Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu

Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 
 
269 
rürdi  və  bil-cümlə  kiĢvər-i  nəqĢ  qələmrovi  idi.  Xaməsi  sənətində 
bazu-yi pərgar-i ahənin gibi qəvi idi.  
 
Nəzmi li-mühərririhi 
Həva rəsmin vərəqdə itsə abad, 
Olurdı kağıd uçurması bərbad.
 
 
Olaydı meyli anun rəsm-i narə, 
Çıkub kilkini yakardı Ģərarə.
 
 
Ġdəydi ab təsvirini guya, 
Olurdı əldə nəqĢ-i fil-ma.
 
 
Əgər tərh eyləyəydi ünsür-i xak, 
Bitərdi vərd-i xoĢ-bu sərv-i çalak.
 
 
Görən əncümlə çərx-i pür-sitizi , 
Sanurdı iynələnmiĢ xak-rizi.
 
 
Açardı çöhrə çün  kakül tarardı, 
Virincə ana surət qıl yarardı.
 
 
Yazaydı ləl-i yari fil-məĢəl gər, 
Görən dirdi zəhi ruh-i müsəvvər.
 
 
Əgər atəĢ içində rəsm idə ud, 
Dimağı pür idər idi böylə dud.
 
 
Əgər nəqĢ içrə bir nəxl etsə peyda, 
Virürdi Ģah-i kilki tazə xurma.
 
 
Əgər nəqĢ eyləsə kağızda Ģəhbaz, 
Qanad büküb idərdi sayda pərvaz.
 
 
Əgər gül yazsa bülbüllər qonardı,  
Yazaydı Ģəm pərvanə dönərdi.
 
 
Əgər bir cuy rəsm itsə kəmahi , 
Ġçində yerləĢürdi nicə mahi.
 
 
 

---

Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 
 
270 
Miyan rəsm itsə dərdi əql-i safi, 
Zəhi üslub-i nəqĢün mu-Ģikafi.
 
 
Dəhən yazduqda dəhrün xurdədanı,  
Dir idi sirr-i qeybun tərcümanı.
 
 
Əgər rəsm eyləsə yerdə pələngi, 
Ġdərdi gökdəki buludla cəngi.
 
 
Təkavər yazsa olurdı rəvanə, 
Olurdı qıl qələm san taziyanə.  
 
 
Bununla  qənaət  itməyüb  nəqĢ-pərdaz-i  nigar-xane-yi  məani 
və nəhl-bənd-i gülha-yi bədi ü bəyani olub 
 
Beyt 
 ىنام
دوب هچ شٌنعم ىب تروص و دوب هچ
 
مٌناعم ىاشوك هرهچ هك منم ىنام 
 
dir idi. 
       
ġeir-i u  
Sinəmdəki cərahəti, ey eĢq, tazə tut, 
Gül gibi saxla bir gözəlün yadigarıdur. 

---

Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 
 
271 
Rəmzi 
 
Rəmzi  Baba  Təbrizdə  dünyaya  gəlmiĢdir.  Ġyirmi  yaĢında 
Ġstanbula  gəlmiĢdir.  Heç  bir  iĢlə  məĢğul  olmayaraq  dostlarının 
köməyi  ilə  yoxsul  həyat  tərzi  keçirmiĢdir.  H.  1306/1889-cu  ildə 
vəfat etmiĢdir.  
ġeirlərinin bir hissəsini “Məcməül-əĢar” adı ilə 1889-cu ildə 
çap etdirmiĢdir. Rəmzinin müasirləri Ləli, Ahi, Rahi və ġükuhi ol-
muĢlar. O, h. 1302/1884-cü ildə ġükuhi ilə görüĢmüĢ və ġükuhi öz 
“Divan”ında onun haqqında yazmıĢdır
355
.    
 
 
Mahmud Kamal «Türk şairləri». s. 1858. 
 
