Azərbaycan neftġ

20 

 

911 

83128853  17,9  - 

1690000  102493888  22,1 

- 

8310000 

 

Çədvəl 6 

 

AbĢeron Yarımadasında hasilatın çvmi (Binvqödi daxil olmaqla) 

 

il 

pudla 

məhsul verən 

quyuların  

sayı 

fontan verən 

quyuların 

neft hasilatı, 

pudla 

cəmi  

hasilat 

 %-lə 

qazma 

rekordu,  

futla 

1891  247568400  456 

39000000 

14 

139,860 

1892  286513840  448 

75700000 

26 

81,690 

1893  324529197  456 

109200000  33,6 

76,860 

1894  297551084  532 

61800000 

20,4 

90,013 

1895  377426620  604 

112800000  29,7 

146,055 

1896  386116781  735 

86900000 

22,5 

196,889 

1897  421727161  904 

88800000 

20,9 

278887 

1898  485943348  1107 

113100000  23,2 

406847 

1899  525217415  1357 

80500000 

15,2 

600761 

1900  600763812  1710 

67800000 

11,3 

581987 

1901  671276263  1924 

98000000 

14,6 

540481 

1902  636831120  1840 

94400000 

14,8 

282730 

1903  596604805  1850 

53500000 

9 

345485 

1904  614971989  2012 

36225000 

5,9 

435736 

1905  408966858  - 

- 

- 

- 

1906  448336480  - 

11983859 

2,0 

- 

1907  473508392  - 

- 

- 

- 

1908  465173753  - 

10085693 

2.2 

- 

1909  497661651  - 

- 

- 

- 

1910  494274722  - 

23610522 

4.8 

- 

1911  452439168  - 

25535810 

5,6 

- 

1912  462877300  - 

21834049 

4,7 

- 

1913  447718455  - 

19499931 

4,4 

- 

 

Köhnə quyular getdikcə əhəmiyyətini itirirdi. Bunun iki səbəbi vardı: birincisi, neft verən köhnə quyular 

ildən  ilə  sayca  azalır,  onlardan  böyük  əksəriyyəti  təmirə  qoyulurdu,  dərinləşdirilirdi,  boş  dayanaraq  atılıb 

qalırdı. İkincisi, təbii haldır ki, uzun zaman istismar olunan təbəqədə neft tükənir, quyuların orta məhsuldarlığı o 

qədər azalır ki, artıq onların işlənməsi mənfəət vermirdi. 

 

Cədvəl 7 

 

Nobel QardaĢları cəmiyyəti, Qurultaylar Soveti və 

müxtəlif Ģəxslər tərəfindən yanacaq üçün çıxarılmıĢ 

və yığılmıĢ neft (1902-1913-çü illər) 

 

İl 

Noböl Qdrdaşları 

cəmiyyəti 

tərəfindin bütün 

sahələrdən 

yanacaq üçün 

çıxarılıb 

Qurultaylar 

Soveti 

tərəfindən 

arxlardan 

yığılıb 

Müxtəlif 

şəxslər 

tərəfindən 

quyulardan, 

arxlardan  və 

s.yığılıb 

Cəmi 

(yanacaq 

üçün  

çıxarılıb  

və yığılıb) 

Cəmi  

%-lə 

1902  2095854 

1 449890 

1830437 

5376181 

0,83 

1903  2387711 

1744000 

1566218 

5697929 

0,95 

1904  2690154 

1581640 

3137639 

740&433 

0.12 

1905  1990861 

970288 

2178371 

5139520 

1,2 

1906  1998355 

589022 

3645739 

6233166 

1,37 

1907  2822639 

826633 

2378869 

6028141 

1.26 

1908  3028311 

1062962 

310v426 

7197699 

1.52 

1909  3280713 

1206058 

4296597 

8783368 

1,73 

1910  2452451 

1500064 

4292131 

8244646 

1,64 

---

21 

 

1911  2433781 

1618243 

6711879 

10763903  2,32 

1912  2323833 

4190920 

12400305 

18915058  3,93 

1913  1379508 

1079155 

13426625 

15885288  3.43 

 

Quyularda hasilatın sürətlə azalması onların istifadəyə verildiyi ilk illərdə baş verirdi. Ümumiyyətlə de- 

sək, istismara verildiyi dördüncü ilin sonunda quyunun hasilatı ilə hasilatın üçdə-biri qədər azdır. Sonrakı illərdə 

hasilatın  azalması  o  qədər  də  nəzərə  çarpmır,  hasilatın  azalması  quyularda  aparılan  təmir  işləri,  bir  də  əsasən 

istismarın  əvvəlində  quyudan  çıxan  təbii  qazın  tükənməsi  ilə  bağlıdır,  bu  cür  qaz  məhsuldarlığın  başlıca 

səbəbidir. Quyularda hasilatın azalması aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir: 

 

Cədvəl 8 

ilkin hasilata nisbətdə, %-lə 

ilkin hasilata nisbətdə,%-lə 

2-ci il .... 

.... 35,1 

9-cu il  .................  .... 89,2 

3-cü il .... 

... 58,8 

10-cu il ... 

.... 92,6 

4-cü il .... 

... 67,1 

11-ci il ... 

 ....  94,4 

5-ci il .... 

.... 76,7 

12-ci il ... 

.... 94,8 

6-cı il ... 

.... 82,2 

13-cü il ... 

..... 95,6 

7-ci il .... 

.... 86,4 

14-cü il ... 

