Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

 110 
dəyişikliklərə görə 1-ci qrup davamlı, 2-ci qrup orta davamlı, 3-cü 
qrup isə quraqlığa həssas nümunələr kimi qiymətləndirilmişdir. 
 
 
 
 
Şəkil 2.3. Quraqlığın təsirindən xlorofilin miqdarında baş 
verən dəyişkənliklərə görə diploid və tetraploid buğda 
nümunələrinin qruplaşdırılması. 
 
 
2.6.2. Quraqlığın təsirindən bərk buğda (T.durum Desf.)   
       sortlarının yarpaqlarında xlorofilin miqdarının  
dəyişməsi 
 
Cədvəl  2.8-dən  göründüyü  kimi,  quraqlığın  təsirindən 
Qırmızı  buğda,  Vezio,  Elan,  Kalvin,  Febo,  Mürəkkəb  hibrid, 
Bərəkətli  95,  Arandəni,  Bəxt,  Qarabağ,  Şirvan  3,  Yerli  549, 
Romeo,  Yaqut  sortlarında  xlorofil  (a+b)-nin  miqdarı  hətta  bir 
qədər  artmışdır  ki, bu nümunələri  yüksək  davamlı  sortlar  hesab 
etmək  olar.  Aysberq  odesskaya,  Odesskaya  49.81,  Cəfəri,  Jem-
çuk Odesskaya, Ray 91, Giorgio 302, Ağ buğda, Leukomelan, 

---

 
111 
Xarkovskaya 46, Mirvari, Şirvan, Bərəkət, Kəhrəba və Orzini 
sortlarında quraqlığın təsirindən xlorofil (a+b)-nin miqdarı ya 
dəyişməmiş ya da 1.0-10.0% arasında dəyişmişdir. Quraqlığın 
təsirindən  xlorofil (a+b)-nin  miqdarında baş  vermiş dəyişmə-
lərə görə bu nümunələr də davamlı kimi qiymətləndirilir. Xo-
ranka,  Zaparoji  803,  Zedan  3d  56,  Xoranka  46,  Persion  və 
Nəsimi  sortlarında  isə  quraqlığın  təsirindən  xlorofilin  miqda-
rında  kəskin  azalma  baş  vermişdir.  Bu  nümunələr  xlorofilin 
miqdarında  baş  vermiş  dəyişmələrə  görə  quraqlığa  həssas 
sortlar kimi qiymətləndirilir.   
 
Cədvəl 2.8 
 
Quraqlıq və duzluluq streslərinin təsirindən bərk buğda 
(T.durum Desf.) sortlarında xlorofil (a+b)-nin miqdarında  
baş verən dəyişmələr (vahid yarpaq sahəsində, Mkqr-la) 
                                       
№ 
Adı 
 
Nəza-
rət 
 
Qura-
qlıq 
 
Nəza-
rətə  
görə  
%-lə 
 
Duzlu
luq 
 
Nəza-
rətə  
görə  
%-lə 
Xl 
a+b 
Xl 
a+b 
Xl 
a+b 
1 
Qırmızı buğda 
4.95 
5.52 
111 
5.75 
116 
2 
Leukurum 79 
4.55 
3.84 
84.4 
5.14 
112 
3 
Aysberq 
Odesskaya 
6.5 
6.51 
100 
5.92 
91.0 
4 
Odesskaya 49.81 
6.27 
5.7 
90.0 
5.47 
87.0 
5 
Vezio 
8.68 
9.26 
106 
9.61 
110 
6 
Elan 
5.77 
6.52 
112 
7.76 
134 
7 
Cəfəri 
7.73 
7.08 
91.0 
7.76 
100 
8 
Xoranka 
5.44 
3.61 
66.0 
5.50 
101 
9 
Kalvin 
6.69 
6.70 
100 
6.52 
97.4 
10  Febo 
7.47 
7.66 
102 
7.59 
101 

