Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəDƏ qorqud elmi-ədəbi toplu İldə 4 sayı buraxılır
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Tonbas ile koprüleri yapdılar, Gradiska da sava suyun geçdiler. Tabur ile toplar ile kalktılar, Geldi kafir Banyaluka üstüne. Dört yanından muhasere etdiler, Yere girip metrise girdiler. Günde bin top bedenine vurdular, Duman düstü Banyaluka üstüne. Ferhadiye camisine girdiler, Mihrabıyle minberini yikdılar. Minareden kalesine bakdılar, Geldi kafir Banyaluka üstüne. Feryad eder Banyaluka kalesi, Kale ile Ferhadiye camisi. Harab oldu sehrimizin hepisi, Yetiş Paşa Banyaluka üstüne. Ali Paşa niyaz eder dostuna, Sevkin koyup geçdi gayret postuna. Seyf kuşandı kafirin üstüne, Tuğ çekilsin Banyaluka üstüne. Zabitleri hep götürdü araya, Ferman etdi etrafıyle Saraya. Yeniçeriler kullar çıksın alaya, Tez yetişsin Banyaluka üstüne. Pazar günü gülbend dua okundu, Allah allah deyip kılıç çekildi. Çarhı felek dayanamayıp bozuldı, Güneş doğdu Banyaluka üstüne. Kale halkı niyaz eder hüdaya, Nasib etme ya Rabb bay-ü gedaye. 2014/ I 179 Esir olmak bunun gibi a daye(General’e), Şimdi gelen Banyaluka üstüne. Anın topu taburunu bozdular, Tarihini bin yüz elli yazdılar. Başsız Nemçe Virbaş suyun yuzdilar, Devlet kondu Banyaluka üstüne. *** Bakdılar feryadcı geldi Banyaluka kaleden, Ehli kale cümlenin hem kadı ve hem müftüden. Munzır-ı lamı getirdi geldi asker Nemçe’den, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Hem getirdi adı belli altı bin baş olan, Lebuçe sahrasında birkaç bin melain olan. Adı melun bin melun bellidir melun olan, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Taburun konakçısı hem çarkçısı olmuş ol, Etdiği hayinliği bildi bu demle bulmuş ol. Geçti tabur Sava nehrin köprü ile bilmiş ol, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Bunca top cephanesiyle bunca gülle kunbara, Bunca asker alay alay sanki yollar kapkara. Geldi yap yap şehre kondu banaluka kaleye, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Kurdı tonbas uzre köprü geçdi Virbaş suyunı, Aldılar tabur içine kalenin dört yanını. Ehl-i islam oldu hayrann etdi Nemçe hayini, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Saçdı ateş verdi sanki olmuş idi zelzele, Allah diyen ya Muhammed daima güle güle. Mucizati hiç sayılmaz Ahmet’in bir vech ile, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. 2014/ I 180 2014/ I 181 Muhzir okundukda bildi anladı çün nikbaht, Nusreti hakdan dileyip olmadı hiç gönlü saht. Ayetiyle cahid-ü amil olup uydurdu raht, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Her tarafa buyuruldular saldı vü ferman eyledi, Herkese farz oldu gide zira hücüm eyledi. Harbi darba kadir olan kimse kalmasın dedi, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Banyaluka kalenin imdadına gitmek gerek, Hakkın emrine itaat herkese etmek gerek. Bu gazada cümleye canı baş feda etmek gerek, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Geçdi tuğlar sancağıyla kimseyi hiç sormadan, İki günde hazır oldu bindi tehir etmeden. Anın ardınca güzatı müslimin hiç durmadan, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Severki evvelki konağın karaul'a geldi ol, Ta gelince birkaç asker sonra ondan aldı yol. Geçdi yayçe kalesinin gülhisar 'ı buldu ol, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Gece gündüz okuyup inna fetahna suresin, Ta gelüben yaptı inip bodraşnicede ordusun. Her vakit hakka tazarru itdi andı rabbisin, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Ya illahi Ali Osman devleti daim ola, Mustafanın himmetine düşmene galib