Azərbaycan mühacirət irsi
33
Bakılı azərbaycanlıları uşaq, qoca və qadın fərqi qoymadan
min bir faciələrlə məhvə qalxan bu qanlı müttəfiqqlərə görə
Türklərin günahı ağırdı. Onlar Azərbaycan istiqlalından bəhs
etməyə cəsarət etmişdilər.
Sözdə bütün məhkum millətlərin hürriyyət və istiqlalı üçün
vuruşan bolşevizm – o zaman – mahut (xəyanətkar) Şaumyana
Türkiyə və Qafqaz ərazilərindən mürəkkəb “böyük Er-
mənistan”ı qurmaq üçün tam bir səlahiyyət vermiş və bu zəmin
üzərində özünü Daşnaksütyun firqəsi ilə görüşməyə vəkil
etmişkən (“Lenin və Stalin” imzasilə Qafqaz komissarı
Şaumyan adına verilmiş maruf bilinən, məlum) dekret, mərkəzi
Bakı olmaqla Azərbaycan Cümhuriyyətinin hürriyyət və istiq-
lalından bəhs edən “Müsavatçıları” təhdid etmiş, Rusiyanın
azərbaycanlılara hürriyyət və istiqlal deyil, bir xarabazar
verəcəyini öz partizanlarının ağzı ilə söylətmişdi.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz Mart qırğını, əslində bu təhdidin
sözdən işə keçilməsindən başqa bir şey deyildi. Qızıl Moskva
Azərbaycan ideyasını qanla söndürmək və istiqlal fikrini yan-
ğınlarla məhv etmək istəmişdi.
31 Mart hadisəsi ilə maruf (məlum) olan bu vəhşət, düşmə-
nin təsəvvürü xaricində Azərbaycan xalqının milli mənliyini
yaralamış və bu yaranın təsirilə o, yediyi acının intiqamını al-
maq və haqqı bulunan istiqlalına qovuşmaq üçün mübarizəsinə
davam etmişdi.
15 Sentyabr, əslində bu əzmin zəfərini təmin edirdi. Bu
gün Azərbaycan xalqı, əsir paytaxtını düşməndən qurtar-
maqla susadığı intiqamını alırdı.
Sadə intiqammı?!.. Xeyr!
Azərbaycan xalqının tarixində bu gün 28 May qədər böyük
bir dəyərə malikdir. 28 Mayda Cümhuriyyətin istiqlalı bütün
cahana elan edilmişsə, 15 Sentybarda bu istiqlal maddətən tə-
yin olunmuş, Azərbaycan hökuməti öz təbii mərkəzinə müzəf-
fərliklə girmişdir.
Azərbaycan mühacirət irsi
34
Bu gün sadə zillət həqarətindən qurtulan xalqın köksü inti-
qam hissilə qabarmamış, eyni zamanda illərdən bəri hürriyyət
və istiqlal eşqi ilə yanan ürəklərə də su səpilmişdir.
Əlbəttə, Azərbaycan istiqlal dövrünün, 15 Sentyabr ən şanlı
fəsillərindən biridir. Siyasi tarixin makus əsərilə (təsadüfü nəti-
cəsində) təkrar qızıl rus əsirliyinə düşən vətənimiz bildiyimiz
kimi heç bir zaman xilas olacağından məyus olmamışdır. O, var
qüvvəsilə çarpışır. Bütün imkanları ilə istilaya qarşı dayanır.
İrəlidə Azərbaycanın yeni bir 15 Sentyabra malik olacağı qə-
naəti Azərbaycan istiqlalçılarını canlandırmırmı?..
Əlbəttə canlandırır, tarixin qeyd etdiyi digər misallar kimi
Azərbaycan xalqı da müxtəlif mərhələlər
keçən mücadiləsi nəti-
cəsində öz qayəsinə girəcək, öz yurduna həmin özü hakim ola-
caqdır.
Bu mütləqdir!
Bu müvəffəqiyyətin birinci şərti, heç şübhəsiz, onun öz əzm
və mücadiləsinə güvənməsidir.
Bu belə olmaqla bərabər, yenə tarixi misalları ilə mə-
lumdur ki, bir millət hürriyyət və istiqlal uğrundakı qayə-
sinə beynəlmiləl bir takım hadisələr və amillərin yardımı ilə
nail olur.
Böyük Dünya müharibəsi nəticəsində Rusiya məhkumu
millətlərdən bir qismi də zühur edən beynəlmiləl imkanı ən bö-
yük ölçüdə istifadə edə bildilər. Hürriyyət və istiqlallarına nail
oldular. Azərbaycan da daxil olduğu halda, Qafqaz millətləri
bütöv dövlət halında təşəkkül etdilərsə də, hadisələr özlərinə ta-
mamilə müsait olmadı. Qısa bir müddət istiqlal həyatı ilə yaşa-
dıqdan sonra, məlum amillərin təsirilə, Rusiya təkrar bu yerləri
tutmuş oldu.
13 ildən bəri qızıl Rusiya istiqlal altında əzilən Qafqaz, indi
yüz ildən bəri bəyaz Rusiya istilası altında sıxılan Qafqazdan
da artıq bir sürətlə hürriyyət və istiqlalına qovuşmaq üçün inki-
şaf edir.
Azərbaycan mühacirət irsi
35
Bu inkişaf, bir tərəfdən Sovetlər İttifaqında hər cür mə-
nadan məhrum hökumət qəlbinə həqiqi istiqlal mənası doldur-
maq üçün artan milli şüurun böyüməsilə Qafqazlı millətlərin
bir-birinə daha artıq bağlanmaları, digər tərəfdən də beynəl-
miləl amillərin Sovetlər İttifaqı şəklində qurulan yeni Rusiya
əleyhində qüvvətlənməsilə məşhurdur.
Əlbəttə, müvazinətini bir cür tapmayan dünya qüvvələrinin,
istər-istəməz toqquşması dünya müharibəsi ərəfəsində olduğun-
dan daha çox bir ehtimalla yaxınlaşır. Qızıl Moskva bu toqquş-
madan, atəşdən
qaçar kimi çəkinməsinə rəğmən, onunla qarşıla-
şacaq, hərb və inqilabdab doğduğu kimi, yeni bir hərb və inqi-
lab nəticəsində də parçalanacaqdır.
Yaxın tarixində 15
Sentyabr zəfəri kimi mücadilə günlərinə malik olan Azər-
baycan xalqı gələcək bu fürsəti istifadəyə, şübhə etmirik ki,
1918-ci ildə olduğundan da hazırdır.
O, indi bir kərə yüksəltdiyi istiqlal bayrağı altında can verən
minlərcə fəadailərə malik olduğu kimi, ali mənfəətlərinin birli-
yini duyan Qafqazlı qonşulara və eyni yolun yolçusu olduqları-
na qane olan “Prometeyçi” müttəfiqlərə malikdir!
Və buna da əmindir ki, qızıl rusluğun çökəcəyi bu tarixi za-
manda 15 Sentyabrda özünə müttəfiq olan qardaş qüvvələr tək-
rar onunla olacaq, nihai zəfəri özü ilə birlikdə təmin edəcək-
dir!..
Bu qüvvələrin vəzifələrini qəhrəmanca yerinə yetirərək,
indi Bakı məzarlığının bir guşəsində haqq etdikləri milli
şükran (sayğı, hörmət) təzahüratını dörd gözlə axtaran şə-
hidlər ruhuna bizdən min rəhmət, min salam!.. (57).
“İstiqlal” qəzeti, 20 sentyabr 1933, yıl 2, №42.