Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 29 mart 2010-cu IL tarixli
Yüklə 224,21 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəticələrin qiymətləndirilməsi Nəticə Təsvir
- TPHA reaksiyasının diaqnostik qiymətləndirilməsi
- SİFİLİSƏ GÖRƏ SKRİNİNQ
- Seroloji reaksiyaların tətbiqinə göstərişlər
- SİFİLİSİN DİAQNOSTİK MEYARLARI VƏ ALQORİTMLƏRİ
- İlk dəfə müraciət etmiş pasiyentlərin sifilisin müayinəsi üçün aparılan seroloji testlərin nəticələrinin interpretasiyası Seroloji testin nəticəsi
27 Daha böyük ölçülü quş eritrositlərindən istifadə etdikdə daha dəqiq şəkil almaq olur və reaksiyanın nəticəsi erkən müddətdə – 45-60 dəqiqə sonra əldə edilir. ►
nümunədə “çevrilmiş çətir” təsviri, U-şəkilli oyuğun bütün dibini örtən maksimal görüntüdən oyuğun mərkəzindəki – orta hissəsində işıqlanma, periferiyasında isə çökmüş eritrositlər qeyd edilən – kiçik sahəyə qədər dəyişir. ►
və ya reaksiyaya sınaq eritrositləri əlavə edildikdə immun komplekslərin yaranması baş vermir və eritrositlər tədricən oyuğun lap dibində kiçik ləkə, bəzən isə mərkəzində azacıq işıqlı zolaq olan “düymə” formasında toplanır. ►
möhtəviyyat qarışdırılır. Planşet qapaqla bağlanır, otaq temperaturunda hərəkətsiz vəziyyətdə saxlanılır və reaksiyanın nəticəsi 60 dəqiqə sonra qiymətləndirilir.
Kəskin müsbət nəticə (4+) Eritrositlər bərabər təbəqə şəklində oyuğun bütün dibini örtür, nümunədə spesifik anticisimlərin miqdarı yüksəlir. Müsbət nəticə (3+) Eritrositlər oyuğun dibinin çox qismində yerləşir, bu zaman çöküntünün periferiyasında eritrositlərdən ibarət halqa formalaşır. Zəif müsbət (2+) Eritrositlər oyuğun dibinin kiçik bir hissəsində yerləşir. Oyuğun mərkəzi hissəsində eritrositlərin çöküntüsündən təşkil olunmuş və orta qismində nəzərə çarpan işıqlanma zolağı qeyd edilən həlqə formalaşır. Qeyri-müəyyən nəticə (1+ və ±) Müəyyən qədər pıxtalaşmış, kənarları qeyri- müəyyən eritrosit çöküntüsü, mərkəzində işıq zolağı görünür. Belə nümunələr təkrar müayinə olunmalıdır. Mənfi nəticə Oyuğun dibinin mərkəzində təmiz fonla əhatə olunmuş yığcam çöküntü qeyd olunur.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 28
TPHA metodikasının yerinə yetirilməsi sadədir, xüsusi avadanlıq və uzun zaman tələb etmir, həssaslıq və spesifikliyi yüksək olan reaksiyadır. Reaksiyanın nəticəsi bərk şankr yarandıqdan 3-4 həftə sonra müsbət olur. Sifilisin dövründən asılı olaraq TPHA reaksiyasının həssaslığı dəyişir: birinci dövrdə – 76%, ikinci dövrdə – 100%-ə qədər, xəstəliyin gizli gedişə malik formalarında isə 94- 97% təşkil edir. Anticisim-aqqlütininlər sifilislə xəstələnmiş insanların qanında uzun müddət ərzində aşkar olunur, ona görə də TPHA reinfeksiyanın diferensial diaqnostikası və ya infeksion prosesin kəskinlik dərəcəsinin müəyyən olunması üçün tövsiyə edilə bilməz.
