Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
_________Milli Kitabxana_________ 287 Marr.H.Y. O rezultatax tvorçestve Rustaveli i eqo poeme. Tibilisi, 1964, s, 102. Erməni dilində milli koloritli məhəbbət dastanlarının olma- ması qabaqcıl fikirli sənətkarları daimi düşündürmüşdür. Təsadü- fi deyil ki, ermçənilər tarixi Azərbaycan mədəni nailiyyətləri ilə üzləşmişdilər. Ermənilər vaxtı fövtə verməyərək Azərbaycan şi- fahi xalq ədəbiyyatının nümunələrini nəinki mənimsədilər, hətta onları utanmadan öz adlarına çıxmağa, özününküləşdirməyə baş- ladılar, bütün bunları etiraf edən erməni müəllifi Q. Ağayan ya- zırdı ki, “bizim aşıqların mahnılarla qarışıq dastanlarıyoxdur, bunlar ancaq türklərdədir”. Q.Antonyan. Ədəbiyyatda erməni-Azərbaycan dostliğu. İrəvan,(ermənicə), 1962, s. 31. «Mşak» qəzeti 1880-ci ilin yayında ermənilərin kürd əhalisi- nə qarşı törətdiyi əməllərdən bəhs edərək yazırdı ki, “Konstan- tinopol üçün dünən və bugün çox həyəcanlı günlər idi. İyulun 28- də xəbər yayıldı ki, ...Milli intiqam naminə ermənilərin güclü silahlı dəstələri Vaspuraqanın kürd kəndlərinə hücum edib, 7 kəndi yandırıb dağıdıblar...” şaq.1880, № 161 Erməni müəllifləri (Herand Pasdermaciyan və sair) Tehranda 1369-cu ildə farsca nəşr etdirdiyi “Tarixe Ermənistan” kitabının 446-cı səhifəsində təsdiq edirlər ki, kürd əhalisinin qətlə yetiril- məsində Daşnaksütun partiyasının xüsusi rolu olmuşdur. Erməni yazıçısı Amayak Siras Moskvada nəşr etdirdiyi “Rodimıy kray” əsərinin 150, 158-ci səhifələrində qeyd edir ki, 1896-cı ildə ermə- nilər kürd milli paltarlarını geyinib türklərə hücumlar edirdilər... Usta Martirosun oğlu Vahanın evində (Bitlisdə) kürdlərin çoxlu milli paltarları vardı. Ermənilər kürd paltarlarını geyinib osmanlı məmurlarına güllə atıb, sonra qaçıb gizlənirdilər ki, türklər onlara silahlı basqın edən şəxslərin kürdlər olduğunua inansınlar və beləliklə türklər ilə kürdlər toqquşsunlar. _________Milli Kitabxana_________ 288 Аmаyаk Sirаs. Rоdimıy krаy. M., 1979, s, 150-158. Avropa alimlərindən Körte erməni etnosunu tədqiq edərək be- lə bir nəticəyə gəlmişdir: “Türkiyədə sizi aldadan birinə rast gəlmişsinizsə, bilin ki, bu şübhəsiz bir ermənidir. Məmləkətin xü- susiyyətlərinə yaxşı bələd olan Eskişəhərin böyük bir xristian səy- yahı mənə təcrübələrini ona – buna öyrətdiyini söylədi: “Bir türk ilə iş görəcəyin halda müqavilə bağlamağa lüzum görmürəm, onun sözü yetər. Amma bir yunan və ya başqa bir xristianla iş görərəmsə yazılı bir müqavilə bağlaram. Bu, şərtdir. Ermənilərə gəlincə, onlarla yazılı da olsa heç bir müqavilə bağlamaram; çünki heş bir müqavilə onların yalan və hiylələrinə qarşı bir təminat verməz”. Korte. Les Armeniens en Anatholie. P. 52. Erməni elitasının etiraflarından bundan da təsirləndirici və bundan da kədərləndirici məzmunda olan çoxsaylı misallar gətir- mək olar və onlar istənilən qədərdir. [130-3,50] Xalqlar dostluğunun tarixi-bədii salnaməsi hər bir xalqın mə- nəvi olan ədəbiyyatı, yaradıcıları ilə tanınmış söz ustaları və icti- mai fikir adamlarıdır. Tədqiqatçı alim Əkbər Yerevanlı özünün “Azəri-erməni ədəbi əlaqələri” monoqrafiyasında Azərbaycanın mütəfəkkir şairi Xaqani Şirvaninin əsərlərindən XIII əsrin