......96,8 

8-ci il .... 

.... 88,4 

15-ci il .. 

...... 98,3 

 

O biri neft mədənləri ilə müqayisədə Bibiheybətdə qazılıb istismara verilmiş quyuların sayı o qədər azdır 

ki, onlar köhnə quyularda neft hasilatının orta hesabla azalması haqqında çox çətin ki, müəyyən bir təsəvvür ya- 

rada bilər. Bununla belə Balaxanı — Sabunçu — Ramana neft mədənlərinə aid statistik məlumatların Bibihey- 

bət  mədənlərinin  statistik  göstəriciləri ilə  müqayisəsi belə bir  faktı  üzə  çıxarır  ki,  Bibiheybətdəki  quyular  orta 

hasilat baxımından o biri neft mədənlərindən daha çox sabit olmuşdur. Şübhəsiz ki, fəvvarələrin dayanması ilə 

əlaqədar  olaraq  istismarın  ikinci  ilində  hasilat  sürətlə  azalır,  ancaq  başqaları  ilə  müqayisədə  burda  aylıq  orta 

hasilatda kəskin nəzərə çarpan dəyişiklik baş verir. 

Quyunun  məhsuldarlığının  azalması  birinci il  ilə  müqayisədə  ikinci ilə  62%, üçüncü ilə  70%,  dördüncü 

ilə 68,4%, beşinci ilə 78,9%, altıncı ilə 83,3%, yeddinci ilə 87,9%, səkkizinci ilə 98,4% təşkil edir. 

1890-cı ildən sonra istehsal olunmuş lapma neftinin çıxarılan xam neftə nisbəti sürətlə azalır, 1890-cı ildə 

lampa nefti çıxarılan xam neftin 32,6%-ini təşkil edirdi. 

Xam neft və neft məhsulları Bakıdan kənarlara dəmir yolu, dəniz və arabalarla daşınırdı. 1900-cü ilədək 

bölgədə neft müəyyən radiusda aksiz vergisindən azad idi və ancaq araba ilə daşınırdı. 1900-cü ildə hökumət 

aksiz  vergisindən  azad  olan  yerlərin  radiusunu  daraldaraq,  yalnız  Ağ  şəhər  və  Qara  şəhərlə  məhdudlaşdırıldı. 

Bundan sonra göstərilən yerlərdən araba ilə daşınan neftdən tam vergi alınırdı. Beləliklə tam yəqinliklə demək 

olar ki, araba ilə ixrac olunan və vergiyə cəlb etmək məqsədilə qeydiyyatdan keçirilən neft ya Bakı, ya da onun 

ətraflarında istehlakçılar tərəfindən işlədilmişdi. 

Bakıdan  dəniz  yolu  ilə  ixrac  olunan  neft  əsasən  Həştərxana  gedir  və  buradan  daxili  bazara  paylanırdı. 

Neft buradan Petrovsk, Krasnovodsk və İrana da yola salınırdı. Petrovska yola salınan neftin əksəriyyəti Vladi- 

qafqazdan  Novorossiyskə,  buradan  da  gəmi  ilə  digər  yerlərə  göndərilirdi.  Lap  az  miqdarda  neft isə  Rusiyanın 

digər yerlərinə və Qara dəniz limanlarına gedib çıxırdı. Dəmir yoluna gəldikdə isə, o, 1899-cu ilin sonunadək 

tamamilə Zaqafqaziya dəmir yolu şirkətinin əlində idi. 1990-cı ildə Vladiqafqaz dəmir yolunun Bakı-Petrovsk 

qolu alındı və neft gediş-gəliş intensivləşdi. Dəmir yolu neft ixracında çox böyük əhəmiyyəti var idi. Lakin, bu 

yolla daşınma müəyyən qədər artsa da, tariflər həddindən yüksək olduğundan biznesin inkişafına imkan vermir. 

Bu marşrutla daşınan neftin həcmi 1900-cü ildə 1228166 pud, 1901-çi ildə 3140602 pud, 1902-ci ildə 4130593 

pud,  1903-cü  ildə  485285  pud,  1904-cü  il-  də  3993000  pud  və1905-ci  ilin  birinci  altı  ayında  857488  pud 

olmuşdur.  Zaqafqaziya  dəmir  yolu  vasitəsilə  daşınmanın  1901-ci  ildən  kəskin  şəkildə  artması,  əsasən,  neft 

kəmərinin  işə  düşməsi  ilə  bağlıdır.  Bu  neft  kəməri  dəmir  yolunun  daşıma  gücünü  xeyli  artırdı.  İndi  o,  ildə 

100000000 pud neft daşımağa qadir idi, ancaq bununla belə o, Qara dənizdə neftin daşınması üçün nəqliyyata 

olan ehtiyacı ödəmirdi. Buna görə də xeyli miqdarda neft, xüsusilə lampa nefti dənizlə Petrovskiyə yola salınır, 

burdan da dəmir yolu ilə Novorossiyskiyə daşınırdı. 1894-cü ildən Bakıdan dəniz və dəmir yolu ilə ixrac olunan 

neftin, xüsusilə lampa neftinin miqdarı aşağıda göstərilmişdir: 

 

Cədvəl 9 

İl 

Pudla 

İl 

Pudla 

1894 

5206357 

1901 

18366198 

1895 

10159680 

1902 

11151358 

1896 

18381200 

1903 

28524870 

1897 

4778271 

1904 

25756238 

---