Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Kollegiyasının 26 dekabr 2011-ci IL tarixli

 

9

Poliklinika mərhələsində müayinənin məqsədi qaraciyərdə 

zədələnmə  əlamətlərinin etiologiyasına (virus, alkoqol və s.) və 

mərhələsinə (hepatit, sirroz) görə  aşkar olunmasıdır. Qaraciyər 

xəstəliyinin kəskin başlanğıcında (ilk növbədə sarılıq zamanı) kəskin 

virus hepatitini inkar etmək üçün pasiyentləri mütləq infeksion 

stasionara yönəltmək lazımdır. 

Geniş profilli xəstəxanalara hospitalizasiya bu hallarda tövsiyə 

edilir: 



 

qaraciyərin diffuz zədələnməsinin klinik-biokimyəvi göstəri-

cilərinin kəskinləşməsində 



 

ağır vəziyyətdə olan xəstələrdə,  əsasən ilkin aşkar olunmuş 

sirrozun dekompensasiya mərhələsində 



 

qida borusunun varikoz genəlmiş venalarından qanaxmalarda 

Diaqnostik çətinliklər yaranarsa ambulator xəstələri 

ixtisaslaşdırılmış qastroenteroloji (hepatoloji) mərkəzə (klinikaya) 

göndərmək tövsiyə olunur.  

Stasionar (rayon, şəhər, sahə xəstəxanası): 



 

Xəstənin klinik müayinəsi 



 

Qanın klinik müayinəsi (trombositlər və retikulositlərin 

miqdarının hesablanması daxil olmaqla) 



 

Qan qrupu və rezus-faktorun təyini 



 

Sidiyin ümumi analizi 



 

Nəcisin ümumi analizi 



 

Qanın biokimyəvi müayinəsi: ümumi zülal və zülal fraksiyaları, 

ümumi və düz bilirubin, qlükoza, kreatinin, ALT, AST, QQT, 

QF, xolinesteraza, xolesterin, triqliseridlər, natrium, kalium 

(göstəriş olarsa) 



 

İmmunoqlobulinlər 



 

Protrombin indeksi / protrombin vaxtı 



 

HAV, HBV, HCV, HDV viruslarının markerlərinin yoxlanılması 

(İFA və göstəriş olarsa PZR metodu) 



 

Anti-HİV, Vasserman reaksiyası 



 

Qarın boşluğu orqanlarının USM-si 



 

Döş qəfəsinin rentgen müayinəsi (göstəriş olarsa) 



 

Qarın boşluğunun KT-si (göstəriş olarsa) 



 

EQDS (göstəriş olarsa) 

---

 

10



 

Rektosiqmoskopiya (göstəriş olarsa) 



 

EKQ 

Qastroenteroloji (hepatoloji) klinika (mərkəz, şöbə): 



 

Xəstənin klinik müayinəsi 



 

Qanın klinik müayinəsi (trombositlər və retikulositlərin miqda-

rının hesablanması daxil olmaqla) 



 

Qan qrupu və rezus-faktorun təyini 



 

Sidiyin ümumi analizi və sidikdə öd piqmentlərinin təyini 



 

Nəcisin ümumi və gizli qana görə müayinələri 



 

Qanın biokimyəvi müayinəsi: ümumi zülal və zülal fraksiyaları, 

ümumi və düz bilirubin, qlükoza, kreatinin, dəmir, transferrinin 

dəmirlə doyması, ferritin, ALT, AST, QQT, QF, xolinesteraza, 

ümumi xolesterin, triqliseridlər, lipoproteinlər (aşağı  sıxlıqlı 

lipoproteinlər, çox aşağı  sıxlıqlı lipoproteinlər, yüksək sıxlıqlı 

lipoproteinlər), fosfor, kalsium, ammonium, natrium, kalium  



 

İmmunoqlobulinlərin təyini 



 

Qan zərdabında seruloplazminin səviyyəsinin, misin sidiklə 

gündəlik ekskresiyasının təyini 



 

