224
tədqiqatlarında, 2005-ci ildə 87 praymerin içərisindən seçil-
miş 15 praymerdən istifadə edilmiş və diploid və tetraploid
buğda növlərinin identifikasiyası həyata keçirilmişdir [58].
Cədvəl 5.1
İstifadə edilən praymerlər və
onların verdikləri polimorfizm
№
Praymer
Ardıcıllıq
(5’ - 3’)
Bənd-
lərin
sayı
Polimorf
bəndlərin
sayı
Polimor-
fizm
(%-lə)
1
OPA-07
GAAACGGGTG
5
4
80.0
2
OPA-08
GTGACGTAGG
10
9
90.0
3
OPB-08
GTCCACACGG
11
7
63.6
4
OPB-10
CTGCTGGGAC
11
10
90.9
5
OPB-20
GGACCCTTAC
5
4
80.0
6
OPE-02
GGTGCGGGAA
12
8
66.6
7
OPN-04
GACCGACCCA
14
8
57.1
8
OPN-05
ACTGAACGCC
7
5
71.4
9
OPN-08
ACCTCAGCTC
7
5
71.4
10
OPO-04
AAGTCCGCTC
7
6
85.7
11
OPO-05
CCCAGTCACT
9
7
77.8
12
OPO-06
CCACGGGAAG
16
10
62.5
13
OPO-12
CAGTGCTGTG
13
10
76.9
14
OPO-15
TGGCGTCCTT
9
8
88.9
15
OPAN-16
CAAGGTGGGT
5
4
80.0
Cəmi
140
105
75.0
225
A B C D F G H I J K M
Şəkil 5.1. RAPD markerlərlə diploid və tetraploid buğdaların
elektrofarezi
A) T.turgidum v.alboyadurum, B) T.durum v.leucurum (Şərq), C) T.pe-
rsicum, D) T.dicoccum v.atratum, F) T.durum v.hordeiforme (Bərəkətli
95), G) T.monococcum H., T.boeoticum, I) T.turgidum v.salomonis,
J) T.dicoccum v.farrum, K) T.dicoccoides, M) Marker
İstifadə olunan praymerlərdən alınmış şəkillər ayrı-ayrı-
lıqda təhlil edilmiş və polimorfizmin faizi hesablanmışdır.
226
Bizim tədqiqatda praymerlərin polimorfizmi orta hesabla
75.0% olmuşdur [3]. OPA – 04, OPAN 16, OPA -07, OPE-02
praymerləri vasitəsilə əldə olunmuş polimorfizm aşağıdakı şə-
kildə təsvir edilmişdir.
5.1.3. Genetik oxşarlıq
15 praymerdən istifadə etməklə nümunələr arasında po-
limorfizm binar nömrələmə əsasında qiymətləndirilmişdir
(1;0). Bəndin olması 1, həmin yerə uyğun sahədə olmayan
bəndlər isə 0 kimi nömrələnmiş və N.Nei və W.Li (1979)
tərəfindən verilmiş formula əsaslanaraq oxşarliq indeksi he-
sablanmişdir [296] (Cədvəl 5.2).
Alınmış nəticələrə əsaslanaraq dendroqram tərtib edilmiş və
nümunələrin genetik yaxınlığı göstərilmişdir. Dendroqramda 2
əsas qrup alınmışdır. T.dicoccoides v. arabicum, T.dicoccum v.
farrum, T.durum v. hordeiforme (Bərəkətli 95), T.dicoccum v.
atratum, T.boeoticum, T.durum v.leucurum (Şərq) növmüxtəliflik-
ləri bir qrupda, T.turgidum v. salomonis, T.turgidum v.alboyadu-
rum, T.persicum və T.monococcum növləri isə digər qrupda
birləşmişlər. Qruplar daxilində də müəyyən qruplaşmalar mey-
dana gəlmişdir. Belə ki, 1-ci qrupda T.dicoccoides v. arabicum
və T.dicoccum v.farrum nümunələri bir-birlərinə daha yaxın
olduqları görünür.
227
Cədvəl 5.2
Diploid və tetraploid buğda nümunələrinin öxşarlıq indeksləri
Genotiplər
1
2
3
4
5
6
7
8
9
T.dicoccoides
1
T.dicoccum v. farrum
0.562
1
T.turgidum v. salomonis
0.516
0.424
1
T.boeoticum
0.414
0.516
0.400
1
T.monococcum
0.387
0.364
0.562
0.303
1
T.durum v. hordeiforme
(Bərəkətli 95)
0.533
0.625
0.322
0.414
0.387
1
T.dicoccum atratum
0.452
0.545
0.312
0.466
0.437
0.581
1
T.persicum
0.483
0.387
0.400
0.428
0.400
0.345
0.400
1
T.durum v.leucurum (Şərq)
0.333
0.437
0.452
0.552
0.452
0.400
0.452
0.551
1
T.turgidum alboyadurum
0.529
0.529
0.588
0.485
0.514
0.529
0.514
0.545
0.470
226
228
2-ci qrupda isə, əsasən, T.turgidum v.salomonis və T.tur-
gidum v.alboyadurum növmüxtəlifləri bir-birinə daha yaxın
hesab edilir. Bu yaxınlığı adi qəbul etmək olar, çünki solo-
monis və alboyadurum eyni növün müxtəlif növmüxtəliflik-
ləridir. T.monococcum və T.boeoticum diploid olmalarına bax-
mayaraq, bizim istifadə etdiyimiz praymerlərin verdiyi bənd-
lərə görə bir-birindən genetik cəhətdən uzaq kimi qiymətlən-
dirilmişdir.
Nümunələr, həmçinin AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu-
nun Abşeron təcrübə bazasında becərilmiş və məhsuldarlıq ele-
mentlərinə görə struktur analiz edilmiş və nəticələrə əsasən den-
droqrama tərtib olunmuşdur (Şəkil 5.2).
Şəkil 5.2. Diploid və tetraploid buğda nümunələrinin
oxşarlıq indeksinə görə qruplaşması
Dostları ilə paylaş: |