Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aşiq Çələbi «Məşairüş-şüəra». s. 296.
- Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 282.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 194 Aşiq Çələbi «Məşairüş-şüəra». s. 296. Hafiz-i Əcəm Ġsmi Məhəmməd, babası namı Adil, ləqəbi Hafizdür. Qarın- daĢı Quqla Əcəm ilə məan diyar-i Ruma gəlmiĢlərdür. Ġkisi bilə elmi ilə Ģöhre-yi diyar və məqbul-i üləma-yi əsr ü məvali-yi kibar olmıĢlardur. Kəndindən istima itdügüm təbir budur ki, «Ruma gəldügümüzdə təntənəmüz xəlq-i aləmi sərasimə itmiĢdür» dimiĢ- dür. Çün fəzlindən bəhs xaric-i sədad və ol bəhr-i giran-i bi-kəran- i bi-kənar u bi-həddür. KəĢti-yi xamə anda qaraya atar, yaxud fülk-i acizə çatar. هف نخنام kim nəzm ü əĢar və zikr-i Ģüəra-yi bəlağat-Ģiardur. ġeirlərindən cəstə-əbyat u güzidə-kəlimat irad olınur. Mövlana-yi məzkurdan əgərçi müəllifləri olan kütüb ü risaildəki düsturları ki, müvəhhiĢ-i xəyalat u abi kəlimat u vahi ibarat ilə ədadur. Üslub-i Ģeirdə dəxi bu adətləri məridür, amma gahi rəngin-mənalar və səlis-ədalar anlardan sadir olur ki, heyrət- əfza-yi üqul və ibrətnüma-yi Ģüəra-yi fühul olur. Cümlədən Qadiri Əfəndi ki, sahib əyar-i miyar-i Ģüəra və müəyyən-i məqadir-i füzəladur, bir məclislərində bu iki mətləni okuyub, mədh ü səna itdüklərində, fəqir biz-zat hazır idüm, biri budur ki, Mətlə Fələk altun bənəkdür ki, zəmini asimanidür, ġəh-i meraca layiqdür o xələt xosrəvanidür. Bir dəxi bu mətlədür ki Mətlə XoĢa ki, meykədə küncində bir yatağum ola, Əlüm ayağum ola kasədən fərağum ola. Bu mətle-yi dəxi sehr-i halaldur. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 195 Mətlə Badə hallığa əcayib hilə buldum, guĢ idün, Məst olun təklif sakit bulsun andın nuĢ idün. Bu beytinə xod nəzirə mühaldür. Beyt Fəna eĢq içrə ol bolgay ki, ism ü rəsm həm qalmaz, Cünun birlə hekayətlər qoyub gitmək ni Ģöhrətdür. Sultan Səlim-i mərhum Amasyada qıĢladuqlarında mərhum Merzifonda müdərris bulunmıĢ. Ġttifaq, padĢah Merzifona Ģikarə gəlüb, cuybar kənarında xeymə vü xərgah qurub, bar u bəngah urup, nüzul-i iclal idərlər. Molla ayan-i Ģəhr ilə istiqbal idərlər. Bu qəzəli diyüb, yazub, rikab-i Ģahiyə irsal idüb, Ģah görüb pəsənd itmiĢ və caizələr virüb, Ġstanbulda Əli PaĢa mədrəsəsinə gətürüb, bəhrəmənd itmiĢdür. Ol qəzəl budur. Qəzəl Dila, ta irməsün kimsə mühimğa nalələr yanqlığ, Hisar et atəĢin ahı, sən ana halələr yanqlığ. ġəha, ab-i rəvanı təb tutubdur rəĢk-i tabundan, Ləb-i cuy üzrə xargahun iməs təb-xalələr yanqlığ. Səba, yanqlığ sarılsam ana pinhan min həvadarı, Vücudum məhv qılsam ol gün anda jalələr yanqlığ. Bana bir səbzə-fam olsa ki, gülgün pirəhən giysə, Çıkarğanda baĢıdın gönləgini lalələr yanqlığ. Əfazil gərçi بٌرق مهؽلا ىلاو ادٌعب مهولا نم ناكام ملاكلارٌخbuyır- mıĢlardur. Bunlar bu mənanun əksin rəva görmiĢlərdir. Binaən əla haza bu məqulə kəlam dəxi anlarun təblərindən yüz göstərdi. ġeir Ənkəbuti mirəsə çək məgəs ahuysa gər, Bu həva seydgəhində nə əcəb tazı görə. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 196 Qoyuna gəlmə quzı yoqsa sanadək gəlürəm, Qüsfəndüm baĢum üstündəki birini görə. Murad nam bir sim-əndam qulamlarına bəndə olub eĢqbazlıq idüb, ol vaka-yi bir kitab itmiĢlərdür. Namı «Nəfsətül-məs- dur»dur. Həqqa ki, kütub-i eĢqiyyədə nadirün-nəzər məsturdur. Və ġərəfəddin Yəzdinün «Təvarix-i Teymur»un tərcümə idüb bir ki- tab itmiĢlərdür. Və bir kitabları dəxi vardur, ġahname-yi Əbu Tur- abi Həzrət-i Mürtəza Əlinün mənaqibini cəm itmiĢlərdür. Amma hər birində ol qədər izhar-i fəzl itmiĢlərdür ki, sözləri anlanmamaq mərtəbəsinə yetiĢmiĢlərdür. QarındaĢı Quqla Əcəm taundan vəfat itdükdə ana didügi mərsiyə bu minval üzrədür. Beyt Cənaizlər cənazatı qatarun gördünüzmi vah, Cənaizlər cəmad ayaqları adəm məaz-Allah. Mövlana-yi məzbur Bayram nam müidlərinə iade-yi səhn içün virdükləri ərz surətidür. ون بانخب ﭐ هثلاث هسردم هداعا هك دورٌم هضرع باٌماك ب و لضفلازرجم تمدخب هٌنامث ىبرع علض ﭐ ا ملاكل ذل ىف همساك مانلاا ىفوه ى لاا هك دش هدومن هٌجوت مارٌب انلاوم مان ﭻٍﭙ كا هﭽ هرجه ود و شود و ىنامثع لوماملا هتٌاهنو لوسلل هنٌامنرهف دٌٌامرف تٌانع ركا ġərəfində olan kitablarınun ismi dəxi qəribdür لاماع نكٌملام اٌبرؼاٌشحولاو اٌفرش dairəsindən xuruca qəribdür. Bəzi zürəfa rəvayət idərlər ki, bir gün mollanun ziyarətinə vardum, kəndilərin içəründə aləm-i xabda və oğulların taĢrada cəmiyyət-i əshabda buldum. «Çələbi Əfəndim, niyə məĢğulsuz» didüm. «Mədainül-ülum» kita- bın okurdum didi. Bu kitab nə payə kitabı olduğın biləmədüm, qərinə ilə məlum idinmək içün bundan əvvəl nə kitab okurdunuz didüm. Məarikül-kətaib okurdum didi. Gördüm ki, kitab dəxi adət- də okınmıĢ degül və namı qulağuma dokunmıĢ degül. Yenə bilə- məyüb ya bundan sonra nə okursunuz gərək didüm. «Ġrcaül-ülum ila nöqtə və ihda» kitabın okursam gərək didi. Bunu dəxi bilmə- Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 197 düm sükut itdüm. Məgər bu cümlə Mollanun kəndi müəlləfləri imiĢ. Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 282. Diyar-i Əcəmdən qarındaĢı Quqla Əcəm ilə gəlmiĢdür. Namı Məhəmməddür. Həqqa ki, ülüvv ü kəmalatun cümləsini təhsil və fünun-i qəribə vü əcibəyi təkmil itmiĢ, məhfuz u məlumı həddən əfzun lakin diqqət-i təsərrüfatı mərtəbe-yi idrak-i bəĢəriyyədən bi- run idi. Əbyat u əĢarı dəxi bu minval üzrə əksər-i əĢarınun mənası qərabət və ədası rəkakət üzrə kəlimat-i gül gibi na-mərbut na- məqbuldur. Yenə bu cümlə ilə bəzi kəlimat-i bəlağat-simatı vardur ki, qayətdə məqbul və heyrət-fəza-yi əshab-i üquldur. Cümlədən bu mətlə ü əbyatıdur. Əbyat Fələk altun bənəkdür kim zəmini asimanidür, ġəh-i meraca layiqdür o xələt Xosrovanidür. XoĢa ki, meykədə küncində bir yatağum ola, Əlüm ayağum ola, kasədən fərağum ola. Vələhu Badə hillindən əcayib hilə buldum, guĢ idün, Məst olun, təklif sakit olsun, andan nuĢ idün. Vələhu Fəna eĢq içrə ol bulqan ki, ism ü rəsm həm qılmaz, Cünun birlə hekayətlər qoyub getmək nə Ģöhrətdür. Və əĢar-i qəribəsindəndür ki, bəradəri Quqla Əcəmə mərsiyə dimiĢdür. Mətlə budur: Mətlə Cənaizlər cənazatı qatarın gördünüzmi vah, Cənaizlər cəmad ayaqları adəm məazallah. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|