α1-antitripsinin fenotipik variantlarının təyini 



 

Koaquloqram 



 

Anti-HAV  İgM, Anti-HAV İgG, HBsAg, anti-HBs, anti-HBc 

summar, anti-HBc İgM, HBeAg 



 

Anti-HBe, HBV-DNT, anti-HCV, HCV-RNT, anti-HDV, HDV-

RNT, anti-CMV, CMV-DNT, anti-EBV, EBV-DNT 



 

Anti-HİV, Vasserman reaksiyası 



 

Antinuklear anticismin (ANA), saya əzələ  əleyhinə anticismin 

(SMA), qaraciyərin və böyrəyin I tip mikrosomlarına qarşı 

perinuklear anticisimlərin (anti-LKM-1), antimitoxondrial 

anticisimlərin (AMA) (p tipli antineytrofil sitoplazmatik 

anticismin p-ANCA, ehtiyac olarsa) təyini 



 

Qarın boşluğu orqanlarının USM-si 



 

Qaraciyər damarlarının rəngli dopler skanerlənməsi (göstəriş 

olarsa) 



 

Döş qəfəsinin rentgenoqrafiyası (göstəriş olarsa) 



 

Aşağı venakavaqrafiya (göstəriş olarsa) 

---

 

11



 

Qarın boşluğunun KT və MRT-si (göstəriş olarsa) 



 

EQDS (məsləhət olarsa) 



 

Rektosiqmoskopiya / kolonoskopiya (göstəriş olarsa) 



 

Qaraciyərin biopsiyası 



 

Laparoskopiya və perkutan biopsiya (göstəriş olarsa) 



 

α-fetoprotein 



 

Diaqnostik parasintez (göstəriş olarsa) 



 

Radionuklid sintiqrafiya  

İxtisaslaşdırılmış hepatoloji klinikada (mərkəz,  şöbə) qaraciyər 

xəstəliyinin diaqnozunu, mərhələsini dəqiqləşdirir və spesifik 

müalicəsini təyin edirlər. Hepatoloji mərkəz ya infeksion, ya da 

qastroenteroloji  şöbənin tərkibində yerləşdirilməli və bu şöbə 

ənənəvi olaraq qaraciyər patologiyası ilə  məşğul olmalıdır. Optimal 

variantda hepatoloji mərkəzin tərkibinə portal hipertenziyanın 

ağırlaşmalarının (qida borusunun varikoz genəlmiş venalarından 

qanaxma, rezistent assit) müalicəsi üzrə ixtisaslaşdırılmış  cərrahi 

şöbə, eləcə də qaraciyər transplantasiyası şöbəsi daxil olur.  

QEYRİ-ALKOQOL MƏNŞƏLİ STEATOHEPATİT (QASH) 

Qeyri-alkoqol mənşəli steatohepatit qaraciyərin heterogen qruplu 

patoloji dəyişikliyi olub, alkoqolun hepatotoksik dozada qəbulu 

olmadan piy distrofiyası fonunda hepatositlərdə iltihabi 

infiltrasiyanın mövcudluğu ilə xarakterizə olunur.  

Epidemiologiya 

Kriptogen mənşəli sirrozlu xəstələrin müayinəsi 60-80% hallarda 

naməlum etiologiyalı sirrozun formalaşmasında qeyri-alkoqol 

mənşəli steatohepatitin iştirakını ehtimal etməyə imkan verir.  

QASH-dən  əziyyət çəkən xəstələrin 65-80%-ni qadınlar təşkil 

edir. Orta yaş həddi 50-yə bərabərdir.  

Təsnifat 



 

Qaraciyərin piyli hepatozu (steatoz) 



 

Qeyri-alkoqol mənşəli steatohepatit 



 

Qeyri-alkoqol mənşəli steatohepatit fibroz ilə 



 

Fibroz (öz növbəsində 4 mərhələyə bölünür).  

---