Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi a. A. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
37 qəyyumluq kontoru ilə yazışmalar aparmış, Kanovoda məskunlaşan kolonistlərin dəqiq siyahısını tərtib etməyə çalışmışdır. 102 Məskunlaşmanın ilk ili buraya 180 ailə köçmüşdür. Lakin Saratov Kontorunun məlumatına görə rəsmi olaraq 169 ailənin Stavropol quberniyasına köçməsinə icazə verilmişdi. Qeyd edək ki, yaşayış yerini dəyişmək istəyən ailə tabe olduğu əcnəbilərə qəyyumluq kontorlarından azad olma haqqında bilet əldə etməli və yalnız bundan sonra başqa bir yerə köçə bilərdi. Aparılan yoxlamalar göstərdi ki, 11 ailə icazə biletləri almadan, özbaşına Qafqaza köçmüşdülər. Qanunu pozmuş bütün ailələr cinayət məcəlləsinin I hissəsinin 1215-ci maddəsinə görə məsuliyyətə cəlb edilmiş və bu maddəyə uyğun olaraq ailə başçılarına qarşı 15-dən 30-a qədər ağacla zərbə vurmaq kimi bədən cəzası tətbiq edilmişdi. Saxta icazə biletləri əsasında yaşayış yerini dəyişənlərin işləri ilə məhkəmə məşğul olurdu və onları daha ağır cəzalar gözləyirdi 103 . İcazə bileti olmadan Stavropolda məskunlaşan bir çox kolonist ailələri geri—Saratov quberniyasına qayıtmağa məcbur oldular. Kolonistlərin Volqaboyu ərazisinə qayıtmasının başqa bir səbəbi Stavropolda onlar üçün ayrılan ərazinin iqlim şəraiti ilə izah olunur. Dövlət Əmlak Nazirliyinin birinci departamenti tərəfindən Kavminvoddan cənubi—şərqdə yerləşdirilən Saratov kolonistlərinin isti yayı, soyuq küləkli qışı ilə xarakterizə olan, içməli su qıtlığı və suyun keyfiyyətinin aşağı olduğu bir ərazidə məskunlaşması onlara baha başa gəldi. Arxiv sənədlərindən göründüyü kimi, yarandığı gündən sonra 23 il ərzində bu koloniyada 747 sakin müxtəlif xəstəliklərdən vəfat etmişdir 104 . Qafqaz müharibəsinin getdiyi bir vaxtda almanlar çalışırdılar ki, daha çox şəhərlər ətrafında və kompakt şəkildə məskunlaşsınlar. Bu həm lazım gəldikdə müdafiə xarakterli tədbirlərin operativliyini artırırdı, həm də şəhər ətrafında məskunlaşma, bazarlara yaxınlıq kolonistlərin təsərrüfat inkişafını sürətləndirən amillər idi. Müxtəlif dövrlərdə Saratov quberniyasından Nikolayev koloniyasına köçən kolonistlərin 1848-ci ilin martında Qafqaz canişininin Dəftərxanasına göndərdikləri məktuba nəzər salsaq, görərik ki, adı çəkilən koloniyada məskunlaşan bu kolonistlər hələ də torpaqla təmin olunmamış və kolonist statusuna daxil edilməmişlər. Torpaqsız qalan və yaşamaq üçün lazım olan bütün vasitələrdən məhrum olan kolonistlər rəsmi hökumət dairələrindən onları Stavropol şəhəri ətrafında, boş qalmış dövlət torpaqlarında yerləşdirməyi xahiş edirdilər 105 . Kolonistlərin xahişi ilə bağlı Qafqaz canişininin Dəftərxanası Stavropol Dövlət Əmlak palatasına müraciət etdi və Əmlak palatasından alınan cavabda qeyd olunurdu ki, göstərilən ərazilər hələ 1843-cü ilin sentyabrından Yekaterinoslavdan Qafqaz vilayətinə köçmüş 13 kolonist ailəsi və Prussiyadan gəlmiş 9 ailə üçün nəzərdə tutulmuşdur. Aparılan yoxlamalar zamanı məlum olmuşdur ki, Stavropol ətrafında 30 ailə məskunlaşmışdır ki, onlardan 9 ailə, həqiqətən, Prussiyadan gələnlər idi. Yuxarıda adı çəkilən 13 Yekaterinoslav alman ailəsi onların sırasında qeydə alınmamışdır. Beləliklə, 21 kolonist ailəsinin haradan və nə