ola. Düşmeni hor edip makhur edüp mağlup ola, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Geldi asker dört yanadan kapladı bayırları, Okuyup Nusreti minallah kaldırıp bayrakları. Her birisi din yolunda koydu canı başları, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Çıkdı asker ol mahalden cem olup alay ile, Bile kalkdı Alı Paşa hamd ile dua ile. Hak teala bizi avdet itdure nusret ile, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Sitnice’yi geçdi andan İzmiyan’a kondular, Şehri Saray yeniçerisi yarın anda geldiler. Aklusiyle payesiyle alayın gösterdiler, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Geldi şehrin hem kazanu hem hacısın hoş sesi, Dini Muhammed aşkındadır atlusu hem yayası. Her biri el kaldurup hakka dua eder sesi, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Kaleden feryadcı geldi siristiyle hep koşup, Ta gelip alı Vezirin ayağına yüz sürüp. Üç güne dek gitdi kale gelmez isen erişüp, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Kafir atar günde bin top gice ile kunbara, Gösterir kaleye her gün alayını kapkara. Kaleye pek dar olupdur kadir allah kurtara, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Kalenin içinde olan müslimin cenk iduben, Rabbena efriğ aleyna ayetin yad iduben. Her sabah Debruce’den çıkarmı güneş yakuban, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. İzmiyan’dan kopdu asker Banyaluka üstüne, İş bu menzildür oluptur süratıyle yürüne. Alay alay öğle vakti geldi Virbaş şuyna, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Öyle vakti cümle asker geçdi Virbas suyunu, Ta gelüp kapladı kondu sürüben atlarını. Atlarına buldu ana suyunu hem okcunu, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. 2014/ I 182 Koptu andan askeri islam zahir oldı çün sabah, Yaya asker suratiyle atlı olan çün riyah. Cümle asker alay alay yürüdü etdi revah, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Subhi kıldı vaktiyle kim ol vezir i nam dar, Kullara gıydırdı zırhlar yurudı ol bahtıyar. Sıgınup Allaha dogrı tabur üzre şah var, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. İrisup Debruce’den çün çıkdı islam askeri, Ehli kale gördü çün müminlerin bayrakları. Cümlesi şad oluban okur isbu beyitleri, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. *** Ferah oldun görüp Debruce’den nur, Ümit ver şimdiden zulmet ola dur. Bizi kaplamış idi gam sehabı, Tulu etdirdi Allah af tabı, Batarken narı gamda leylü nehar. Ehli tuğyan gördü çünkü ehli islam askerin, Çarhı felek vaz ıduben bağladı alayların, Hem çevirdi alay ile kunbara vu topların, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Basdı top kunbarasıyle gözleri kör olacak, Sandı kimse yaklaşamaz anları hor eyle hakk, Ehli islam gör ne ider çünki oldı avnı hakk, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Kimisi çıkardı seyfin kimisi aldı sunu, Allah allah yad iduben hamle itdiler eyu, Kelle birkaç aldılar götürdüler küçücek havlu, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. 2014/ I 183 Çarkcısı kafırlerın bozuldı kaçdı tabura, Ardlarınca gaziler sünülerini saldıra, Ala kafır durmayup atar topı hem kunbara, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Çıkdı ol dem alay ıle ulu Vezir-i ali-şan, Hak hatadan saklasın oldur zamkana kahraman, Okıyup nusreti minallah nem çeküp tığı burran, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Etdiler şirane hamle cümlesi dua ile, Çaldırıldı cengi harbi tanbul vu zurna ile, Olsun Allah’a emanet girdi cengi nefisle, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Turdı kafir mısli divar gıruye hic tonmeyup, Ta