Aşağıdakı risk qruplarının sifilisə görə skrininqi üçün ucuz, sadə, icrası tez başa gələn qeyri-treponem testlərdən istifadə olunur. ►
Hamilə qadınlar ►
Qan və orqan donorları ►
Bəzi peşə kontingentləri (qida ilə əlaqəli işçilər və s.) ►
Hərbiçilər ►
Azadlıqdan məhrum edilmişlər ►
Seks-biznes işçiləri ►
Narkomanlar ►
Homoseksuallar Seroloji reaksiyaların tətbiqinə göstərişlər Əhalinin sifilisə görə skrininq müayinəsi epidemioloji vəziyyətdən və yerli laboratoriyanın imkanlarından asılı olaraq MPR, İFA (C) və ya TPHA (D) testlərinin biri ilə aparılmalıdır. İnfeksiyanın az yayılmış olduğu populyasiyalarda (somatik stasionarlarda, poliklinikalarda, tibbi baxış kabinetlərində) müayinəni treponem testləri ilə aparmaq daha məqsədə uyğundur. Bu zaman xəstələr və ya keçmişdə sifilis keçirmiş şəxslər müəyyən olunur. İnfeksiyaya yoluxma təhlükəsi yüksək olan qrupların (seks- biznes işçiləri, məhbuslar) skrininq müayinəsini qeyri-treponem testi ilə başlamaq tövsiyə edilir. Bu zaman hər bir müsbət cavab alındığı təqdirdə onun təsdiqi üçün treponem testi aparılmalıdır. Sifilisin Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 29 gecikmiş formalarını göz, psixonevroloji, kardioloji stasionarlarda müəyyən etmək üçün MPR testi İFA və ya TPHA ilə birgə qoyulmalıdır. Bu zaman müalicə-profilaktika müəssisəsinin klinik- diaqnostik laboratoriyasının imkanları nəzərə alınmalıdır. Respublikamızda gizli sifilisin çox olması ilə əlaqədar hamilələr sifilisə görə profilaktik müayinədən 3 dəfə: qeydiyyata götürüldükdə, 18-20 və 32 həftəlikdə yoxlanılmalıdırlar. Klinik əlamətləri olan və birincili sifilisə şübhəli olan şəxslər MPR (kəmiyyət və keyfiyyət analizi), imkan daxilində İFA-İgM (C) (əgər test-sistem qeydiyyata götürülmüşdürsə) ilə müayinə oluna bilər.
İkincili sifilisə şübhə olduqda MPR (kəmiyyət və keyfiyyət analizi) ilə birlikdə İFA və ya TPHA müayinəsi aparılmalıdır. Gecikmiş sifilisə şübhəli olan şəxslərdə (üçüncülü, visseral və xüsusilə də ürək-damar, dayaq-hərəkət sisteminin zədələnməsi ilə) qeyri-treponem testi və 2 treponem testi – İFA və ya İFR və ya TPHA – yerinə yetirilməlidir. Klinik əlamətləri olmayan, lakin sifilisin yoluxucu formaları ilə sıx kontaktda olmuş şəxslər birincili sifilisli xəstələr kimi müayinə olunmalıdırlar. Klinik əlamətləri olmayan, gizli sifilisə şübhəli olan şəxslərə qeyri-treponem testi və həmçinin 2 treponem testi (İFA + TPHA) qoyulmalıdır. Sifilis keçirmiş, lakin adekvat müalicə almamış və ya hamiləlik dövründə sifilisə görə müalicə olunmuş analardan doğulan yenidoğulmuş uşaqlar qeyri-treponem testlə və həmçinin İFA-İgM testlə müayinə olunmalıdırlar. Sifilis keçirmiş və tam müalicə olunmuş analardan doğulan yenidoğulmuş uşaqlar MPR-lə müayinə olunmalıdırlar. Müsbət nəticə alındıqda İFA-İgG və ya İFA-İgM testi aparılmalıdır. Gecikmiş anadangəlmə sifilisli xəstələr MPR və 2 treponem testi (İFA+TPHA) ilə müayinə olunmalıdırlar. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 30
ALQORİTMLƏRİ Sifilisin erkən dövrlərinin diaqnostikasında klinik simptomların mövcudluğu şərti ilə yeganə etibarlı laborator meyar olaraq solğun treponemin qaranlıq sahə mikroskopunda aşkar edilməsi, düz immunoflüoressensiya və PZR metodları qəbul edilir. Əgər pasiyentdə klinik simptomlar yoxdursa, seroloji reaksiyaların nəticəsinə ehtiyatla yanaşmaq lazımdır. Əgər pasiyentdə xəstəliyin ilkin əlamətləri varsa, qaranlıq sahəli mikroskopda və ya düz immunoflüoressensiya və ya PZR metodla solğun treponem yoxlanılmalıdır. Nəticə müsbət olduqda sifilis diaqnozu qoyulur, mənfi olduqda müayinə təkrar olunur. Əgər skrininq metod (MPR və ya treponem test) müsbət nəticə verərsə, onda təsdiqləyici treponem və ya qeyri-treponem seroloji müayinə aparılır və pasiyent dermatoveneroloqun qəbuluna göndərilir. Əgər pasiyentdə sifilisin gecikmiş forması varsa, o zaman diaqnoz seroloji müayinələr əsasında qoyulur. Belə