Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Elm Mərkəzi

 
 
 
 
ƏDƏB İ YYAT 
 
1.Мовсумов З.Р. Научные основы эффективности элементов питания растений и их баланс 
в системе чередования культур. Баку, «Элм» 2006, с.11-13, 88-92, 104, 128-130, 248  
2.Сотченко В.С. Селекция и семеноводство кукрузы. Состояние и перспективы развития.  // 
Кукруза и сорго, доклад на Всероссийском совещании, Нальчик, 2004, с. 4-5  
3.Dünyamalıyev  S.A.,  Məmmədova  S.M.,  Abdulbaqiyeva  S.A.  və  başqaları.  Şəkinin  nəmliklə 
qismən  təmin  olunmuş  dəmyə  şəraitində  səpin  və  gübrə  normalarının  qarğıdalının 
məhsuldarlığına  və  toxumun  səpin  keyfiyyətinə  təsiri//  Azərbaycan  ET  Əkinçilik  İnstitutunun 
Elmi Əsərləri Məcmuəsi, Bakı- 2012, XXIII cild s.40-46 
4.Mammadova S.M.,  Abdulbagiyeva S.A., Dünyamalıyev, S.A.  Maize production value in food 
security  improving.  Международная  Научно-Практ.  Конференция  «Актуальные  проблемы 
земледелия и растениеводства» Кзахстан, Алмалыбак, 2011, с.  
5.Наумкин  В.Н.,  Хлопянников  А.М.,  Наумкина  Л.А.  и  др.  Экологические  основы 
адаптивного растениеводства. // Достижения  науки и техники АПК, 2006, № 1, с 47-48  
6. Олешко В.П., Яковлев В.Я., Шукис Е.Р. Полевое кормопроизводство  в Алтайском крае: 
состояние. Проблемы и пути решения, Барнаул, 2005, 317 с. 
7.Волков А.И., Кирилов Н.А., Прокорова Л.Н. Перспектиные сорта и гибриды на зерно для 
Волго-Вятского региона // Аграрная Россия. 2013, № 10, с.5-7  
8. Qurbanov  F.H. ADAU-80 qarğıdalı sortunun məhsuldarlığının artırılmasında gübrələrin rolu. 
Torpaqşünaslıq və aqrokimya. Cild 21, №  3, Bakı, 2013, s. 267-268 
 
 
ВЛИЯНИЕ СРОКА ПОСЕВА И ГУСТОТЫ СТОЯНИЯ РАСТЕНИЙ НА 
УРОЖАЙНОСТЬ  КУКРУЗЫ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ УСЛОВИЙ ПИТАНИЯ 
 
П.М.МАМЕДОВА,  М.Я.РЗАЕВ,  Ш.Г.АХМЕДОВ 
 
В статье изучено влияние срока посева и густоты стояния растений на урожайность 
кукурузы,  в  зависимости  от  условий  питания.  Выявлено,  что  для  силосной  массы  сорта 
кукурузы  Закатала  -  420  самая  высокая  урожайность  и  кормовая  единица  получена  на 
фоне  N
130 
P
100 
+ 20 ton навоза, при густоте посева 71 тысяч растений на гектар и при схеме 
70 x 20 см, со  сроком посева второй декады апреля. 
 
INFLUENCE OF SOWING DATE AND PLANT DENSITY ON PRODUCTIVITY OF 
CORN IN ACCORDANCE WITH NUTRIENT CONDITION 
 
P.M.MAMMADOVA,  M.Y.RZAYEV, Sh.H.AXMEDOV 
 
This  article is  about  study  of  influence  on  silage  corn  productivity  depending  on nutrient 
conditions sowing  date and plants density.  It was know that in corn variety  Zaqatala  - 420 for 
the mass of silage  high productivity and nutrient N
130 
P
100 
+ 20 ton in the fond of manure per ha 
with 71 thousand density plants in 70 x 20 cm sowing scheme taken from the sowing date on 2-
nd decade of April. 
 