gelince ehli İslam önlerine erişip, Saçdı ateş bir fitilden gülle vu kurşun saçup, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Kapladı sehap ateşten kafirin zulmet yeri, Hep kılıçlar şulesinden açıluban serseri, Ehli islam çün girişdi çaldılar satırları, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Kimisi mızrakla dutar kimi kılıç oynatır, Düşdü kafır kafır üzre hak bizimle biledir, Görmeyen bu cengi bilmez kafır ile cenk nedir, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Nehri Virbaş’ın beru tarafdaki tabur ey yar, Kimisi geçti kılıçdan kimisi bildi nar, Kafirin kırıldığını kimse itmedi sumar, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Kaldı toparla havanlar ehli islam aldılar, Bu gazayı ekber oldu ehli kale gördüler, Kalenin toplarini şükran için doldurdular, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. 2014/ I 184 Hamd ile toplar atıldı şükrülillah gün bizim, Yanar iken narı gamda cismi canımız bizim, Çün yetişdik isbu nura simdiden nusret bizim, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Akşam oldu kondu asker anda ol gece ey can, Ol taraftan kaçtı kafır kara yüzle çıkdı can, Şad hezar olsun hüdaya şükrü minnet her zaman, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Bu rebiülahirin yedincisi bazar günü, Oldu bazar nice nice atlaru insan teni, Rabbena bize yetiştir böyle çok pazar günü, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Turdı anda iki üç gün ehli islam askeri, Sonra mansuru muzaffer avdet etdi her biri, Şüphe yok mansur eden Allah’tır yok diğeri, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. Ey Garibi bu gazanın vasfına kasır dilin, Girifte çünkü senin aklın erişmez çek elin, Hini cenkte gerçi çok ahu ağazen var senin, Nakz-ı ahd eyledi Nemçe gör nice etdi gurur. ƏDƏBİYYAT 1. Kamal H.Karpat. Ottoman Population, 1830-1914: Demographic and So - cial Characteristics University of Wisconsin Press, 1985. 2. İqnats Kunos. Türk Halk Edebiyatı. Budapeşt, 1907. 3. Popescu-Judetz. Eugeia, Adakale (çev. Bülent Aksoy), İstanbul 2006. 4. Süleyman Kocabaş. Çarlık Rusiyasının Azak denizi mücadelesi. TD Tarih dergisi, 1992, № 66. 5. Erçin Lütfi. Serhat Türkülerinden Duyuşlar. İstanbul 1961. 6. Süreyya Mehmed. Sicil-i Osmani (Haz:Nuri Akbayır). İstanbul 1996. 7. Bosnavi Ömer. Tarih-i Bosna Der Zaman-ı Hekimoğlu Ali Paşa. Ankara 1979. 8. İslam ensiklopediyası. MEB, 15 cilddə, II cild, 1940. 9. Rum TDK.gov.tr. Erişim: 18/06/2011. Rubrikanı hazırladı: Qumru ŞƏHRİYAR 2014/ I 185 REDAKSİYAYA TƏQDİM OLUNAN YAZILARIN NORMATİV QAYDALARI 1. Elmi-ədəbi toplumuz “Dədə Qorqud kitabı”nın poetika, mətnşü nas - lıq, ideya-məzmun problemlərinin tədqiqi istiqamətində aparılan və fol - klorun müxtəlif elmi-nəzəri, praktik məsələlərini əhatə edən, heç yerdə çap olunmamış yüksək elmi səviyyəli araşdırmaları və eləcə də yazıya alın mış yeni folklor nümunələrini çapa qəbul edir. 2. Məqalələr Azərbaycan dilində qəbul olunur. 3. Redaksiyaya təqdim olunan məqalələrin həcmi 15 səhifədən artıq olmamlıdır. 4. Redaksiyaya təqdim olunan məqalələrdə müəllifin adı, soyadı və e- mail ün vanı göstərilməli, xülasə və açar sözlər verilməlidir. 5. Xülasə 100, açar sözlər 10 sözü keçməməlidir. 6. Şəkillər, rəsm, not, qrafik və cədvəllər çapda düzgün, aydın çıxacaq vəziyyətdə olmalıdır. 7. Sonda göstərilən elmi ədəbiyyat və mənbələr məqalənin içərisində kodlaşdırılmalıdır. 8. Məqalələr, xülasə və açar sözlər Winword proqramında, Times New Roman şrifti, 14 punto böyüklüyündə yazı tipi ilə yazılaraq diskdə və A4 vərəqində təqdim olunmalıdır. 