Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi a. A. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
47 etiqadları hələ də köhnə qaydada yerinə yetirən konservator xristianlardan təşkil olunmuşdur. Kral II Fridrix Vürtemberqskinin apardığı kilsə islahatlarını qəbul etməyənlər müxtəlif təqiblərə məruz qalırdılar: onları lüteran icmaları sıralarından xaric edir, əmlakları müsadirə olunur, bəzən həbs edilib zindana salınırdılar. İldən- ilə vəziyyəti pisləşən Vürtemberq pietistləri xarici ölkələrdə mövcud olan pietist qrupları ilə əlaqə yaradaraq onların köməyi ilə müxtəlif ölkələrə mühacirətə başladılar. Daha praqmatist düşüncəli pietistlər təsərrüfat fəaliyyəti üçün nisbətən əlverişli ərazilərə üstünlük verdilər: yüzlərlə pietist ailələri Şimali Amerikaya, Qərbi və Cənubi Ukraynanın sulu və meşəli qara-torpaq zonalarına köçməyə başladılar. Cənubi Qafqaza yola düşənlər üçün öz dini etiqadına sədaqət hər hansı maddi nemətdən üstün idi və deyə bilərik ki, pietistlərin ən konservativ, ən fanatik hissəsi Qafqaza köçməyi qət etdi. Çar I Aleksandr alman pietistlərinə rəğbətlə yanaşırdı və bu cür münasibətin formalaşmasında onun məşuqəsi, əslən Baden-Vürtemberq krallığından olan baronessa V.Kürdenerin böyük rolu olmuşdur. Bundan savayı, qeyd etməliyik ki, çar I Aleksandr Vürtemberq krallığı ilə qohumluq əlaqəsində idi. Belə ki, çarın anası Sofiya-Doroteya Vürtemberq şahzadəsi idi ki, bu da onun pietistlərə xoş münasibətinə təsir etməyə bilməzdi. Beləliklə, çar I Aleksandr alman separatistlərinin Cənubi Qafqazda məskunlaşmasına icazə verdi və dərhal, artıq 1816-cı ilin sentyabrında 40 ailədən ibarət qrup Fridrix Fuksun başçılığı ilə Şvaykgel kəndindən Cənubi Qafqaza — Gürcüstana yola düşdülər 121 . Onlar Vyanadan Dunaya çıxaraq İzmailə, sonra isə Akkermana gəldilər. 1816-cı ilin dekabrında məlum oldu ki, Rusiya hökuməti, daha dəqiq desək Qafqaza yenicə Baş komandan təyin olunmuş A.P.Yermolov yalnız 30 alman ailəsinin yerləşdirilməsini təmin edə bilər: onlar Gürcüstanda məskunlaşaraq nümunəvi təsərrüfatçılıq nümayiş etdirərək Qafqaz xalqları üçün «kulturtregerlik» funksiyasını yerinə yetirməli idilər. 40 ailədən 9-u Odessa yaxınlığındakı Qrosliben koloniyasında məskunlaşmağı qərara aldılar — yerdə qalan 31 ailə yol xərclərini aldıqdan sonra Starşina Qotlib Leflerin başçılığı ilə 1817-ci ilin baharında Gürcüstana səfərlərini davam etdirdilər. Odessa — Xerson — Taqanroq - Stavropol — Mozdok marşrutu ilə hərəkət edən köçkünlər 21 sentyabr 1817-ci il tarixdə son məntəqə — Tiflisə çatdılar. 148 nəfərdən ibarət 31 alman ailəsi Tiflis şəhərindən 38 km. aralı, İori çayı sahillərində, azərbaycanlıların yaşadığı Sartiçala kəndi yaxınlığında yerləşdirildilər 122 . Beləliklə, Cənubi Qafqazda ilk alman koloniyası yarandı ki, o da çar I Aleksandrın anası, Vürtemberq şahzadəsi Mariya Fyodorovnanın şərəfinə Marinenfeld adlandırıldı. A.P.Yermolovun göstərişi və çar hökumətinin qərarlarına əsasən, hər kolonist ailəsinə 35 des. torpaq sahəsi ayrıldı. Koloniyada əkinçiliyin inkişafı nəzərdə tutulmuşdu. Kolonist icmasına hökumət tərəfindən yardım məqsədilə 16 kotan, 35 at, həmçinin basqınlardan qorunmaq məqsədilə 31 tüfəng verildi 123 . Hökumətin yardımı kolonistlərin