görkəm- li erməni şairi Firiqin tərcümələr etməşi, erməni mütəfəkkirlərinin dahi Nizami Gəncəvinin dostluq və qardaşlıq ideyaları yayan ədəbi irsini yüksək qiymətləndirərək öyrənilməsini zəruri bildikləri barə- də faktlar əsasında söhbət açır. Həmçinin tədqiqatında qeyd edir ki, “Erməni-Azərbaycan xalqlarının ədəbi əiaqələri” kitabının müəllifi Q.Antonyan bu sahədə müəyyən işlərin görüldüyünü söyləsə[38- 221] də, bu əlaqələrin dərindən və hərtərəfli öyrənildiyini deməyə çətinlik çəkir. XIX əsrdəki zəngin olan ədəbi mühitlərin xarakterik cəhətlərini əks etdirən bir dəyərli monoqrafiyanın yazılmadığını vurğulayır. Bu münasibətlərin tədqiq olunub qiymətləndirilməmiş sahələrinin mövcudluğunu xatırladır. Zaqafqaziyanın Rusiyaya bir- ləşdirilməsindən sonra yeni tarixi şəraitdə ədəbi əlaqələrin məzmu- nu və səciyyəvi cəhətlərin, bir çox mühüm ədəbi hadisələr və fakt- _________Milli Kitabxana_________ 289 lar, bədii tərcümə, ədəbi tənqid məsələlərini hərtərəfli aydınlaşdı- rıb-qiymətləndirmək tələbi baxımından qarşıda duran problem mə- sələlər hələ də birtərəfli təsvir olunmuşdur. Bu tələb 1917-ci ilədək olan dövrə daha çox aiddir. Bu ədəbi əlaqələr inqilabi-demokratik məzmun kəsb etdiyi, proletar ədəbiyyatı, bolşevik və fəhlə mətbua- tı əlaqələri tədricən möhkəmləndirilməsi ilə izah olunmalıdır. La- kin bu məsələlərin öyrənilməməsi ədəbi əlaqələrin ümumi mənzə- rəsini yaradan bir tədqiqat əsərinin meydana çıxmasına imkan ver- mirdi. Yazılan bəzi əsərlər əhəmiyyətli olsa da, XX əsrin əvvəllə- rində azəri-erməni əlaqələrinin inkişaf tarixi haqqında tam təsəvvür yaratmırdı. Bu sözlər Q.Antonyanın adı yuxarıda çəkilən monoqra- fiyasına da aiddir. Kitabın əsas nöqsanı müəllifin tədqiqatı birtərəf- li aparmasıdır. Bu məsələdə görkəmli alim Şamil Qurbanovun vax- tında söylədiyi aşağıdakı fikri indi də öz elmi dəyərindədir: “...Müəllif (Q.Antonyan – Z.M.) Azərbaycan ədəbiyyatını əlaqələr- dən danışmaq üçün kifayət qədər bilmədiyindən, kitabda əsas yeri erməni ədəbiyyatı və bu ədəbiyyatdan gətirilən nümunələr tutur. Müqayisədə Azərbaycan ədəbiyyatından heç bir bədii nümunəni fakt kimi göstərməmişdir. Xalqlar arasındakı ədəbi əlaqələr haq- qında... əsər yazmaq üçün tədqiqatçıdan onun seçdiyi hər iki ədə- biyyatı yaxşı bilmək tələb olunur” [125]. Bunu onunla əlaqələndir- mək olar ki, erməni millətçilərinin şovinist mövqeyi daim istər giz- li, istərsə də açıq-aşkar bütün məsələlərdə, o cümlədən də Azər- baycan şifahi və yazılı ədəbiyyat nümunələrində aşılanan bəşəri və milli dəyərləri təhrif etməklə, onun obyektivliyini qiymətləndirmə- yə xainlik göstərir, tarixi faktları olduğu kimi deməyə dili gəlmir. Əkbər Yerevanlı özünün “Azəri-erməni ədəbi əlaqələri” [68- 250] monaqrafiyasında hər iki xalqı ədəbi-mədəni əlaqələrində erməni aşıqlarının Azərbaycan dilində yazıb-yaratdıqlarını “ən parlaq təzahürlərdən” hesab etməsi məsələsinə gəldikdə, bu hal ilk baxışda oxucuya xoş təsir bağışlayır. Mahiyyət etibarı ilə Qər- bi Azərbaycanda baş verən hadisələrin ümumu mənzərəsi, icti- mai-siyasi hadisələrin xalq kütlələri tərəfindən istənilən səviyyə- də başa düşülmədiyini, ədəbi-mədəni dəyərlərimizim çox say- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|