2014/ I 186 2014/I MÜNDƏRİCAT Qorqudşünaslıq: axtarışlar, aşkarlamalar Osman ƏFƏNDİ. “DƏDƏ QORQUD KİTABI”NDA “OĞUL MƏHƏBBƏTİ” İDEYASININ BƏDİİ-ESTETİK TƏCƏSSÜMÜ.........................................................3 Folklorşünaslıq: problemlər, tədqiqlər ü TÜRKLƏRDƏ OYUNUN FƏLSƏFƏSİ BAXIMINDAN HALAY...........................................................................................................................12 Vəfa İBRAHİMOVA. AŞIQ QURBANİNİN ŞEİRLƏRİNDƏ MÜRACİƏT FORMALARI...............................................................................................................25 BUTA FOLKLORDA VƏ YAZILI ƏDƏBİYYATIMIZDA..32 M.QƏMƏRLİNİN “ATALAR SÖZÜ” KİTABININ TƏRTİBİ PROBLEMLƏRİ........................................................................................51 ƏZİZƏ CƏFƏRZADƏ VƏ AZƏRBAYCAN QADIN AŞIQLARI.....................................................................................................................61 Nijiati SUPİ UYĞURLARIN İLİ ÇAKÇAK (LƏTİFƏ) SƏNƏTİ VƏ BURADA BƏHS OLUNAN MƏDƏNİYYƏT ÜNSÜRLƏRİ HAQQINDA..............................69 Validə HƏSƏNOVA. HƏNƏFİ ZEYNALLININ ARXİVİNDƏ “AZƏRBAYCAN NAĞILLARI”...............................................................................................................84 Aygün QASIMOVA. HÜSEYN ARİF YARADICILIĞINDA “SAZ” OBRAZI.....96 Mətanət XƏLİLOVA. QIRMIZI RƏNGİN MƏRASİMİ MƏNASINA DAİR....105 Abbasqulu NƏCƏFZADƏ. BİR DAHA QOLÇA QOPUZ ÇALĞI ALƏTİ HAQQINDA................................................................................................................113 XIX-XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ QARABAĞIN SOSİAL-MƏDƏNİ MÜHİTİ VƏ MİLLİ MUSİQİ MƏDƏNİYYƏTİNİN İNKİŞAF ASPEKTLƏRİ............................................................................................................127 Etnik mədəniyyətimizdən FİZİKİ TƏRBİYƏ MƏDƏNİYYƏTİMİZİN TA- RİXİNDƏN..................................................................................................................136 SALYANDA NOVRUZ............................................147 Azərbaycan folklorundan yeni nümunələr GƏDƏBƏY FOLKLORUNDAN ÖRNƏKLƏR. Səbinə İSAYEVA......................153 Qardaş türk folklorundan RUMELİ: İZİ İTMİŞ TARİX. Qumru ŞƏHRİYAR............................................172 2014/ I 187 CONTENTS Osman EFENDI. THE ARTISTIC-ESTHETIC EMBODIMENT OF “SON LOVE” IDEA IN “THE BOOK OF DEDE GORGUD”..............................................3 Fuzuli BAYAT. HALAY (RING-THE NATIONAL DANCE) DUE TO THE DANCE PHILOSOPHY IN TURKS...........................................................................12 Vefa IBRAHIMOVA. THE APPEAL FORMS IN ASHUG GURBANI’S POEMS.25 Shakir . BUTA (PAISLEY) IN FOLKLORE AND WRITTEN LIT- ERATURE.....................................................................................................................32 Khuraman KERIMOVA. THE PROBLEMS OF COMPILING OF M.GAMAR- LI'S BOOK NAMED ”PROVERBS”.........................................................................51 Gulsumxanım HASILOVA AZIZA JAFARZADEH AND AZERBAIJANI ASHUG WOMEN.........................................................................................................61 Nijiati SUPI THE ART OF ILI CHAKCHAK (JOKE) OF UYGHURS AND ABOUT THE CULTURE ELEMENTS OF IN CHAKCHAKS...............................69 Valide HASANOVA. “AZERBAIJAN TALES” IN THE ARCHIVE H.ZEY- NALLY...........................................................................................................................84 Aygun GASIMOVA. ABOUT “SAZ” CHARACTER IN THE ACTIVITY OF HUSEYN