Rəmzi  Baba  Təbrizlidir.  Təbrizdə  bir  az  oxuduqdan  sonra 
iyirmi yaĢında Ġstanbula gəldi. Bir iĢlə məĢğul olmayaraq, yaranın 
yardımıyla  taayyüĢ  edərdi.  Bir  müddət  Arnavudluq  xanədanından 
Cəfər  paĢanın  Aksarayda  ġəkərci  sokağı  civarında  bir  tütüncü 
dükkanının üstündə isticar etdiyi odada oturdu. Orada bəzi Ģairlər 
toplanır, müĢaərə edilirdi. 
Bir  aralıq  bir  han  odasına  yerləĢərək,  iki  sənə  kira  bədəlini 
verəmədi. Əsbəq Ģeyxülislam mərhum Heydərizadə Ġbrahim Əfən-
dinin  nəql  etdiyinə  görə,  o  handa  oturanlardan  Əbdürrəhman 
Əfəndi namında məzul bir qazının çərkəs köləsinə elan-i məhəb-
bət, kölə də əfəndisinə Ģikayət etməklik qazı qəzəbnak olur. Baba-
nın xandan dəfini hancıya ihtar edər. Hancı «Nasıl dəf edəyim? Nə 
yapsam  gitməz.  ġayət  gidərsə  iki  sənəlik  kira  bədəli  də  bərabər 
gidər»  der. Qazı, kira bədəlini verir. Hancı da baba orada  yokkən 
pılı-pırtısını sokağa atar. Baba bu surətlə handan tarid və dildarın-
                                                 
355
 Мящяммядяли Тярбийят. Данишмяндани Азярбайъан. Бакы: 1987, с. 272. 

---

Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 
 
272 
dan bəid oluĢuna pek ziyadə təəssür edərək, qazıyı hicv edər. AĢa-
ğıya dərc edilən bu hicviyyə, babanın ən xoĢ əsərlərindəndir.  
Cəmaziyəlaxir 1306-da (ġubat 1889) yaĢı səksəni mütəcaviz 
olduğu haldə, Nuru ġeydanın rivayətinə nəzərən, Məktəb-i Tibbiy-
yə xəstəxanasında, əhibbasından mülkiyə təqaüd sandığı məzulun 
qələmi müdiri Safi bəyin nəqlinə görə Yeni baxçada Qürəba xəstə-
xanasında  vəfat  edərək,  Ədirnəqapısı  qəbristanına  və  Ģair  Bür-
hanəddin-i  Bəlxi  əfəndinin  ifadəsinə  nəzərən,  Üsküdarda  Seyyid 
Əhməd dərəsində iranilərə məxsus məzarlığa dəfn edildi. 
2  Məhərrəm  1314  (13  Həziran)  tarixli  «Rəsimli  qəzətə»də 
«ĠĢrət səyyiəsi bu biçarəyi də səfalətin dərəke-yi nihayəsinə indirə-
rək, təzəllülə məcbur etmiĢ və yenə bu səyyiə nəticəsində Məktəb-
i Tibbiyə Xəstəxanasında vəfat etmiĢtir» deniliyor. 
Əsbəq Sisam Təhrirat Müdürü Kamaləddin bəy söylədi: 
«Rəmzi  Babadan  farisi  okurdum.  Baba  evə  gəlib  də  biraz 
sonra  yayına  gedincə əksərən sərxoĢluqdan sızmıĢ bulurdum. Qa-
raqulaq  xanında  xəstə  olarak  yatdığını  xəbər  alınca  gitdim.  Bir-
dən-birə bəni tanıyamadı.  «Sən kimsin?» diyə sordu.  Ġsmimi söy-
ləyincə mütəəssir olaraq, dua və səna etdi. Üstünü-baĢını kəhlə is-
tila etdiyini, tədavi ediləmədiyini söyləyərək bir xəstəxanaya götü-
rülməsini  rica  etdi.  Gülxanə  xəstanəsinə  yollandım.  Orada  vəfat 
etmiĢ. Qiyafəti pəriĢan, sarığı qarma-qarıĢıq idi. Yırtıq-pırtıq cüb-
bəsinin üstünə qurĢaq bağlardı». 
Məzar  daĢına  yazılmaq  üzərə  Ģair  Dəli  Hikmət  mərhumun 
tərcəməində hal söylədiyi vəchilə tənzim etdiyi qitə: 
 
Bir düĢün, ey zair-i qafil, Ģu qəbrin halini, 
Bir də altında yatan pir-i bəla-pərvərdəyi. 
Ġxtiyarlıq, xəstəlik, qürbətdə yokluk birləĢib, 
Boğdular biçarə Rəmzi-yi fəlakət-didəyi

.    
 
ƏĢarının  bir  qismi  «Məcmue-yi  əĢar»  namıyla  16  sayfadan 
ibarət olaraq 1306-da basılmıĢdır. Üstündə: 
                                                 

  Щафталык  Малумат  эазетесинде  (№  190)  «Ищтийарлык,  щасталык,  эüрбет, 
зарурет бирлешип» суретинде йазылмыштыр. 

---