Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     54 
 
 
öyrənmək, neçə-neçə cinayət hadisələrinin üstünü açmaq mümkündür. Ona görə 
də kəsilmiş saçların gizlədilməsi faktı ortaya çıxır ki, bu da “kəsilmiş saçı atmaq 
olmaz, gizlədilməlidir” inancının meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. 
İşin  elmi  nəticəsi.  Göstərilən  nümunələr  belə  bir  qənaətə  gəlməyə  əsas 
verir ki, bu örnəklərin hər birinin kökündə real fakt və ya həqiqət durur. 
İşin  elmi  yeniliyi.  Azərbaycanda  ilk  dəfə  olaraq  folklor  örnəklərinin 
psixoloji cəhətdən öyrənilməsinə və simvolların real faktlara söykəndiyinin təs-
diqinə cəhd göstərilir. 
İşin  tətbiqi  əhəmiyyəti.  Bu  tipdən  olan  araşdırmalar  gələcəkdə  folklor 
nümunələrinin tədqiqində tamamilə yeni bir istiqamət aça bilər. 
 
ƏDƏBİYYAT 
1. Abdullayev B. Azərbaycan mərasim folkloru. Bakı, “Qismət”, 2005. 
2.  Azərbaycan  Folkloru  Antologiyası.  XIII  cild.  (Şəki,  Qəbələ,  Oğuz,  Qax, 
Zaqatala, Balakən folkloru). Bakı, “Səda”, 2005. 
3. Bəydili (Məmmədov) C. Türk mifoloji sözlüyü. Bakı, “Elm”, 2003. 
4. Əliyev R. “Mif və folklor. Genezisi və poetikası” Bakı, “Elm”, 2005. 
5. Xürrəmqızı A. Azərbaycan mərasim folkloru (Türk və Dünya xalqları folkloru 
ilə tarixi-müqayisəli araşdırma). Bakı, “Səda”, 2002. 
6.  İbrahimova  V.  İngilisdilli  qaynaqlarda  türk  süd  dişi  folklorunun  öyrənilməsi. 
“Ortaq  türk  keçmişindən  ortaq  türk  gələcəyinə”  IV  Uluslararası  Folklor  Konfransı. 
Bakı, 2006, 1-3 noyabr, səh. 472-476 
7. Kazımoğlu M. Gülüşün arxaik kökləri. Bakı, “Elm”, 2005. 
8.  Məmmədli  A.  Balakən-Zaqatala  bölgəsi:  Tarixi  etnoqrafiyası.  Bakı,  “Adil-
oğlu”. 
9. Mikayılov T., Seyidli Y., Quliyev Q., Mahmudov Ş. Ümumi biologiya (Ümum-
təhsil məktəblərinin 10-cu sinifləri üçün dərslik). “Bakı” nəşriyyatı, 2008. 
10. Rzasoy S. Oğuz mifologiyası. Bakı, “Nurlan”, 2009. 
 
 Türk dilində 
11. Dr.Yaşar Kalafat. Balkanlardan Uluğ Türküstana. Türk xalq inancları. I. Türk 
Tarix Qurumu Basımevi-Ankara-2002. 
 
 Rus dilində 
12. Vıqotskiy L.S. Psixoloqiə. Moskva, Aprelğ Press-GKSMO-PRESS”, 2000. 
13.  Frezer  Dj.  Dj.  Zolotaə  vetvğ  (vtoroe  izdanie).  Moskva,  “İzdatelğstvo  politi-
çeskoy literaturı”, 1984. 
 
 İnternet 
14.  area.gov.az  Azərbaycanın  gələcəyi  üçün  növbəti  böyük  addımlar:  Azərbay-
canın  neftdən  sonrakı  iqtisadiyyatı  mövzusunda  I  Beynəlxalq  Bakı  Forumu-3  iyun 
2013. 
15. az.wikipedia.org 
16. bona-mente.az 

---

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     55 
 
 
17. folixir.com 
18. kulis.az 
19. news.milli.az 
20. planetimiz.org 
21. PPT saç analizleri web.itu.edu.tr/~ozcan/kim/sac.ppt 
22. Şəxsi arxivimizdəndir.
  