UOT 
 
ZAQATALA  RAYONUNUN NƏMLİKLƏ TƏMİN OLUNMUŞ DƏMYƏ ŞƏRAİTİNDƏ  
BƏZİ BECƏRMƏ AMİLLƏRİNİN ARPADAN SONRA BECƏRİLƏN QARĞIDALININ  
SİLOSLUQ KÜTLƏ MƏHSULDARLIĞINA TƏSiRİ 
 

---

 
 
 
 
B.H.ABBASOV, M.Y.RZAYEV, S.Ə.DÜNYAMALIYEV, Ə.İ.ƏLİYEVA 
Aqrar elmləri üzrə fəlsəfə doktorları 
Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkincilik İnstitutu, Bakı 1098, Pirşağı qəs., Sovxoz №2 
 
Əsas becərmə amillərindən bitki sıxlığı və qidalanma  şəraitinin qarğıdalının silosluq kütlə 
məhsuldarlığına təsiri tədqiq edilmişdir.  
Tədqiqata  əsaslanaraq  belə  nəticəyə  gəlmişik  ki,  ən  yüksək  silosluq  kütlə  məhsulu  arpa 
biçiləndən  sonra  hektarda  70  min  bitki  olmaqla  N
90
P
60
  gübrə  fonunda  olmuşdur.  Bu  şəraitdə 
qarğıdalı bitkisi hektardan 640,5 s/ha yaşıl kütlə məhsulu vermişdir. 
 
Açar  sözlər:  təkrar  əkin,  bitki  sıxlığı,  səpin  sxemi,  torpağın  aqrokimyəvi  göstəriciləri, 
struktur elementləri, yaşıl kütlə məhsulu.  
Клячевые  слова:  повторный  посев,  густота  посева,  схема  посева,  агрохимическая 
характеристика почвы, урожайность зеленый массы. 
         Key words: reseeding, plant density, cropping map, soil agrochemical indicators, structural 
elements, green mass yield 
 
Dünyada və ölkəmizdə əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsində qarğıdalı bitkisi 
olduqca potensial imkanlara malik olan mühüm kənd təsərrüfatı bitkilərindəndir. 
Quşçuluq və heyvandarlığın sürətlə inkişafı və qarğıdalı bitkisinə olan təlabatın artması ilə 
əlaqədar ölkəmizdə bu sahənin inkişaf etdirilməsi olduqca əhəmiyyətli və aktualdır. Belə ki, hər 
il  daxili  təlabatın  ödənilməsi  məqsədilə  xarici  ölkələrdən  baha  qiymətlərə  10  min  tonlarla 
qarğıdalı dəni və müxtəlif çeşidlərdə məhsullar gətirilir ki, bu da ölkəmiz üçün iqtisadi baxımdan 
sərfəli deyil. 
Torpaqdan  və  günəş  enerjisindən  maksimum  səmərəli  istifadə  etmək  məqsədilə  dənli 
bitkilərdən  bir  ildə  2  məhsul  alınması  üçün  tədqiq  edilən  aqrotexniki  amillərə  düzgün  əməl 
etməklə  torpağın  su-fiziki  xassələrini  qida  maddələrinin  balansını  və  münbitliyinin  qorunub 
saxlanması tədqiqatımızın əsas istiqamətlərindəndir. 
Xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrində həm ərzaq, həm yem, həm də  texniki məqsədlər 
üçün  istifadə  olunan  qarğıdalı  bitkisi  vegetasiya  müddətinin  qısa  olmasına  görə  dənli  bitkilər 
içərisində  potensial  imkanlara  və  əhəmiyyətə  malik  mühüm  kənd  təsərrüfatı  bitkilərindən  biri 
sayılır. 
Bu  məqsədlə  müxtəlif  torpaq-iqlim  şəraitinə  uyğun  məhsuldar,  tezyetişən,  xəstəlik  və 
zərərvericilərə qarşı davamlı sort və hibridlərin alınaraq fermer təsərrüfatlarında geniş sahələrdə 
becərilməsi  olduqca  mühüm  əhəmiyyətə  malik  bir  məsələdir.  Bunun  üçün  nəmliklə  təmin 
olunmuş  Zaqatala  rayonunun  torpaqlarında  arpa  biçildikdən  sonra  əkilən  qarğıdalının  silosluq 
kütlə  məhsulu  alınmasının  becərmə  texnologiyası  (bitki  sıxlığı  və  qidalanma  şəraiti) 
öyrənilmişdir.  Tədqiqat  işi  Zaqatala  BTS-nin  “Pərzivan”  sahəsində  arpa  biçiləndən  sonra  yerli 
Zaqatala-68 qarğıdalı sortu ilə aparılmışdır. 
 
Tarla təcrübəsi aşağıdakı sxemdə qoyulmuşdur: 
          Bitki sıxlığı 
  
1.
 
Hektara 60 min bitki; 
2.
 
Hektara 70 min bitki; 
 
Qidalanma şəraiti 
1.
 
Gübrəsiz 
2.
 
N
60
P
40
 
3.
 
N
90
P
60
 

---