Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 5,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vugar Ahmad LITERARY PROCESS IN THE INSTITUTE OF LITERATURE NAMED AFTER NIZAMI Summary
- Вугар Ахмед ЛИТЕРАТУРНЫЙ ПРОЦЕСС В ИНСТИТУТЕ ЛИТЕРАТУРЫ ИМЕНИ НИЗАМИ Резюме
284 Vugar Ahmad LITERARY PROCESS IN THE INSTITUTE OF LITERATURE NAMED AFTER NIZAMI Summary Specialists in literature and scholars from the Institute of Literature at Azerbaijan National Academy of Sciences mainly analyze, study and research theory, history of literary questions and problems of criticism but a number of them are occupied with artistic-aesthetic activity as well. They write and publish verses, poems, short stories, novels and their own books of fiction, translate various works by different authors from foreign languages into Azerbaijani and vice versa. The artistic works of the researchers from the Institute of Literature form the literary process which is the part of the whole literary process in our country in general. The most works created by the critics and specialists in theory of literature are worthy of analysis, discuss and appreciation. Вугар Ахмед ЛИТЕРАТУРНЫЙ ПРОЦЕСС В ИНСТИТУТЕ ЛИТЕРАТУРЫ ИМЕНИ НИЗАМИ Резюме Литературоведы и учёные Института Литературы в Азербайджанской Национальной Академии наук в основном анализируют, изучают и исследуют теорию, историю литературных вопросов и проблемы критики, но ряд специалистов занимается также художественно-эстетической деятельностью. Они пишут и публикуют стихотворения, поэмы, рассказы, романы, свои книги, переводят разнообразные произведения разных зарубежных авторов с иностранных языков на азербайджанский и наоборот. Художественные про- изведения исследователей Института Литературы образуют литературный процесс, который является частью общего литературного процесса в нашей стране. Большинство произведений поэзии, прозы и перевода, созданные критиками и литературоведами, достойны анализа, обсуждения и высокой оценки. 285 AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI “ƏDƏBİYYAT MƏCMUƏSİ” NİZAMİ adına ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTUNUN ELMİ ƏSƏRLƏRİ 2017, № 1 Elnarə AKİMOVA Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu akimovaelnara@mail.ru RƏSUL RZA POEZİYASINDA İNSAN POETİK HƏSSASLIQ HƏDƏFİ KİMİ Açar sözlər: poeziya, dünya, bədii düşüncə, fərdiyyətçilik, cərəyan Key words: poetry, the world, artistic thought, individualism, trend Ключевые слова: поэзия, мир, искусство мышления, индивидуализм, тенденция 60-cı illər poeziyasına həsr olunan tədqiqatlarda müəyyən zid- diyyətli fikirlərlə qarşılaşırıq. Məsələn, ədəbiyyatşünas Yaşar Qasım- bəyli “Milli oyanış və özünəqayıdış lirikası” adlı tədqiqat əsərində yazır: “...altmışıncıların yaradıcılığına yanaşsaq və onların poetik bioqrafiyasını ümumiləşdirməli olsaq, deməliyik ki, onlar estetik in- qilabçılar və kəskin poeziya islahatçıları deyildilər. Altmışıncılar 30- cu illərdəki modernizm dalğasından sonrakı epoxanın övladları kimi ədəbiyyata təşrif buyurmuşdular. Altmışıncılar – anti-modernist idilər. Amma onların anti-modernist və yenilikçi olmaması bu dövr poezi- yasının müasirlik dərəcəsinə və gələcəklə əlaqələrinə zərrə qədər də təsir etməyib” [1, s. 21]. 60-cı illər poeziyasının modernist olmaması fikri ilə razılaşsaq da müəllifin bu poeziyanı yenilikçi adlandırmaması fikri bir qədər mübahisələrə yol açır. Yeni şeir, yenilikçilik nədir? “Yeni şeir – həyata yeni baxış deməkdir”, [2, s. 169] – yazırdı Y.Tın- yanov. Bu dövr poeziyasının seçənəkliyinin zəminində dayanan baş- lıca amil fərdin ekzistensialist başlanğıcının güclənməsi, öz “mən”ini qabartmağa meyil oldu. Hətta qlobal mənada olsa belə, İnsana ma- rağın önə keçməsi yeniliyin işartıları kimi əhəmiyyət kəsb etmirmi? Bu insanla birgə ədəbiyyata yeni baxış, dünyagörüşü, sinəsində na- rahat bir ürək gəzdirən qəhrəman daxil olmurdumu? Maraqlıdır ki, 286 Y.Qasımbəyli tədqiqatının sonrakı hissəsində yuxarıdakı fikrini təkzib edən mövqe sərgiləyir: “60-cı illərdə lirikanın mahiyyətində baş verən ən mühüm yenilik – lirik yaşantının öz mövqeyini bərpa etməsi və şeirin tərkibində əsas element kimi meydana çıxmasıdır” [1, s. 147]. Uzun illərin inzivaya çəkilmiş insan maraqlarını bərpa etməyə nail olan 60-cı illər poeziyası elə bu məqamı ilə diqqət çəkir. Məsələn, R.Rza “Bir gün də insan ömrüdür”, “Yaşayan insandır”, “Açın qapı- ları, insan gəlir”, “Burda bir insan ölüb”, “İnsanlar”, “İnsan haq- qında”, “İnsanın qüdrəti” və s. kimi adında İnsanın ehtiva olunduğu poeziya nümunələri ilə bahəm, ilk baxışda adında başqa mətləblər vəd edən “Sarı dana və balaca qız” şeirində insan fəlsəfəsini, insan ağrısı və ona qarşı laqeydlik hissini bədii mətnin mərkəzinə gətirirdi. Şairin 60-cı ildə “Rənglər” silsiləsindən yazdığı şeirlər isə böyük mənada İnsana dönüşün, dünyaya, adi həyat detallarına şair tərəfindən verilən individual yozumun, onun fəlsəfi-intuitiv dərkinin nümunələri idi. Bu mənada tədqiqatçı Ə.Əsgərli dəqiq qeyd edir ki, “R.Rzanın insan fəlsəfəsi – təfəkkür, idrak fəlsəfəsi “Rənglər”də kamala dolur, müd- riklik aşılayır. Bu, dünyaya, həyata, zamana, ömrə zirvədən baxışdır” [3, s. 236-237]. ...Rənglər xatirələr oyadır, duyğular oyadır, gördüyümüzdən artıq görmək istəməsək, hər rəng adicə boyadır. Rənglərin də musiqi kimi ahəngi var. Ağrının, sevincin, ümidin də rəngi var. Açıldıqca açılır, əlvan səhifələri rənglərin. Canlanır gözümüzdə rəngi ömrün, mübarizənin, qəlbin, nifrətin, gecənin, səhərin və insan taleyinin [4, s. 143]. “İnsan taleyinin rənginin göz önündə canlanması” yekrəng olan hər şeyə qarşı etirazın ilk əlaməti idi. Demək ki, insan vəsf edildiyi kimi heç də xoşbəxt deyilmiş, üstqatdakı sevinc çalarlarına rəğmən həm də ağrı, hüzn, dərd rəmzinin daşıyıcısı imiş. Təsadüfi deyil ki, sil- silə çap olunub yayıldığı ilk vaxtlarda, müəyyən siyasi dairələrdə eti- raz doğurmuş, əsərdəki qatı boyalar özünə qarşı müxalif ab-hava yön- ləndirmiş, R.Rza abstraksionizmdə, formalizmə yuvarlanmaqda günah- Yüklə 5,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|