 
Çapa tövsiyə edən: Fil.ü.e.d. Seyfəddin Rzasoy
  

---

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     56 
 
 
Qalib SAYILOV 
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru  
AMEA Folklor İnstitutunun böyük elmi işçisi 
e-mail: [e-mail] 
 
DASTANLARDA VAHİD ALLAH İNANCI 
Xülasə 
 
Şifahi xalq yaradıcılığının epik növ üzrə janrları içərisində dastanlar ilginc yer tutur. Fol-
klorşünaslıq  elmi  informasiya  verir  ki,  dastanlar  bütün  ədəbi  növləri  özündə  cəmləməklə  lirik, 
epik,  dramatik növlərin kontaminasiyasında  aşkara  çıxır.  İndiyə  qədər  dastanlar  müxtəlif  para-
metrlərdən öyrənilib, lakin islam dini kontekstində öyrənilməmişdir. Məqalədə ilk dəfə Azərbay-
can dastanlarında Vahid Allah inancının tədqiqi yer almışdır. 
Açar sözlər: dastan, xalq, Allah, islam, “Əsli-Kərəm”, “Aşıq Qərib”, Şirvan 
 
THE BELIEF OF ONE ALLAH (GOD) IN EPOSES 
Summary 
The eposes take important part among the epic kind of genres of folklore. The folklore-
study science gives information that eposes sum up all literary kinds such as lyric, epic, dramatic 
appear  in  their  contamination.  Till  nowadays  eposes  have  been  investigated  in  different 
parameters, but they have not been investigated in Islam religion context. For the first time the 
belief of the One Allah (God) in Azerbaijan eposes is investigated in the article.  
Key words: epos, folk, Allah, Islam, “Asli-Kerem”, “Ashug Garib”, Shirvan 
 
ЕДИНОБОЖЬЕ В ДАСТАНАХ (ЭПОСАХ) 
Резюме 
 
Дастаны (эпосы) занимают интересное место среди жанров эпического вида. Фоль-
клористика информирует нас о том, что дастаны (эпосы) выявляются в контаминации ли-
рического, эпического и драматического вида, объединяя в себе все литературные жанры. 
До сих пор дастаны (эпосы) изучались с разных параметров, но не были выучены в кон-
тексте Ислама. В статье, впервые, имеет место исследование единобожья в азербайджан-
ских дастанах (эпосах). 
Ключевые  слова:  дастан  (эпос),  народ,  Аллах,  ислам,  «Асли-Керем»,  «Ашуг  Га-
риб», Ширван     
 
Məsələnin qoyuluşu. Türk epik folklorunda bir çox inanclarla bağlı oriji-
nal  tədqiqatlar  aparılmışdır.  Daha  dəqiq  desək,  ənənəvi  inanclar  daha  geniş  iş-
lənmişdir. İlk dəfə olaraq biz epik ənənədə vahid Allah inancını araşdırıb tədqi-
qata  cəlb  etmişik.  Xüsusilə  də  Oğuz  mədəniyyətində  Oğuz  invariant  strukturu-
nun əsas xarakteri, kodları işarələnmişdir.  
 
Dastanlarda ağacla bağlı örnəklər də bir çox tədqiqatlara cəlb olunmuşdur. 
Öncə  onu  qeyd  edək  ki,  ağac  simvolik  anlamları  da  özündə  əks  etdirərək  bütün 
bitki aləmini mətndəki situasiyaya görə səciyyələndirir. Biz ağacla bağlı inamlara 
da  yanaşdıqda  yenə  də eyni  sistemlə  qarşılaşırıq. Ağac  xüsusilə oğuz türklərinin 

---