Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 1114.
- Lətifi «Təzkirətüş-şüəra». s.221.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 202 təəyyün ü iĢtihar surətləri müĢahidə və məĢhud idüb, izhar-i asar və məhəll-i heyrət ü təəccüb necə güftar ibraz u südur itmiĢdüm. Bəli vəhb-i Vəhhaba qabiliyyət Ģərt olmaz və müqəddər ü məqsum olmayan nəsnəyi heç kəs say ü cəhd ilə bulmaz. Nəzm Kim itdi bülbülə əlhanı təlim, Ya sözin nəğme-yi qəqnusa təfhim. Ġdər Həqq hər iĢi əhlinə asan, Xürami kəbkə vü tavusa cövlan. Vəlhasil, Cəvad-i mütləqün, əni Həzrət-i Həqqün bu əta-yi ibrətnümunı müqtəzasınca dəbirsitan-i novamuzidə müctəmi u müxtəlit olub, hənuz sibyan ilə sibyan okumak degül kəlam-i qə- dim həzrətlərini nisf itməmiĢdüm. Misra تسٌن طرش تٌلباقار قح داد mücibincə Ģüəra-yi rasixin gibi rüsux və mələkəyə malik idüm. Bu Ģeri ol zamanda sabiqüz-zikrə nəzirə dimiĢdüm. Nəzirə li-müəllifi- hil-həqir: Ġtməyüb mehr-ü məhəbbət məh-i tabanlar ilə, Dəxi cəm olmayayın zülf-i pəriĢanlar ilə. Bəxtümüz çünki siyəhdür xət-i əĢar gibi, Halümi Ģərh idəyin dəftər ü divanlar ilə. Qətre-yi xun-i cigərdən yaĢumun səqqası, Gözlərüm tasını zeyn eylədi mərcanlar ilə. Əhli irfan ilə eylən gül-i mül söhbətini, Arif olan durub-oturmaya nadanlar ilə. Bülbül-i təb-i Lətifi çəmənə qıldı həvəs, Ġtdi gül söhbətini qönçe-yi xəndanlar ilə Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 203 Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 1114. Babası vilayət-i Əcəmdən mühacirət ilə daxili mülkət-i Rum olub, bu dəxi övlad-i rüsul və əhfad-i bətüldən olmaqla məxləs-i mərqumla məvsum olmıĢdur. HəmiĢə əfal ü əhvalı bir vəfq-i mə- rəzi olan sahibqıran Sultan Səlim xan-i mazi (səqallahu sərahu və cəaləl-cənnətə məsvahu) həzrətlərinün müsahiblərindən və nəzm-i ənva-yi məfaxir ü mənaqiblərindən idi. Hətta pədəri ĢahənĢah-i məzburun babaları Sultan Bayəzid xan ilə itdügi müharəibədə zəxm-xürde-yi tiğ ü sinan olmaqla aləm-i üqbaya rəvan olmıĢ idi. Kəndüsi dəxi Rumillərindən qazı və hakim ikən mülkət-i bəqaya azim olmıĢdur. ġeiri səhm-i lətafətdən bi-nəsib, əlfaz ü ibarəti türkanə və tərz-i qərib üzrədür. Bu Ģeir anun güftarındandur. Bəzm-i mey eyləmiĢüm dün gecə sultanlar ilə, Necə sultanlar ilə bi-sər ü samanlar ilə. Vəh, nə xoĢ bildi ki, yokdur bəni adəmdə vəfa, ġol ki, üns eylədi Məcnun gibi heyvanlar ilə. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 204 Həbibi Həbibi h.875/1470-ci ildə Göyçayın BərgüĢad kəndində dünyaya gəlib, Ağqoyunlu hökmdarı Sultan Yaqubun himayəsi al- tında olmuĢdur. Həbibinin II Bayəzid dövrünün (1481-1512) sonlarında Anadoluya gəldiyini söyləyən Qınalızadə və AĢiq Çələbi onun bu- raya gəlmə səbəbi haqqında məlumat verməmiĢlər. Təzkirələrdə Həbibinin Anadoludakı həyatı haqqında bilgi yoxdur. Lətifi və Qı- nalızadə Həbibinin Yavuz Sultan Səlim dövründə vəfat etdiyini, Övliya Çələbi isə Sütlücədə Cəfərabad təkyəsində dəfn edildiyini yazır 