqas Şirvanda çoxlu qoşun-ləşkər, həmçinin səltənət və padşahlıq əsasları (movəccəbat) gördüyündən, ayağını tabelik dairəsindən kənara çıxartdı, müxalifət qapılarını açaraq, o həzrətin razı olmadığı işlərlə məşğul olmağa başladı. [Buna görə də] şərafətli şahın mübarək xatiri ondan döndü, onun fitnəsini dəf etmək fikrinə düşdü. Əlqas o həzrətin yürüşünü bilib qəflət yuxusundan azacıq oyandı, öz yersiz hərəkətlərindən peşman oldu, oğlu Sultan Əhməd Mirzə ilə birlikdə anasını cənnətməkan şahın yanına göndərdi, söz verdi ki, [bundan sonra] bütün ömrü boyu ayağını [bir daha] itaət yolundan kənara çıxarmayacaqdır. Cənnətməkan şah onun üzrünü qəbul və təqsirlərini əfv etdi, dövlətin Seyid Məhəmməd Kəmunə, Sevindik bəy Qorçibaşı, Məsum bəy Səfəvi, Şahqulu bəy Xəlifə Möhrdar və Bədr xan Ustaclı kimi əzəmətli əmirləri və ağsaqqallarını, həmçinin anasını onun yanına, bundan sonra bir də xilaf çıxmayacağı barədə and içməkdən ötrü, göndərdi. Əmirlər göstərişə əməl edərək geri qayıtdılar. Qərara alındı ki, elə həmin qış hər tərəfdən kafirlər diyarına qoşun çəkib, qəzaya və cahada başlasınlar. Buna görə də cənnətməkan şah Gürcüstan qəzasına, Əlqas Mirzə isə Çərkəs qəzasına getdi, amma Əlqas, əmirlərin qayıdışından sonra sikkə və xütbəni öz adıyla bəzəyərək, əvvəlkindən daha artıq müxalifət və üsyan yoluna düşdü. Gürcüstan qəzasından geri dönən cənnətməkan şah o əhd-peymanı süst olan [Əlqasın] ədəbsizliyindən xəbər tutdu və onun cəzalandırılmasını vacib bildi. Əlqas hələ Çərkəs [diyarında] ikən şah İbrahim xan Zülqədəri, Göycə (Kukcə) Sultan Qaçarı, Şahverdi Şultan Ziyadoğlunu bir neçə müzəffər döyüşçü ilə hücumla Şirvana yolladı, ki, həmin vilayəti zəbt etsinlər. Gedənlər Gülüstan qalasını mühasirəyə aldılar. Bu xəbəri eşidən Əlqas Mirzə Çərkəs vilayətindən geri qayıdıb, Dərbəndə gəldi. Əlqasın ləşkərinə qarşı iki dəfə ləşkər göndərildi və hər dəfə əmirlər onun ləşkərinə qalib gəldilər, bu döyüşlər vaxtı bir dəstə fitnəkar və tərbiyəsiz (bədamuz) qızılbaş öldürüldü. Bu əhvalat şaha ərz olunduqda, o, əmirlərin bəzilərini köməyə göndərdi və əzəmətli əmirlər Əlqasa hücum eldilər. 156
Elə zəfər ayəli ordu da o istiqamətə hərəkətə başladı. Hümayun şah məiyyətinin yollanma və o məşhur əmirlərin gəlib çatma xəbərlərindən xəbərdar olan Əlqas Mirzə hədsiz qorxu və çaşqınlıqla Xınalıqa tərəf qaçdı, amma döyüşçüləri ondan dəstə- dəstə ayırıb müzəffər əskərlərlə birləşdilər. Əlqası təqib edən əmirlər Samur çayı kənarında ona çatdılar. Əlqas elə çaş-baş oldu ki, heç çəkmə geyməyə də macal tapa bilmədi, qırx-əlli nəfərlə Dağıstana-qohumu olan Şamxalın (yaxud şamxal tayfasının - Ş.F.) yanına gəldi, oradan da gəmiyə oturub Kəffəyə* yollandı, Kəffədən də çıxıb İstanbula rəvan oldu, çatıb Sultan Süleymana qoşuldu. Dərbənd və Gülüstan qalaları bir müddət Əlqas Mirzə adamlarının əllərində qalmaqda idi. Qalibiyyətli əskərlər həmin qalaları mühasirəyə aldılar, nəhayət o yerlər bu qəhrli dövlət övliyalarının əlinə keçdi, Mehtər Dövlətyar və o dövlətsizlərin bəziləri cəzalandırıldılar. Cənnətməkan şah Şirvan vilayətini adlı- sanlı şahzadə İsmayıl Mirzəyə (gələcək padşah II İsmayıla - Ş.F.) inayət etdi, Göycə Sultanı şahzadənin yanında qoyaraq geri qayıtdı. Bir neçə gün İstanbulda qalan Əlqas Mirzənin yalan və batil vədləri Sultan Süleymanın beynini dumanlandırdı, doqquz yüz əlli beşinci ildə (miladi 1548) o, Rum, Şam, Misir, Qaraman, Diyarbəkr və İraqi-Ərəbdən topladığı ağır ləşkərlər, bol top, araba və zərbzənlər, habelə saysız-hesabsız yeniçərilərlə İstanbuldan çıxdı, əcəm vilayətinə üz tutdu. Alicah şah da Qəzvin darüssəltənəsindən döyüş əzmi ilə yola düşərək, qoşun toplamaqdan ötrü bir ay Şənb- Qazanda dayandı. Orada İsmayıl Mirzə Şirvan qoşunu və ətraf yerlərin əmir və hakimləri ilə birlikdə gələrək, hümayun orduya birləşdi. Yüksək məqamlı şah tərcrübəli adamları yollayaraq, müxaliflərin gələcəkləri yolları Təbrizdən Rum sərhəddinədək yandırdı, ət və taxıldan əsər-əlamət qoymadı. Təbriz camaatı kəhrizləri elə bağlamışdı ki, içməli su və başqa ərzaq artıq tapılmırdı. Əzəmətli əmirlərdən Abdullaxan Ustaclını şah Bədr xan Ustaclı, Hüseyn xan Sultan Rumlu, Şahverdi Sultan Ziyadoğlu və başqa əmirlərlə birlikdə qoşunlara münqəlay təyin edib Mərəndə tərəf göndərdi. Müzəffər ordu isə Təngiz yaylağına getdi və dünya şəhriyarı o yaylağın otlaqlarında dayandı. Elə ki, Rum sultanı gəlib yetişdi, Əllamə Təkəlini bir dəstə rumlu döyüşçüylə Van qalasının mühasirəsinə göndərdi. Xoydan isə Yüklə 8,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|