Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 436,97 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tədqiqatın elmi yeniliyi
- Tədqiqatın metodu.
- İşin aprorbasiyası.
- Dissertasiyanın quruluşu.
- İŞİN ƏSAS MƏZMUNU
- “Əziz Dövlətabadi və təzkirə ənənəsi”
9 -Ə.Dövlətabadinin bədii irsini araşdırmaq, onun poeziyasının klassik şeir üslubuna uyğunluğunu müəyyən etmək, irfani görüşlərindən yararlanaraq yazdığı şeirlərin ədəbiyyatdakı yerini aşkarlamaq; -Cənubi Azərbaycan ədəbi mühitinin inkişaf və istiqamətlərini məzmun və forma cəhətdən təhlil etmək; -XI əsrdən həmin qaynaq əsasında XX əsrə qədər keçən zaman müddətində Azərbaycan ədəbi mühitinin qısa ictimai mənzərəsini yaratmaq;
yeniliklər əldə edilmişdir. Onları mövzu baxımdan aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq mümkündür. Belə ki, dissertasiyada ilk dəfə olaraq: -Ə.Dövlətabadi bir ədəbi sima olaraq yaşadığı dövr, müasirləri, həyatı kontekstlərində dəyərləndirilmiş və bununla mövzu “ədəbiyyatşünas- ictimai mühit” və “ədəbiyyatşünas-zaman” kimi fərqli baxış nöqtələrindən dəyərləndirilmişdir; -Ə.Dövlətabadinin elmi fəaliyyəti ümumi şəkildə araşdırmaya cəlb olunmuş, bu fəaliyyətin ümumi məzmunu, əsas istiqamətləri, elm tarixindəki yeri, dəyəri və əhəmiyyəti müəyyənləşdirilmişdir; -Ə.Dövlətabadinin “Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsindəki ədəbiyyat məsələlərini tədqiq etmək və təzkirənin Azərbaycan ədəbiyyat tarixində yerini müəyyənləşdirmək; -Ə.Dövlətabadi ilk dəfə olaraq özündən qabaq yazılan təzkirələrə bir mənbə olmaqla yanaşı, bir tədqiqat obyekti kimi də yanaşmış və müraciət etdiyi mənbələrdə gedən səhvləri tapıb islah etmişdir; -Ə.Dövlətabadi “Danişməndani-Azərbaycan” təzkirəsində adı qeyd olunmayan bir çox şairlərin adını müəyyənləşdirərək onlar haqqında məlumat təqdim etmişdir; -Ə.Dövlətabadinin “Qafqazda yaşayan farsdilli şairlər” təzkirəsi müəllifin şəxsi yaradıcılığı, ümumən tarixi təzkirə yaradıcılığı müstəvisində tədqiq olunaraq bu əsərin ədəbiyyatşünaslıqdakı dəyəri, ədəbi-nəzəri fikrin inkişafındakı yeri və rolu üzə çıxarılmışdır; -Azərbaycan və ümumən Şərq ədəbi düşüncəsində təzkirələr onların inkişaf tarixi baxımından ümumiləşdirilmiş, təzkirə yaradıcılığı üçün səciyyəvi olan norma, struktur, məzmun, üslub və formalar meyar kimi sistemləşdirilmiş və Ə.Dövlətabadinin “Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsi ilk növbədə bu meyarlar baxımından dəyərləndirilmişdir; -Ə.Dövlətabadinin “Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsinin tərtib prinsipləri öyrənilmiş, bu prinsiplər, həmçinin əsərin struktur və məzmun 10 xüsusiyyətləri özünəqədərki tərtib ənənələri və subyektiv yanaşma özünəməxsusluqları kontekstlərində qiymətləndirilmişdir; -“Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsi XI-XIII əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı və onun nümayəndələri baxımından tədqiq olunmuş, bu təzkirənin göstərilən dövrün bədii prosesini nə dərəcədə işıqlandırması, bir qaynaq kimi Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının inkişafına hansı kəmiyyət və keyfiyyətdə təzkirə (ədəbiyyatşünaslıq) informasiyaları daxil etməsi kimi məsələlər öz həllini tapmışdır; -“Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsi XIV-XVIII əsr Azərbaycan poeziyası baxımından tədqiq olunmuş, buradakı material müasir tədqiqat əsərləri ilə müqayisəli şəkildə təhlil olunmuşdur; -“Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsi XIX-XX əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı baxımından tədqiq olunaraq, buradakı ədəbi materialın məzmunu, forması, kəmiyyət xüsusiyyətləri və s. kimi məsələlər araşdırılmışdır; -Ə.Dövlətabadinin “Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsi müasir
ədəbiyyatşünaslığın ənənəvi meyarları baxımından öyrənilmiş, bu fonda əsərin Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında yeri və roluna ümumi dəyər verilmişdir.