320 . Salman Mümtaz Həbibinin «VIII əsri-hicrinin nisfi-axırında Ģöhrətyab olan nadir bir Ģair və mümtaz bir sima» olduğunu qeyd edir 321 . Ġndiyə kimi Sam mirzə, Salman Mümtaz, Məhəmmədəli Tərbiyət, Ġsmayıl Hikmət, Fuad Köprülü 322 , Həmid Araslı, Əziz- ağa Məmmədov 323 , Azadə Musayeva və Səadət ġıxıyeva 324 Həbibi yaradıcılığını bu və ya digər Ģəkildə araĢdırmıĢlar. Həbibi haqqında Sam mirzənin «Töhfe-yi Sami» təzkirəsin- də də maraqlı məlumat yer almıĢdır. Belə ki, Sam mirzə Həbibinin 320 Сасани Ч. Щабиби. ДИА. с. 374-375. 321 Салман Мцмтаз. Азярбайъан ядябиййатынын гайнаглары. Бакы: Аврасйа пресс, 2006, с. 284. 322 Кюпрцлц Ф. Азери едебийатына аид нотлар: Щасаноьлу ве Щабиби // Едебийат Факцлтеси Меъмуасы, 1925, ъ. ЫВ, с. 68 – 77; Кюпрцлц Ф. Щабиби: щайаты ве есерлери // Едебийат Факцлтеси Меъмуасы, 1932, ъ. ВЫЫЫ, с. 626 – 633. 323 Мяммядов Я. Щябиби. Шеирляр. Бакы: 1980. 324 Шыхыйева С. Щябибинин шеириндя щцруфилийин яняняви вя трансформасийайа уьрамыш шякилляри // «Шяргин актуал проблемляри: тарих вя мцасирлик» (акад. З.Бцнйадовун йубилейиня щяср олунмуш конфрансын материаллары), Бакы, 2001, с.119-122. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 205 Azərbaycan hökmdarlarından «Ağqoyunlu Sultan Yaqubun əhdin- də yaĢayaraq çobanlıq etməklə imrari-məiĢət» etdiyini yazır. Bir gün Sultan Yaqub Ģikara çıxdıqda bir çobanın sürü ilə quzu otardı- ğını görür. Quzuların kimin olduğunu öyrənmək üçün mülazimlə- rindən birisini çobanın yanına göndərərək aĢağıdakı sual və cava- ba bais olur. Mülazim yaxınlaĢaraq, Həbibidən soruĢur: Mülazim: - Bu quzular kimindir? Həbibi: - Qoyunların. Mülazim: - Bu kəndin böyükləri kimlərdir? Həbibi: - Öküzlər və camıĢlar. Mülazim: - Mən insanları piĢvaz edən böyükləri soruĢuram. Həbibi: - Ġtlər və köpəklər. Mülazim qəhərlənərək, türkcə deyir: - Eh, nə çapardım səni! Həbibi: - Çap ha, gör ki, yoldaĢların getdi. Mülazim çoban Həbibinin yanından qayıdaraq, sərgüzəĢti Sultan Yaquba ərz edir. Sultan isə bu mühavirədən artıq dərəcədə xoĢlandığı üçün Həbibini öz yanına cəlb edərək, təlim və tərbiyə olunmasına lazım olan əmrləri verir. Həbibi də çox keçmədən öz zəkavi-fitri və təbi-səlimi sayəsində Ģairlik ünvani-cəlili ilə mey- dani-ədəbiyyata çıxır. Ən əvvəl öz vəliyyün-niəmi və mənəvi atası olan Sultan Yaqubun dərbarında qalaraq, Sultanının vəfatından sonra dəxi ġah Ġsmayıl Səfəvinin məliküĢ-Ģüərası olur ki, bu mü- nasibətlə də adını Gürzəddin bəy qoyur 325 . XV əsrin tanınmıĢ Azərbaycan Ģairi Həbibidən Lətifi, AĢiq Çələbi, Qınalızadə və Bəyani öz təzkirələrində bəhs etmiĢlər. Lətifi «Təzkirətüş-şüəra». s.221. Əcəm sərhəddinə qərib yerdəndür. Sultan Səlim tabe sərah dövründə getdi və sürx-sər-i bəd-siyər üzrə vaqi olan səfər-i zəfər- əsərdə nəql itdi. Türki nəzm nazimlərindən bir tərz-i xas və üslub-i 325 Салман Мцмтаз. Азярбайъан ядябиййатынын гайнаглары. с. 284. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|