---

 112 
Cədvəl 2.8-in davamı 
 
№ 
Adı 
 
Nəza-
rət 
 
Qura-
qlıq 
 
Nəza-
rətə  
görə  
%-lə 
 
Duzlu
luq 
 
Nəza-
rətə  
görə  
%-lə 
Xl 
a+b 
Xl 
a+b 
Xl 
a+b 
11  Timiryazevskiy 
karlik 
5.48 
4.31 
78.0 
5.60 
102 
12  Jemçuk 
Odesskaya 
6.69 
6.59 
98.0 
8.67 
129 
13  Muğan 
8.32 
7.14 
86.0 
7.61 
91.0 
14  Mürəkkəb hibrid 
5.9 
7.4 
125 
7.75 
131 
15  Ray 91 
4.97 
4.62 
93.0 
4.78 
96.0 
16  Giorgio 302 
8.85 
8.67 
98.0 
9.07 
102 
17  Bərəkətli 95 
7.62 
9.36 
122 
10.2 
133 
18  Ağ buğda 
6.74 
6.24 
92.0 
6.96 
103 
19  Jaxino 
4.53 
5.97 
131 
5.61 
123 
20  Leukomelan 
5.91 
5.41 
91.0 
5.8 
98.0 
21  Xarkovskaya 46 
6.58 
5.97 
90.7 
5.83 
88.0 
22  Arandəni 
7.82 
8.16 
104 
8.64 
110 
23  Bəxt 
5.28 
7.73 
146 
5.77 
109 
24  Mirvari 
8.17 
7.95 
97.0 
9.35 
114 
25  Şirvan 
6,73 
6,46 
95.0 
7.11 
105 
26  Qarabağ 
7,28 
8,39 
115 
7.89 
108 
27  Bərəkət 
5.22 
4.95 
94.0 
5.00 
95.7 
28  Karol 
6,38 
5,68 
89.0 
4.77 
74.0 
29  Şərq 
3,77 
3,24 
86.0 
3.77 
100 
30  Zaparoji 803 
7,58 
5,20 
68.6 
5.94 
78.0 
31  Kəhrəba 
5.91 
5.46 
92.0 
5.82 
98.4 
32  Şirvan 3 
6,84 
7,02 
102 
8.27 
120 
33  Orzini 
9,16 
8,87 
96.0 
9.88 
107 
34  Yerli 549 
2,42 
2,51 
103 
2.52 
104 
35  Romeo 
8,24 
10,3 
125 
9.74 
118 
36  Yaqut 
7,01 
7,73 
110 
5.95 
85.0 

---

 
113 
Cədvəl 2.8-in davamı 
 
37  Moldoviya 
hibridi 
9,11 
9,18 
100 
8.30 
91.0 
38  Zedan 3d 56 
5.59 
4.95 
88.0 
5.10 
91.2 
39  Xoranka 46 
5,93 
4.56 
76.0 
4.60 
77.0 
40  Persion 
4,83 
3.60 
74.0 
3.21 
66.0 
41  Nəsimi 
6,49 
5,65 
87.0 
6.22 
95.0 
 
Duzluluğun  təsirindən  isə  Qırmızı  buğda,  Leukurum  79, 
Vezio, Elan, Febo, Timiryazevskiy karlik, Jemçuk Odesskaya, 
Mürəkkəb  hibrid,  Giorgio  302,  Bərəkətli  95,  Ağ  buğda,  Ja-
xino, Arandəni, Bəxt, Mirvari, Şirvan, Qarabağ, Şirvan 3, Or-
zini,  Yerli  549,  Romeo  sortlarında  xlorofil  (a+b)-nin  miqdarı 
artmışdır.  Bu  nümunələr  yüksək  davamlı  sortlar  hesab  edi-
lirlər.  Aysberq  odesskaya,  Cəfəri,  Xoranka,  Kalvin,  Leuko-
melan,  Bərəkət,  Kəhrəba,  Moldoviya  hibridi,  Zedan  3d  56 
sortlarında  duzluluğun  təsirindən  xlorofil  (a+b)-nin  miqdarı 
ya  dəyişməmiş  ya  da  1.0-10.0%  arasında  azalmışdır.  Bu  nü-
munələr  də  quraqlığa  davamlı  nümunə  kimi  qiymətləndirilir. 
Odesskaya  49.81,  Muğan,  Ray  91,  Xarkovskaya  46,  Karol, 
Şərq, Zaparoji 803, Yaqut, Xoranka 46, Persion, Nəsimi sort-
larında  isə  duzluluğun  təsirindən  xlorofil  (a+b)-nin  miqdarı 
10.0%-dan  şox  azalmışdır.  Bu  nümunələr  duzluluğa  həssas 
nümunələr kimi qiymətləndirilir. 
 
2.7. Toxumların cücərmə qabiliyyətinə və yarpaqlarda  
 xlorofilin miqdarına görə qarğıdalı hibridlərinin  
  quraqlıq stresinə davamlılığının qiymətləndirilməsi 
    
Quraqlıq stresinin qarğıdalı bitkisi  toxumlarının cücərmə 
qabilliyyətinə  və  yarpaqlarda  xlorofil  (a+b)-nin  miqdarına 
təsirini göstərən nəticələr cədəl 2.9-da verilmişdir.
 
 

---