ARIF..............................................................................................................96 Metanet KHALILOVA. ABOUT THE CEREMONIAL MEANING OF THE RED COLOR..............................................................................................................105 Abbasgulu NECEFZADE. ONCE AGAIN ABOUT OF MUSICAL INSTRU- MENT GOLCHA-GOPUZ.........................................................................................113 Nuriyye HUSEYNOVA. THE DEVELOPING ASPECTS OF NATIONAL MUSIC CULTURE AND SOCIAL-CULTURAL ENVIRONMENT OF GARA - BAG IN XIX-XX SENTURIES..................................................................................127 From ethnic culture Bunyamin GAMBARLI. THE PHYSICAL CULTURE FROM OUR CULTURE.136 Namig HAJİHAYDERLI. NOVRUZ IN SALYAN................................................147 2014/ I 188 СОДЕРЖАНИЕ Осман ЕФЕНДИ. ХУДОЖЕСТВЕННО-ЭСТЕТИЧЕСКОЕ ОЛИЦЕТВО- РЕНИЕ ИДЕИ “ЛЮБВИ СЫНА” В “КНИГЕ ДЕДЕ ГОРГУДА”........................3 Фузули БАЯТ. ФИЛОСОФИЯ ИГРЫ ХОРОВОД У ТЮРКОВ.....................12 Вефа ИБРАГИМОВА. ФОРМЫ ОБРАЩЕНИЯ В СТИХОТВОРЕНИЯХ АШУГА КУРБАНИ....................................................................................................25 Шакир АЛБАЛИЕВ. БУТА В ФОЛЬКЛОРЕ И В ПИСЬМЕННОЙ ЛИТЕ- РАТУРЕ.........................................................................................................................32 Хураман КЕРИМОВА. ПРОБЛЕМЫ СОСТАВЛЕНИЯ КНИГИ “ПОСЛО- ВИЦ” М.ГАМАРЛИ....................................................................................................51 Гюлсумханум ХАСИЛОВА. АЗИЗА ДЖАФАРЗАДЕ И ЖЕНЩИНЫ АШУГИ АЗЕРБАЙДЖАНА......................................................................................61 Нижиати Супи. ИССКУСТВО ЧАКЧАКОВ (АНЕКДОТОВ) УЙГУРОВ ИЛИ И ОБ ЭЛЕМЕНТАХ КУЛЬТУРЫ УПОМЯНУТЫХ В ЧАКЧАКАХ.......69 Валиде ГАСАНОВА. "АЗЕРБАЙДЖАНСКИЕ СКАЗКИ" B АРХИВE Х.ЗЕЙНАЛЛЫ.............................................................................................................84 Айгюн ГАСЫМОВА. ОБРАЗ “САЗА” В ТВОРЧЕСТВЕ ГУСЕЙНА АРИФА.96 Метанет ХАЛИЛОВА. ОБ ОБРЯДОВОЙ СЕМАНТИКИ КРАСНОГО ЦВЕТА.........................................................................................................................105 Фольклор музыки Аббасгулу НЕДЖЕФЗАДЕ. ЕЩЕ РАЗ О МУЗЫКАЛЬНОМ ИНСТРУМЕН- ТЕ ГОЛЧА-ГОПУЗ...................................................................................................113 Нуриййе ГУСЕЙНОВА. АСПЕКТЫ РАЗВИТИЯ НАЦИОНАЛЬНОЙ, МУЗЫКАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ И СОЦИАЛЬНО-КУЛЬТУРНАЯ СРЕДА КАРАБАХА В НАЧАЛЕ ХIХ-ХХ ВЕКОВ.............................................................127 Бунямин ГАМБАРЛИ. ОБ ИСТОРИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЕ ФИЗИЧЕСКО- ГО ВОСПИТАНИЯ...................................................................................................136 Намик ГАДЖИГЕЙДАРЛЫ. НОВРУЗ В САЛЬЯНЕ....................................147 2014/ I 189 Bakı, “Nurlan” nəşriyyatı, 2014 Ədəbi işçilər: Sənubər Kərimova Nail Qurbanov Qumru Şəhriyar Nəşriyyat direktoru: Elşən Hətəmzadə Operator: İlahə Salmanova Kompüter tərtibçisi: Ramin Abdullayev Kağız formatı: 60/84 32/1 Mətbəə kağızı: ¹1 Həcmi: 190 səh. Tirajı: 400 Qiyməti müqavilə ilə Toplu “Nurlan” nəşriyyat-poliqrafiya mərkəzində hazır diapozitivlərdən ofset üsulu ilə çap olunmuşdur. Toplunun üz qabığındakı şəkil: Mirzəxan Qafarovun “Dədə Qorqud” lövhəsi Ünvan: Bakı, 370004, 8-ci Kiçik Qala döngəsi, 31 Tel: 492-93-14; Fax: 492-93-14 E-mail ünvanı: dede.qorqud.11@.mail.ru Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|