Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
42
görkəmli özbək sənətkarı Məqsud Şeyxzadənin yataqxanamıza gəlişləri, mərdlik və səxavətləri unudulmaz. Nobel mükafatı almış Pasternakı sovet yazıçıları sırasından xaric etmək üçün imza toplanırkən mən yataqxanaya siyahı gətirənlərin xahişini yerinə yetirməkdən boyun qaçırmışam. Mənim gözümdə Pasternak təbiətin özü qədər qüdrətli bir sənətkardır. Ondan tərcümə etdiyim şeirlərin dadı hələ də damağındadır. Moskvadan qayıdıb Bakıda V.İ.Lenin adına APİ-nin aspiranturasına ayaq basmışam, 1963-cü ildə Azərbaycan sovet şeirində poema janrının inkişaf yolları (1945-1950)” mövzusunda dissertasi himayə qılmışam. Burada ştatlı müəllim saxlandığım üçün “Göyərçin” dərgisində əməkdaşlıqdan əl çəkmişəm. APİ-də müəllimlik etdiyim on il (1959-1969) ərzində bu sənətdən aldığım zövqü heç nəyə dəyişmərəm. Müəllimlik mənim anadangəlmə sənətimdir, rus demişkən, stixiyamdır. Yaxşı tələbəyə can qurban! Ancaq pis tələbəni yaxşılaşdırmaq uğrunda mübarizə, ürəyinə yurdsevərlik toxumunu atmaqla onu içəridən işıqlandırmaq mənə misilsiz zövq verir. Tələbəni tanıya bilmək üçün suallar tərtib etmişəm: l.Uşaqlıq və orta məktəb ilə bağlı hansı əziz xatirələrin var? 2.Ən çox sevdiyin müəllimin kim olub? 3.Hansı şairi, bəstəçini, rəssamı, mütəfəkkiri sevirsən? 4.Dəqiqənin qədrini bilirsənmi? 5.İlk məhəbbətin necə olub? (Qızlar bu sorğuya cavab yazmaya da bilər!) 6.Səncə Azərbaycanın səadət yolları haralardan keçib gedir? 7.Sən yurduna və insanlığa necə xidmət etmək fikrindəsən? 8.Ən çox sevdiyin və ən çox nifrət bəslədiyin adam kimdir?
Bu kimi sorğulara aldığım cavab bəzən bütöv bir dəftərdən ibarət olmuş və tələbənin savad dairəsini, mənəvi qüdrət dərəcəsini öyrənməyimə imkan yaratmışdır. Məncə, hər hansı tərbiyənin özülündə milli şüur işığı dayanmalıdır. Özünün kim olduğunu, xalqının varlığını dərk etmiş tələbə pis oxuya bilməz. Vətənsevərlik elə bir oddur ki, orta səviyyəli, babat bir adamı az qala dahiləşdirə bilir! Bu uğurda hər bir sorğu idrakı hərəkətə gətirir. Məsələn: Səncə azərbaycanlıların soyad (fa- 43
miliya) sonluğu necə olmalıdır: “Lı” şəkilçinin dörd biçimi, yoxsa “ov”, “ibn”, “ski”, “yan”, “pur”, “zadə”, “i”. Məsələn, deyin görüm, Cabbarlı deyilsə yaxşıdır, yoxsa Cabbarski, Cabbaryan, Cabbarpur, Cabbarzadə, Cabbarov, ibn Cabbar?! Bu cür sorğuların yaratdığı təmayül üstündə institutdan çıxarılmışam. İş yerim dəyişdirilib. 1969-cu il, iyulun on beşindən etibarən Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş elmi işçisiyəm. Buna baxmayaraq, tələbələrimizdən heç vaxt mənən ayrılmamışam.
Altı ay işsizliyim və mətbuatsızlığım çağlarında evdə azuqə tükənmiş və bu halda həyat yoldaşım Firəngiz xanım işə girişməyə vadar olmuş, Neft və Kimya İnstitutunun elmi kommunizm kafedrasında müəllimliyə başlayaraq öz səadətini tapmışdır. Mən öz səadətim və ən çətin gündə qaralmayan içəri işığım üçün bu gözəl, mərd, pak, qüdrətli Azərbaycan qızına borcluyam.
Bu ruh coşğunluğunu daim qoruya bildiyim üçün Firəngizimə minnətdaram. Hər iki balamızı - Təbrizi və Rzanı rus bağçasına, Azərbaycan məktəbinə verməyi lap əvvəlcədən qərarlaşdırmışdıq. Təbriz ikinci sinif yavrusudur. Rza da bu il Azərbaycan məktəbinə ayaq basacaq. Çıxmış kitablarım bunlardrr: 1. Bahar gəlir. Bakı, Uşaqgəncnəşr, 1957. 2. Sevən gözlər. Bakı, Azərnəşr, 1959. 3. Məhəbbət dastanı. Uşaqgəncnəşr, 1961.
44
4. Qollarını geniş aç! Azərnəşr, 1965. 5. Krasnadon qartalları. Bakı, Gənclik, 1967. 6. Yeni
zirvələrə. Bakı, Azərnəşr, 1971. 7. Şedrıy den. Moskva, Molodaya qvardiya, 1959. 8. Nastoyaşaya lyubov. Moskva, Sovetskaya pisatel, 1963. Bundan başqa Q.Xəlilovla ortaq yazdığım “Yaşamaq istəyirəm” povesti “Azərbaycan” dərgisinin 1962-ci il, 10,11 və 12-ci saylarında çap olunub. Azərnəşrin direktoru olmuş Qılman İlkinin himayədarlığından istifadə edib bu əsəri Q.Xəlilovun yalnız öz adına nəşr etdirə bilməsini yoldaşlığa xəyanət sayıram. 1965-ci ildən Sov.İKP sıralarındayam. Bəzi şeirlərimi “Od” və “Odsevər” ayaması ilə çap etdirmişəm. Sonralar məndən asılı olmayan səbəblərə görə bu, yasaq edilib. Məncə, doğma adları, soyadları, ayamaları diriltmək də borcumuzdur. Od Rza oğlu Xəlilbəyli, yaxud sadəcə olaraq: Xəlil Rza Od - ədəbiyyat tarixinə adım bu biçimdə düşsə yaxşı olar. Adın bu hala salınması Azərbaycan dilini bundan sonra da təmizləmək, durulamaq ehtiyacına işarədir. Biz çalışmalıyıq ki, qədim, zəngin Azərbaycan dili və ruhu bundan sonra da çiçəklənsin və özümlüyünü qoruyub saxlaya bilsin. Xəlil Rza Od, Bakı, 10 mart, 1973”. X.R.Ulutürk 1985-ci ildə filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi, 1986-cı ildə Əməkdar İncəsənət xadimi, 1990-cı ildo “Davam edir – 37” şeirinə görə M.F.Axundov mükafatı laureatı adına layiq görülmüşdür. O, Azərbaycan Milli hərəkatının fəal xadimi olduğuna görə Bakını işğal etmiş rus hərbçiləri tərəfindən 26 yanvar 1990-cı ildə həbsə alınmış, Bakı, Moskva, Rostov, Voronej zindanlarında 8 ay 13 gün yatmışdır. X.R.Ulutürk 1991-ci ildə Azərbaycan Ali Sovetinə seçkilərdə iştirak etmiş, 87 faiz səs çoxluğu ilə millət vəkili seçilsə də, o vaxtkı hakimiyyət “kvorum yoxdur” bəhanəsi ilə onu deputatlıqdan məhrum etmişdir. Şair 1991-ci ildə “Türk milləti” mükafatı laureatı, 1992-ci ildə Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|