pasiyentdə birinci mərhələdə kəmiyyət qeyri-treponem testi qoyulur və pasiyent sonrakı müayinə və müalicə üçün dermatoveneroloqa göndərilir. Əgər pasiyentdə skrininq müayinə zamanı gizli sifilis müəyyən olunmuşdursa, pasiyentə qeyri-treponem kəmiyyət testi qoyulmalı, titr ambulator karta qeyd edilməli və müalicə təyin olunmalıdır. Seroloji reaksiyaların kəmiyyətcə titri müalicədən 3, 6, 9 və 12 ay sonra aparılmalıdır. Sifilisin erkən dövründə olan pasiyentlər (birincili, ikincili və ya erkən gizli) aparılmış müalicədən sonra treponem testlərlə müayinə olunduqda müsbət nəticə, qeyri-treponem testlərlə isə mənfi nəticə alınarsa, bu, müalicənin effektiv olmasını göstərir. Xəstəliyin residiv verməsi qeyri-treponem testlərin titrinin artması fonunda dəri və ya selikli qişalarda səpgilərin əmələ gəlməsi ilə özünü göstərmiş olur. Reinfeksiyalarda qeyri-treponem testlərin artması (dörd dəfə) müəyyən edilir. Treponem testlərin təkrar aparılması diaqnostik əhəmiyyət kəsb etmir, belə ki, onlar birinci infeksiyadan sonra müsbət olurlar. Yenidoğulmuşda erkən anadangəlmə sifilisə şübhə olduqda ana və uşaq müayinə olunmalıdır. Erkən anadangəlmə sifilisin Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 31 təsdiqlənmiş meyarı solğun treponemin qaranlıq sahə mikroskopunda nümunələrdən tapılmasına əsaslanır (dəridəki səpgilərdən, burunun selikli qişasından, göbəkdən və həmçinin plasentadan material götürülərək qaranlıq sahə mikroskopunda baxılır). Sifilisə görə müalicə başa çatdıqdan sonra (adətən 3, 6, 9 və 12 aydan sonra) kəmiyyət variantında MPR aparılır. Müalicənin effektivlik meyarını qeyri-treponem testlərin bu müddət ərzində neqativləşməsi və ya onların titrinin 4 dəfə azalması təşkil edir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, sifilisin gecikmiş formalarında aparılmış tam müalicədən 12 ay sonra da anticisimlərin titri yüksək qala bilər. Belə halda əlavə müalicə yalnız həmin dövrdə qeyri- treponem testlərin titrinin artması zamanı tətbiq edilir. Sifilisin müalicəsi başa çatdıqdan sonra pasiyent qeyri-treponem kəmiyyət testi vasitəsilə müayinə olunmalıdır. Aparılmış terapiya o vaxt effektli hesab edilir ki, titr bir il ərzində 4 dəfə və daha çox düşmüş olsun.
Qeyri-treponem test (+) Treponem test (-) Qeyri-treponem skrininq testin yalançı müsbət nəticəsi Qeyri-treponem test (+) Treponem test (+) Müalicə olunmamış sifilis Əvvəl müalicə olunmuş gecikmiş sifilis Qeyri-treponem test (-) Treponem test (+ ) Müalicə olunmamış çox erkən sifilis Əvvəl müalicə olunmuş erkən sifilis Qeyri-treponem test (-) Treponem test (-) Sağlam pasiyent Sifilisin inkubasiya dövrü Sifilisin çox gec dövrü HİV infeksiyalı və ya immunosupressiya vəziyyətində olan pasiyentlərdə sifilis
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 32
1.
UK national screening and testing guidelines. London (UK): British Association for Sexual Health and HIV (BASHH); 2006 Aug. 2.
Noni MacDonald and Tom Wong. Canadian guidelines on sexually transmitted infections, 2006. Canadian Medical Association Journal - Volume 176, Issue 2 (January 2007) 3.
Review of Current Evidence and Comparison of Guidelines for Effective Syphilis Treatment in Europe. © World Health Organization 2003 4.
SI Egglestone and AJL Turner for the PHLS Syphilis Serology Working Group. Serological diagnosis of syphilis. Commun Dis Public Health 2000; 3: 158-62. 5.
Sokolovskiy E, Frigo N, Rotanov S, Savicheva A, Dolia O, Kitajeva N, Hallén A, Unemo M, Domeika M, Ballard R; EESRH Network. Guidelines for the laboratory diagnosis of syphilis in East European countries. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2009 Jun; 23(6):623-32. 6.
syphilis infection: recommendation statement. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ); 2004 Jul.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Document Outline
Yüklə 224,21 Kb. Dostları ilə paylaş:
|