Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     88 
 
 
çox  bağlanması,  milli  kimliyin  ifadəsi  ilə  seçilir.  İsa  Muğanna  üçün  folklor, 
etnosun  mənəvi  dəyərləri,  əxlaq  və  davranış  sistemi,  tarixi  mərhələ  olmaqdan 
əlavə, bu günün və sabahın da müəyyənliyidir.  
İşin  elmi  yeniliyi.  İsa  Muğanna  da  bir  yazıçı  olaraq  öz  düşüncələrini 
obrazlarının rəftarı, münasibətləri ilə ünsiyyətdə hərəkətə gətirir.  
İşin  tətbiqi  əhəmiyyəti. İsa Muğanna yaradıcılığında yer almış milli əxlaq 
və davranış normalarının öyrənilməsi  folklorşünaslıq, etnoqrafiya, etika, estetika 
elmləri baxımından əhəmiyyətə malikdir. 
   
 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.  A.Hüseynov.  Müasirlik  problemi  və  nəsrin  axtarışları.  "Azərbaycan"  jurnalı, 
1977, №6, s.153-172 
2. İ.Hüseynov. Əsərləri. 2 cilddə, II cild, Bakı, 1988,  
3. M.Kazımoğlu.  Xalq gülüşünün poetikası. Bakı, Elm, 2006 
4. Y.Qarayev. Meyar - şəxsiyyətdir. Bakı, 1994  
 
 
 
Çapa tövsiyə edən: Fil.ü.e.d., prof. Kamran Əliyev 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     89 
 
 
Xəzangül MƏMMƏDOVA  
AMEA Folklor İnstitutunun elmi işçisi 
e-mail: [e-mail] 
 
 
H.ZEYNALLININ “AZƏRBAYCAN ATALAR SÖZÜ” KİTABI 
Xülasə 
Məqalə  Azərbaycanda  folklorşünaslığında  böyük  ximətləri  olan  Hənəfi  Zeynallının 
“Azərbaycan  atalar  sözü”  kitabına  həsr  olunmuşdur.  Bu  kitab  H.  Zeynallının  folklorşünaslıq 
əsərləri içərisində xüsusi əhəmiyyəti və sanbalı olan əsərlərdəndir. 
Məqalədə  Azərbaycan  folklorunun  geniş  yayılmış  janrlarından  biri  olan  atalar  sözü  və 
məsəllərin bir sıra nəzəri problemlərindən bəhs edilir. Burada eyni zamanda bu janrın yayılması, 
xüsusiyyətləri və s. barədə H.Zeynallının maraqlı müşahidələri öz əksini tapmışdır.  
Açar sözlər: Hənəfi Zeynallı, Azərbaycan folklorşünaslığı, Atalar sözü, məsəllər, savlar, 
“Atalar sözü və məsəllər” kitabı.  
 
Khezangul Mammadova 
 
THE BOOK “AZERBAIJAN PROVERBS” BY HANAFI ZEYNALLI 
Summary 
The  article  dedicates  to  the  book  “Azerbaijan  proverbs”  by  Hanafi  Zeynalli  who  had 
great services in Azerbaijan folklore-study. This book is one of the most important works among 
the folklore-study works by this author.  
In the article it is said about the theory problems of proverbs and sayings which are one 
of  the  most  spread  genres  of  Azerbaijan  folklore.  At  the  same  time  H.Zeynalli’s  interesting 
thoughts about spreding, characters and others about this genre are realized here.  
Key words: Hanafi Zeynalli, Azerbaijan folklore-study, proverbs, sayings, savs, the book 
of “Proverbs and sayings” 
 
Хазангюль МАМЕДОВА                
 
КНИГА ХАНАФИ ЗЕЙНАЛЛЫ «АЗЕРБАЙДЖАНСКИЕ ПОСЛОВИЦЫ» 
Резюме 
Статья  посвящена  книге  «Азербайджанские  пословицы»  Ханафи  Зейналлы,  
имеющего  большие  заслуги  в  азербайджанской  фольклористике.  Эта  книга  является  од-
ной из самых весомых и особо значимых произведений автора по фольклористике.          
В настоящей статье рассматриваются некоторые теоретические проблемы посло-
виц и поговорок, являющихся одним из широко распространенных жанров азербайджан-
ского фольклора. Здесь в то же время отражены интересные наблюдения Х. Зеейналлы о 
распространении этого жанра, его особенностях и т.д. 
Ключевые  слова:    Ханафи  Зейналлы,  азербайджанская  фольклористика,  посло-
вицы, поговорки, савы, книга «Пословицы и поговорки».  
 