ehtiyaclarını tam ödəmirdi və o dövrün tanınmış şəxsləri 48 könüllü olaraq almanlara yardım əli uzatdılar. Məsələn, general-mayor İsmayıl xan Şəkinski kolonistlərə 30 inək, 27 dana və 200 qoyun bağışlamışdı 124 . Əsgərlərin köməyi ilə kolonistlər üçün yaşayış evlərinin tikintisi başladı. Tarixi mənbələrdən görünür ki, 1817-ci ilin payızında kolonistlərin mənzil məsələsini tam həll etmək mümkün olmadı və qışın yaxınlaşması ilə bağlı alman mühacirləri qonşu Şartiçala kəndində, yerli əhalinin mənzillərində yerləşdirildilər 125 . Kolonistlərin ərzaq məhsulları ilə təminatında da çatışmazlıqlar var idi və bu çətin vaxtda Tiflis qəzasının azərbaycanlı əhalisi Şvab köçkünlərinə yardım əlini uzatdı. Kolonistlərin birinci qrupunun Gürcüstanda məskunlaşmasından sonra Baden-Vürtemberqdə başqa bir mühacir qrupunun formalaşması prosesi başladı. Bu işdə Marbaxlı Kox qardaşları daha çox fəallıq göstərirdilər. Hələ 1817-ci ilin əvvəllərində onlar «Allah övladlarının mühacirlər birliyi» yaratmaq təşəbbüsü ilə çıxış etdilər və aprel-avqust ayları ərzində 1500 ailə onların çağırışına cavab verdi 126 . Onlar 15 qrupa bölünərək Rusiyaya yollanmağı qərara aldılar. 6 minə yaxın köçkün Reyer və Frikin rəhbərliyi ilə Vyana səhərinə gəldilər və Rusiya səfirliyinin təklif etdiyi Qalitsiya marşrutundan imtina edərək Macarıstan- Valaxiya-İzmail marşrutuna üstünlük verdilər: qənaətcil almanların fikrincə, quru marşrutuna nisbətən (Qalitsiyadan keçərək), su marşrutu (Dunay çayı vasitəsilə) daha ucuz başa gəlirdi. İzmailə çatdıqdan sonra köçkünlər Qara dənizin şimal sahilləri boyunca şərqə hərəkət edərək Qafqaza çatmalıydılar. Özbaşına, hazırlıqsız şəkildə köçə başlayan almanlar artıq Ulm şəhərindən İzmailə çatınca müxtəlif xəstəliklər üzündən 1000 nəfər itirdilər 127 . Sağ qalanlar keyfiyyətsiz yemək, antisanitariya, həmçinin iqlimin dəyişməsi nəticəsində yaranan müxtəlif xəstəliklərdən əziyyət çəkirdilər: alman köçkünləri üçün cənubun isti iqliminə uyğunlaşmaq ən böyük problemlərdən biri idi. Yeni iqlim şəraitinə uyğunlaşmaq və miqrantların sağlamlığının möhkəmləndirilməsi məqsədilə onların İzmaildə 40 günlük karantin rejimində saxlanılması qərara alındı. Almaniyalı tədqiqatçı M.E.Auxun araşdırmalarına görə 40 günlük karantin rejimi dövründə daha 1100 nəfər vəfat etdi 128 . Bu fakt onu göstərir ki, miqrantlar arasında epidemiya olmuşdur. Sağ qalmış köçkünlər 1817-ci ilin payızında Odessaya gətirildilər və qışı keçirmək məqsədilə yerli əhalinin mənzillərində yerləşdirildilər. Yuxarıda qeyd etdik ki, almanların qışlama məqsədilə yerli əhalinin mənzillərində yerləşdirilməsi hələ XVIII əsrin II yarısından tətbiq olunurdu və bu aksiya dövlət tərəfindən maliyyələşdirilirdi və köçkünlərin yeni Rusiya şəraitinə uyğunlaşmasını yüngülləşdirmək məqsədinə xidmət edirdi. Odessada köçkünlər bir sıra problemlərlə üzləşdilər. Əvvəla, köçmə hərəkatı üçün mühacir icmasının topladığı vəsaitin bir hissəsi köçmə prosesinin təşkilatçıları tərəfindən oğurlanmış, bir hissəsi isə müxtəlif məqsədlərlə sərf edilmişdir. Bundan savayı, Odessada, qışlama zamanı mühacirlərin müxtəlif xəstəliklərdən ölüm hadisələri davam edirdi. Mühacirlərin vəziyyəti kritik nöqtəyə Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|