Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
PREZİDENT KİTABXANASI
──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────
75
Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində Ermənistanın
qanunsuz fəaliyyəti
Ölkəmizin işğal altında olan ərazilərində erməni tərəfinin qeyri-qanuni fəaliyyətinin təməli 1988-ci il
fevralın 20-də Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Xalq Deputatları Sovetinin İcraiyyə Komitəsinin yetərsayın
olmadığı və azərbaycanlı deputatların iştirak etmədiyi iclasında DQMV-nin Ermənistan SSR-ə birləşdirilməsi
haqqında qərarı ilə qoyuldu. 1989-cu il dekabrın 1-də isə Ermənistan SSR-in Ali Soveti tərəfindən
Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqında qərar qəbul olundu.
1988-ci ilin yanvar ayından etibarən azərbaycanlıların indiki Ermənistan Respublikasının ərazisindən, öz tarixi
torpaqlarından kütləvi deportasiyasına başlayaraq, Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ daxil olmaqla
20 faiz ərazisini işğal edib orada «etnik təmizləmə», «yandırılmış ərazilər» prinsipini həyata keçirən erməni
tərəfi həmvətənlərimizə qarşı kütləvi qətllər və soyqırım törətmiş, 1 milyondan artıq vətəndaşımızı öz yurd-
yuvasından didərgin salmışdır. 1995-ci ildən etibarən işğal olunmuş ərazilərdəki qeyri-qanuni fəaliyyətini daha
da genişləndirən erməni tərəfi narkotik maddələrin qanunsuz becərilməsi, istehsalı, dövriyyəsi, insan ticarəti,
qanunsuz məskunlaşdırma, maddi-mənəvi sərvətlərin talan edilməsi, nüvə və radioaktiv tullantıların
basdırılması və digər beynəlxalq cinayətlər törətməklə həmin əraziləri beynəlxalq, o cümlədən erməni
terrorçularının sığınacaq yerinə və təlim-məşq bazasına çevirmiş, cəbhəyanı zonadan yüz kilometrlərlə uzaq
yaşayış məntəqələrini əhatə edən terror-təxribat əməllərinin coğrafiyasını genişləndirmiş, bu cinayət əməllərinə
Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqların nümayəndələrini də cəlb etmişdir.
Ermənistan Respublikası və separatçıların işğal olunmuş ərazilərdə qeyri-qanuni fəaliyyəti əsasən aşağıdakı
istiqamətlərdə təzahür etmişdir:
I. Separatçı-terrorçu qurumun müstəqil dövlət kimi tanıdılması cəhdləri
Dağlıq Qarabağdakı separatçı-terrorçu qurum atəşkəs rejimindən istifadə edərək beynəlxalq aləmdə
müstəqil dövlət kimi tanınmaq məqsədi ilə son illər ərzində zəruri «dövlət institutları» («parlament»,
«nazirliklər», «ordu», «komitə» və «idarələr») təsis etmiş, bir neçə ölkədə öz «nümayəndəlik»lərini açmışdır.
2001-ci ilin mart ayından bu ərazilərdə yaşayan vətəndaşlara onların qondarma qurumun və Ermənistan
Respublikasının vətəndaşı olduqlarını təsdiq edən yeni «pasportlar»ın verilməsinə başlanmışdır.
II. Dövlət terrorizmi və təcavüzkar separatizm
1989-1994-cü illərdə erməni separatçıları və terrorçuları tərəfindən Azərbaycan ərazisində 373 terror aktı
törədilmiş, nəticədə 1568 nəfər ölmüş, 1808 nəfər yaralanmışdır. Azərbaycan Respublikası, eləcə də xarici
ölkələrin məhkəmələri tərəfindən prosessual qaydada sübuta yetirilmişdir ki, həmin terror aktlarının 32-si
Ermənistan Respublikasının xüsusi xidmət orqanlarının bilavasitə iştirakı ilə Azərbaycanın işğal olunmuş
ərazilərindən istifadə edilməklə, cəbhə xəttindən yüz kilometrlərlə aralıda yerləşən yaşayış məntəqələrində
həyata keçirilmişdir.
Azərbaycanda mülki əhaliyə qarşı terrorçu fəaliyyətin bilavasitə Ermənistan Respublikasının dövlət
orqanları və separatçı qurum tərəfindən üçüncü ölkə vətəndaşları, Azərbaycan Respublikasının azsaylı
xalqlarının nümayəndələri, hərbi əsir və girovlardan istifadə ilə təşkili, maliyyələşdirilməsi və reallaşdırılmasına
cəhdlər göstərilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi ilə Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin
əməkdaşlığı nəticəsində Ermənistan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Baş İdarəsinin şöbə rəisi polkovnik Can
Ohanesyanın, onun müavini mayor Aşot Qalayanın, Rusiya Federal əks-kəşfiyyat xidmətinin terrorizmlə
mübarizə İdarəsinin baş əməliyyat müvəkkili mayor Boris Simonyanın başçılığı ilə Rusiya ərazisində fəaliyyət
göstərən erməni separatçılarından ibarət terrorçu qrup məsuliyyətə cəlb olunmuşdur. Moskvada yerləşən və
Valeri Petrosyanın rəhbərlik etdiyi «TİRR» Assosiasiyası tərəfindən maliyyələşdirilən həmin qrup Rusiya və
Azərbaycan ərazisində dəmiryolu qatarlarında bir neçə partlayış törətmişdir. Bütün bu şəxslər Rusiya
Federasiyası və Azərbaycan Respublikası məhkəmələri tərəfindən müxtəlif müddətlərə azadlıqdan məhrumetmə
cəzasına məhkum olunmuşlar.
Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikası ərazisində fəaliyyət göstərən terrorçu-separatçı «Sadval»
təşkilatı üzvlərinin 1994-cü ilin martın 19-da Bakı metropoliteni stansiyalarından birində törətdikləri və 14 nəfər
dinc sakinin ölümü, 42 nəfərin yaralanması ilə nəticələnən partlayışın Ermənistan Respublikası xüsusi xidmət
orqanları tərəfindən təşkil edilməsi faktı da prosessual qaydada tam sübuta yetirilmişdir. Çoxsaylı şahid
ifadələri
və maddi sübutlar bu təşkilatın yaraqlılarının Ermənistan Respublikasının Nairi və Arzni rayonlarında yerləşən,
xüsusi xidmət orqanlarına məxsus hərbi-təxribat hazırlığı bazalarında, habelə Dağıstan Respublikasının
Məhərrəmkənd rayonu ərazisində təşkil edilmiş xüsusi düşərgələrdə təlim keçdiklərini birmənalı şəkildə