Məsələnin  qoyuluşu:  Görkəmli  folklorşünas  Hənəfi  Zeynallının  zəngin 
elmi fəaliyyəti diqqətlə araşdırılmalıdır. Onun elmi fəliyyətinin əsas ideya ağırlı-
ğını təşkil edən məqalələri, kitabları və toplama materialları geniş şəkildə tədqiq 

---

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     90 
 
 
edilməlidir.  Alimin  folklorşünaslıq  fəaliyyətini  müxtəlif  aspektlərdən  tədqiqata 
cəlb etmək Azərbaycan folklorşünaslığının vacib məsələlərindəndir. 
İşin  məqsədi:  Hənəfi  Zeynallının  bir  folklorşünas  kimi  çoxyönümlü 
fəaliyyətinin  folklorda  əksolunma  səciyyəsini  müəyyənləşdirmək  və  bu  sahədə 
tədqiqat aparmaq.  
 
1920-ci  ilərin  ilk  illərindən çox  məhsuldar  fəaliyyət göstərən Azərbaycan 
folklorşünaslarından biri də Hənəfi Zeynallı (1896-1937) olmuşdur. O həm top-
ladığı folklor materiallarını ayrıca kitabça şəklində nəşr etdirir, onlara müqəddi-
mələr yazır, həm də çox mühüm nəzəri əhəmiyyəti olan elmi məqalələr yazırdı. 
Məlum olduğu kimi, H.Zeynallı  “Azərbaycanı tədqiq və tətəbbö cəmiyyəti”ndə 
folklor  komissiyasının  sədri  olmuş,  Azərbaycan  Elmlər  Akademiyasında 
(AZFAN-da)  folklor  şöbəsinə  rəhbərlik  etmişdir.  Bununla  əlaqədar  H.Zeynallı 
tez-tez  respublikamızın  rayon  və  kəndlərinə  ekspeditsiyalar  təşkil  etmiş,  Azər-
baycan  folklorunun  müxtəlif  janrlarını-bayatıları,  nağılları,  maniləri, atalar söz-
ləri və məsəlləri, aşıq şeirlərini, dastanları və s. toplamaqla ciddi şəkildə məşğul 
olmuşdur.  Buna  görə  də  böyük  sənətkarımız  Üzeyir  Hacıbəyov  vaxtilə  Azər-
baycan  fokloru  nümunələrini  toplayıb  nəşr  etməkdə  H.Zeynallının  xidmətini 
“nəcib və xeyirxah” iş adlandırmışdı. 
 
 Folklor  janrları  içərisində ən çox diqqəti cəlb edən atalar sözü və  məsəl-
lərdir.  Bu  janrın  nəşr  prinsipləri  dünya  folklorşünaslarının,  o  cümlədən,  Azər-
baycan folklorşünaslarının nəzərində olmuşdur. Bu baxımdan 1926-cı ildə Bakı-
da nəşr edilən H.Zeynallının “Azərbaycan atalar sözü” kitabı maraq doğurur (1; 
2). Bu kitab həmin dövrə qədər çap edilən bütün folklor kitablarından və folklor 
məcmuələrindən seçilirdi. Belə ki,  bu kitab o vaxta qədər nəşr olunmuş  folklor 
məcmuələrindən fərqli olaraq, müəyyən elmi prinsip əsasında tərtib olunmuşdu. 
Kitabda dörd minədək atalar sözü və məsəllər toplanmışdır ki, onların da böyük 
əksəriyyəti  ilk  dəfə  idi  ki,  çap  edilirdi.  H.Zeynallı  bu  kitabı  yazarkən  1920-ci 
illərdə  Azərbaycan  dövrü  mətbuatında  dərc  edilmiş  mövcud  atalar  sözlərinin 
hamısını  nəzərdən keçirərək, onların  mənbələrini  göstərməklə öz kitabına daxil 
etmişdi. 
 Kitaba  yazdığı  böyük  müqəddimədə  H.Zeynallı  xalq  ədəbiyyatının  bir 
çox nəzəri məsələlərini dərindən təhlil edir və bir sıra yeni elmi mülahizələr irəli 
sürür. Burada təkcə atalar sözlərindən deyil, ümumiyyətlə, xalq ədəbiyyatından, 
onun  müxtəlif  janrlarından  da  bəhs  edilir.  Rus  şifahi  xalq  ədəbiyyatı  tədqi-
qatçılarının  elmi-nəzəri  əsərlərindən  istifadə  edən  H.Zeynallı  şifahi  xalq  ədə-
biyyatını “mənzum” və “mənsur” qisimlərə bölür. O, bayatı, mani, ağı, bağlama, 
beşikbaşı, meyxana, tərifnamələri-mənzum; nağıllar, dastanlar, təmsillər, əfsun-
lar, tapmacalar, atalar sözü və məsəlləri isə mənsur qismlərə aid edir. H.Zeynallı 
atalar  sözü  və  məsəllər,  onların  fərqli  və  oxşar  cəhətləri,  forma  xüsusiyyətləri, 
toplama üsulları  barəsindəki  məlumatı da xüsusi  maraq doğurur. Bir-birinə çox 

---