Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hafiz Hafiz
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 188 san gəlür. Nitəki Ģəqavət-i Kənan nübüvvət-i Nuha nə zərər verür. Fəsad-i müriddən mərtəbe-yi mürĢidə nöqsan ü xələl gəlməz. Misra Dəqq tutulmaz xacəyə əvza-yi xidmətkardan Nəsr: Ġttifaq-i ərbab-i təqva budur ki, xüləfa-yi xəlvətiyanun kümməlindən və məĢayix-i mütəaxxirinün əkməlindəndür. Məc- lis-i feyz-bəxĢində nicələrə feyz ü fütuh yetiĢüb hər babdan məa- rif-i Ġlahiyyə məkĢuf u məftuh olmıĢdı. Həzrət-i Mollanun otuz bin beyt məsnəvisinə cavab qırx bin beyt-i mənəvi dimiĢlərdür. Hürufi züruf-i məarif və əlfazı dürc-i dürər-i lətayifdür. Bu birkaç əbyat-ı məsnəvi ةدقوملا 318 . ر ام داؤفلا بدكام ﴽ اللهرانو ى fəxvasını mütəzəmmin ol Həzrətün kitab-i mənəvisindəndür. Məsnəvi ﭽ لد ران مداوف نو گ دوب رتس مهب وا رونوران ﭙ دوش رور داوف نمٌ زارون رانرس داهتا ىورز منادو منٌب ادخ لوق ونش شنٌب نٌارهب ىار ام داوف نٌع بدكام زا اركره ﭽ دوب شنٌب لد مش ىو نظ ىب نٌقٌ زا دوب شناد كنخ ىا ﭐ ن ﭽ داشكرب ىوزك مش هصاحم ﭽ داوف نٌع دوبواك ىمش گ بلق ىلجتر ﭙ وا روط شكا وا رون ىهلا ران زا دنٌب ؼﻤﻫﺍﻮخ ﭐ سﺎﻧ ﻭ سﻮﻧ ﻥﺍص ذؽ ﻩﺎﻛ ﻥﺎع ﻰﻨؽﻭس گ سﺎﻛدشﻛ ﻯﺍ ﻰﻨؾﻟ 318 Мящяммядин (с) эюзцнцн эюрдцйцнц кюнлц йаланламады (Няъм, 11). Вя Аллащын alıшdıрıлмıш атяши (Щумязя 6). Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 189 Hafiz Hafiz (?-h.958/1551) təxəllüslü Hafizəddin Məhəmməd bin Adil XV əsrin sonlarında Bərdədə doğulmuĢ Azərbaycan Ģairidir. Hafiz fiqh, kəlam, bəlağət sahəsindəki Ģərh və haĢiyələri ilə tanın- mıĢ ensiklopedist hənəfi müdərrisi, Ģair və xəttatdır. Tarixçi Mus- tafa Ali, Hafizin «fəzlinin günəĢdən daha da parlaq olduğunu» yazır. Qaynaqlarda ən çox Hafiz ləqəbi ilə anılan Ģairin əsl adı Ha- fizəddin Məhəmməd bin Əhməd bin Adil PaĢadır. Bərdədə do- ğulduğu üçün Bərdəi kimi də tanınmıĢdır. Təhsilini dövrünün ünlü alimi Mövlana Məziddən almıĢ və onun yanında yetiĢmiĢdir. Ki- çik, xırda quruluĢlu olduğu üçün “kukla Əcəm” kimi tanınan alim qardaĢı Əbdülfəttahla birlikdə Osmanlı ölkəsinə gəlmiĢdir. H.907 /1501-ci ildə Amasyaya gələn Hafiz, Müəyyədzadə Əbdürrəhman Əfəndinin yanına gəlmiĢ və onun təqdirini qazanmıĢdır. Əbdür- rəhman Əfəndinin tövsiyəsi ilə II Bayəzid tərəfindən Ankara məd- rəsəsi müdərrisi təyin olunur. Burada bir ay müddətində «SədrüĢ- Ģəriə»nı istinsax edir və haĢiyə yazır. Hafiz bu əsərini II Bayəzidə təqdim etdiyində Merzifonda Çələbi Məhəmməd mədrəsəsi mü- dərrisliyinə təyin olunur. Müəllif burada bir-birinin ardınca çox dəyərli əsərlərini qələmə alır. Bunların arasında Seyyid ġərif əl- Cürcaninin «ġərhül-miftah»ına yazdığı haĢiyəni və Səkkakinin «Miftahül-ülum»una yazdığı Ģərhi qeyd etmək olar. Yavuz Sultan Səlim Merzifona gələrkən Ģəhərin tanınmıĢları ilə görüĢmüĢ və Hafiz ona qəzəl təqdim etmiĢdir. Müqabilində Yavuz Sultan Səlim Hafizi Ġstanbulda Ətiq Əli PaĢa mədrəsəsi müdərrisliyi ilə mükafatlandırmıĢdır. Burada olarkən Seyyid ġərif Cürcaninin «ġərhül-məvaqif»inə haĢiyə yazmıĢ və bir müddət Ġz- nikdəki Orhan Qazi mədrəsəsinə göndərilmiĢdir. Burada mühüm əsəri «Risalə fi təĢfiril-həyula» adlı əsərini yazaraq çoxaltmıĢ və Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 190 bəzi məqam sahiblərinə yollamıĢdır. Bir müddətdən sonra Ġstan- bulda Çiftə BaĢqurĢunlu mədrəsəsi müdərrisliyinə təyin olunmuĢ- dur. Burada «Mühakəmatüt-təcrid» əsərini yazan Hafiz h.942/ 1535-ci ildə Ayasofya mədrəsəsi müdərrisliyinə təyin olundu. Ayasofya müdərrisi olduğu zaman mühüm əsərlərini yazan Hafiz h.948/1541-ci ildə 70 axça ilə təqaüdə çıxmıĢdır. Bundan sonra ensiklopedik xarakter daĢıyan əsərlərini qələmə almıĢdır. Hafiz 23 məhərrəm 958/31 yanvar 1551-ci ildə vəfat etmiĢdir. Hafizin Əbül Məali adlı oğlu (Hafizzadə kimi tanınan) Ür- gübdə və Filibədə qazı olmuĢ, h.990/1582-cı ildə Ġstanbulda vəfat etmiĢdir. Hafiz Əcəmin qardaĢı Əbdülfəttah isə ġeyx Mühiddin Ġski- lipli və Əbdürrəhman Müəyyədzadənin yanında yetiĢmiĢ, Bursa- nın məĢhur mədrəsələrində müdərris olmuĢ, h.924/1518-ci ildə Ġs- tanbulda Ġbrahim paĢa mədrəsəsinə gəldikdən sonra vəbadan vəfat etmiĢdir. Əbdülfəttah qardaĢı kimi xəttat olmuĢ, ġeyx Həmdullah- dan xətt sənətinin incəliklərini öyrənmiĢ və çox sayda gözəl nümunələr yaratmıĢdır. Hafizin əsərlərindən biri «HaĢiyətü-Ģərhil-viqayə-li-SədriĢ- Ģəriə»dir. Əsər SədrüĢĢəriə əs-Sani ləqəbi ilə tanınan hənəfi fiqh alimi Übeydullah b. Məsud əl-Məhbubinin, TacüĢĢəriə təxəllüslü babası tərəfindən qələmə alınmıĢ əsərinə yazılan haĢiyədir. Müəllifin digər bir əsəri «HaĢiyə əla Ģəril-Misbah»dır. Bu əsər Siracəddin Əbu Yaqub əs-Səkkakinin «Miftahül-ülum» adlı əsərinin bəlağət elminə dair üçüncü fəslinə Seyyid ġərif əl-Cür- caninin qələmə aldığı «əl-Misbah» adlı Ģərhinə yazılmıĢ haĢiyədir. TaĢköprüzadə Hafizin bu çətin iĢi çox qısa müddətə - beĢ aya ta- mamladığını qeyd edir. Əsərin əlyazması Köprülü kitabxanasında 1439 Ģifrəsi ilə mühafizə olunur. Nüsxə h.918/ 1512-ci ildə müəl- lif tərəfindən qələmə alınmıĢ avtoqrafdır. «HaĢiyə əla Ģərh-i miftahil-ülum» Səkkakinin «Miftahül- ülum»unun üçüncü hissəsinə Hafiz tərəfindən yazılmıĢ haĢiyədir. TaĢköprüzadə bu əsərin də on beĢ gün ərzində yazıldığını göstərir. Bu əsər vəzir-i əzəm Qoca Mustafa paĢanın adına qələmə alınmıĢ- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|