vaxt gəldiyini ayırd etmək üçün Cənub diyarının əcnəbi kolonistlərinə Qəyyumluq komitəsi, 38 Qafqaz və Stavropol Dövlət Əmlak palatalarının birgə səyləri nəticəsində bu məsələyə aydınlıq gətirmək mümkün olmuşdur 106 . Adı çəkilən orqanların yazışmalarından məlum olur ki, kolonist ailələri Stavropol quberniyasına 1844-cü ilin aprelində köçmüşlər. Onların hansı ərazidə məskunlaşdırılmasını dəqiqləşdirmək məqsədilə Stavropol Dövlət Əmlak palatası Dövlət Əmlak Nazirliyinin Birinci Departamentinə sorğu göndərir. Birinci Departamentin cavabında sərəncam verilir ki, yeni alman koloniyaları yalnız artıq mövcud koloniyaların qonşuluğunda salına bilər. Bundan savayı, sərəncamda qeyd olunurdu ki, kolonistlər yeni ərazidə məskunlaşmaq üçün mütləq şəkildə köhnə yaşadıqları koloniyanı tərk etmələri haqqında icazə biletləri təqdim etməlidirlər. Əgər kolonist yeni yaşayış yerinə qohumlarının və əzizlərinin yanına gəlmişsə, yaxud yeni koloniyada sənətkarlıqla məşğul olacaqsa onun məskunlaşmasına icazə verilə bilərdi. Bütün bu göstərilən şərtləri sənədlə və qabiliyyətlə sübut etmək tələb olunurdu 107 . Beləliklə, Birinci Departamentin sərəncamına əsasən, kolonistlər yalnız Kavminvodda mövcud olan köhnə koloniyaların qonşuluğunda məskunlaşa bilərdilər. Yeni miqrantlar Kavminvodda məskunlaşmaqdan imtina etdilər. Onların fikrincə, orada mövcud olan koloniyalar Pyatiqorsk şəhərini kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin edirdilər və bu səbəbdən yeni koloniyalar öz məhsullarının realizə edilməsində çətinlik çəkəcəklər. Kolonistlər onlara torpaq sahələrinin Stavropol şəhəri ətrafında və yaxud Tuquluk yaxınlığında verilməsini xahiş etdilər. Məlumat üçün qeyd edək ki, Stavropol ətrafında 1409 des., Tuqulukda isə 2000 des., əksinə, yararlı torpaq sahəsi vardı və burada kolonistlərin fikrincə, kənd təsərrüfatında yüksək nailiyyətlər qazanmaq mümkün olardı 108 . Birinci Departamentin göstərişi ilə yeni gəlmiş kolonist ailələrinə Stavropol şəhəri ətrafında torpaqlar ayrıldı və bu zaman o fakt da nəzərə alınırdı ki, gələcəkdə bu koloniyanın qonşuluğunda yeni-yeni koloniyalar yaratmaq mümkün olsun. Bu səbəbdən şəhərətrafı torpaq fondunda ehtiyat torpaq sahələri saxlanılırdı. Yekaterinoslavdan gəlmiş 13 kolonist ailəsi məskunlaşma prosesində nəzarətin zəifliyindən istifadə edərək özbaşına Tuquluk kəndi yaxınlığında məskunlaşdılar. Sonralar onlara «İsxod hərəkatının» tərəfdarları da qoşuldular və Stavropol şəhəri ətrafında yaranan yeni koloniya Yohannesdorf adlandırıldı. Kolonistlərin maddi durumu çox zəif idi və bu səbəbdən Qafqaz canişini general-mayor Nordenstam Stavropol Dövlət Əmlak palatasının fondundan yoxsul kolonistlərə maddi yardım göstərilməsi haqqında göstəriş verdi. Əcnəbi kolonistlər haqqında Nizamnamənin XII cildinin 316 maddəsini əsas tutaraq Stavropol Dövlət Əmlak palatası 1847-ci ilin payızında hər kolonist ailəsinə 28 rubl 57 qəpik gümüş pul ayırdı. Pul vəsaitinin düzgün paylanması və məqsədyönlü istifadə olunmasına koloniya icması elliklə cavabdeh idi 109 . Beləliklə, XIX əsrin I yarısında Şimali Qafqazda almanların məskunlaşması tarixini tədqiq etdikdən sonra belə qənaətə gələ bilərik ki, bu regionda almanların Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|