yanaşma üsullarından istifadə olunmuşdur. Müəllif “Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsində müxtəlif əsrlərin bədii materialını ümumiləşdirmişdir. Təqdim olunan iş müxtəlif əsrlərin ədəbi- bədii normalarını, mədəni-ideoloji baxışlarını əks etdirməklə yekcins material deyildir. Təzkirədəki bütün material Azərbaycan ədəbiyyatının inkişaf tarixini özündə əks etdirməklə fərqli ədəbi dövrlərin bədii ənənələrini ortaya qoyur. Belə ki, Ə.Dövlətabadinin “Süxənvərani- Azərbaycan” təzkirəsindəki materiala nə bütöv şəkildə, nə də onun ayrı- ayrı tərkib hissələri halında obyektiv qiymət vermək mümkün deyildir. Tipoloji yanaşma hər cür müqayisənin, o cümlədən, tarixi inkişaf ölçülərini nəzərdə tutan müqayisənin əsasında durur. İşin aprorbasiyası. Tədqiqat işi AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun “Farsdilli əlyazmaların tədqiqi” şöbəsində hazırlanmışdır. Elə həmin institutun Elmi Şurasında təsdiqlənmişdir. Tədqiqatın əsas məzmunu, müddəa və nəticələri elmi məcmuələrdə dərc olunmuş 10 məqalədə və monoqrafiyada öz əksini tapmışdır.
istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. 11 İŞİN ƏSAS MƏZMUNU Girişdə mövzunun aktuallığı əsaslsandırılmış, tədqiqatın məqsəd və vəzifələri müəyyənləşdirilmiş, işin elmi yenilikləri, obyekti nəzəri və praktik əhəmiyyəti göstərilmişdir. “Əziz Dövlətabadi və təzkirə ənənəsi” adlanan I fəslin “Təzkirə ənənəsi tarixinə ümumi baxış” adlı ilk bölməsində Şərq ədəbiyyatında təzkirənin yaranması, yeri,
Azərbaycan təzkirəçilik ənənəsininin formalaşması, inkişaf mərhələləri haqqında məlumat verilir. Milli mədəniyyət və ədəbiyyatın mötəbər mənbələr əsasında öyrənilib, tarixi köklərinin dərinliyinə qədər üzə çıxarılmasına duyulan ciddi ehtiyac çoxəsrlik tarixi olan Şərq təzkirəçiliyinin araşdırılmasının aktuallığını və əhəmiyyətini şərtləndirən başlıca amillərdəndir. Təzkirələr ədəbiyyat tarixi ilə bağlı bir sıra məsələlərin, o cümlədən klassik şair və ədiblərin həyat və yaradıcılığının hərtərəfli öyrənilməsi üçün ən əhəmiyyətli və mühüm qaynaqlardan biridir. Orta əsr ədəbiyyat tarixinə aid mötəbər elmi mənbə hesab edilən təzkirələr, əsasən, ədəbiyyat tarixinin öyrənilməsində istifadə olunur. “Türkdilli və farsdilli ədəbiyyatda orta əsr ədəbiyyatşünaslığının 3 əsas formasından biri olan təzkirələr” 1 seçilmiş ədəbiyyat nümunələrindən ibarət olan antologiyaya yaxındır. “Antologiya ayrı-ayrı şairlərin seçilmiş əsərlərini, yaxud hər hansı bir xalqın ədəbiyyatından seçilmiş nümunələri əhatə edən məcmuələrə deyilir”
2 . Qeyd etmək lazımdır ki, təzkirələr müsəlman Şərqində ilk öncə ərəb ədəbiyyatında yaranmış, fars, daha sonra isə türk ədəbiyyatına sirayət etmişdir. Orta əsr mənbələri qədim ərəblərin müxtəlif aforizmlər, atalar sözləri, təmsil kimi ədəbi toplulara malik olduqları haqqında bilgi verir. “...VIII əsrin sonları IX əsrin əvvəllərində ərəb filoloqları qədim ərəblərin tarixini, hədislərini xüsusi məcmuələrdə toplayana qədər onlar şifahi şəkildə nəsildən nəslə ötürülürdü”. 3
antoloji ədəbi janr-təzkirələr təşəkkül tapmışdır. Mövzu baxımından antologiyalara yaxın olan təzkirələr özündə yeni çalarları və bir çox incə mətləbləri əks etdirir. Orta əsrlərin ədəbiyyat tarixini işıqlandıran təzkirələr
1 Краткая литераткрная энциклопедия, т 7,Москва,1972, 1008c. 2 Ədəbiyyat terminləri lüğəti, Bakı, Azərnəşr, 1965,s.9 3 Филтишинский И.М. История арабской литературы, Москва, 1985, 30c. Yüklə 436,97 Kb. Dostları ilə paylaş:
|