Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Y.Ş.Şıxəliyev, İ.Ə. Qasımov, M. A.Şıxlinskaya

31 

 

Bedaquilin  (Bdq)  –  bakteriosid  təsirə  malik  olan  vərəm  əleyhinə  dərman 

vasitəsidir.  Dərmanın qəbulu zamanı aşağıdakı  5  şərti nəzərə almaq lazımdır:  

-

 

müalicə  zamanı    dərman  vasitəsinin  effektivliyi  və  təhlükəsizliyinin  vaxtaşırı 

monitorinqinin aparılması; 

-

 

 ÜST-nın  tövsiyələri nəzərə alınmaqla xəstənin müalicəyə düzgün qoşulması 

-

 

yaşlı    xəstələrə  (65  yaşdan  yuxarı)    və  HİV  müsbət  olanlarda  bedaquilinlə 

müalicə    ehtiyyatla  aparılmalı,  hamilə  qadınlara    və  uşaqlara  müalicə  məqsədi  ilə 

tətbiq  edilməməli; 

-

 

müalicədən  əvvəl  dərman  barədə  xəstəyə  geniş  izahat  verilməli  və  müalicə 

üçün xəstənin razılığı alınmalı; 

-

 

bedaquilindən  istifadəyə  başlamazdan  öncə  dərmanın    etibarlı  təminatı  nəzərə 

alınmalı,  kombinasiyaya  qoşulan  digər  vərəm  əleyhinə  preparatların    dərmana 

davamlıq  vəziyyəti  nəzərə  alınmalıdır.  Preparatın  monoterapiyası  rezistentliyin 

yaranmasına  səbəb  olur.  Ona  görə  də,  bedaquilinin  dayandırılmasından  sonra  digər 

vərəm əleyhinə dərmanlar 4-5 ay istifadə olunmalıdır.   

   

Preparat  qara  ciyərdə  metobolizmə  uğradığından  hepatotoksik  sayılır.  

Preparatı qəbul edən xəstələr alkoqol qəbul etməməlidirlər. Müalicədən öncə, sonra 

hər 

ay 

qara 

ciyərin 

funksional 

müayinələri 

(aspartataminotransferaza, 

alaninnaminotransferaza,  bilirubin,  qələvi  fosfatları  və  s.)  aparılmalıdır.  Preparatın 

nefrotoksik təsiri mövcuddur. Ona görə də, böyrək çatmamazlığı olan xəstələrə təyini 

məsləhət  deyil.    Böyrək  şikayətləri  olan  xəstələrə  təyini  zamanı  qan  zərdabında 

dərmanın konsentrasiyası  müəyyənləşdirilməlidir.  Preparat ürək fəaliyyətinə toksiki 

təsir göstərir. Müalicəyə başlamazdan əvvəl  və müalicənin 2, 12, 24-cü həftələrində 

EKQ  aparılmalıdır.  Dərmanın  təsirində  EKQ-də  QT  intervalının    uzanması  baş 

verdiyi  üçün    bu  təsiri  yaradan  digər  dərman  vasitələrindən    ftorxinolonlarla, 

klofazemin  və  makrolidlərlə  birgə  tətbiqi  yolverilməzdir.  Əgər  EKQ-də  QT 

intervalının    uzanmasına    səbəb  olan  digər    dərman  preparatları  istifadə  olunursa,  

EKQ  hər  ay,  lazım  gələrsə  hər  həftə    aparılmalıdır.    Səyirici  aritmiyalar  və  QT 

intervalı >500 ms olduqda dərmanın qəbulu dayandırılmalıdır.    

   

Müalicənin  gedişi  zamanı    müalicə  önü  və  hər  ay  qan  zərdabında  kalium, 

ionlaşdırılmış  kalsium  və  maqneziumun      miqdarı  təyin  olunmalıdır.  Bedaquilinin 

tətbiqi  zamanı  ftorxinolona ehtiyac  olduqda levofloksasilinin   istifadəsi  məsləhətdir. 

Moksifloksasin  ürək  əzələsinə  toksiki  təsir  göstərdiyi  üçün  müalicə  sxemasına 

qoşulması  məsləhət  deyil.  Müalicə    zamanı      bedaquilin    ilk  24  həftə  ərzində  

sxemaya əlavə olunur. Birinci-ikinci  həftə  100 mq-lıq  4  tabletka   hər gün,  3-24-cü 

həftə  200mq   (100mq-lıq 2 tabletka)  həftədə 3 dəfə (hər bir doza arası azı 48 saat 

fasilə  ilə),  ümumilikdə  həftəlik  doza  600  mq,  25-ci  həftə  (7-ci  ayın  əvvəli) 

---

32 

 

müalicənin  sonuna qədər  ikinci  siraya  aid  olan  dərman  vasitələri  ilə  müalicə  davam 

etdirilir.    Uşaqlara ilk iki həftə sutkada 6 mq/kq olmaq şərti ilə, sonra isə 3 mq/kq 

həftədə 3 dəfə təyin olunur. Bedaquilin təyini  uşaqlar və yeniyetmələrə,  hamilə və 

laktasiya  dövründə  olan  qadınlara,  laktaza  defisiti  müşahidə  olunanlara  əks 

göstərişdir.  Eləcə  də,  preparatın    istifadəsi  65  yaşdan  yuxarı    vərəm  xəstələrinə,  

QİÇS,  ürək-qan  damar  sisteminin  dekompensasiya  dövründə  olan  xəstələrə, 

hipotireoz  və  elektrolit  mübadiləsində  pozuntu  olan  hallarda  məhdudlaşdırılır. 

Bedaquilin    təyini  zamanı  baş  ağrısı,  baş  gicəllənmə,  ürəkbulanma  qusma,  diareya, 

oynaq və  əzələlərdə ağrılar, qanda ALT və AST –ın yüksəlməsi təsadüf edilə bilər. 

Bəzi  xəstələrdə  qanhayxırma,  anoreksiya  inkişaf  edir.  Preparatı  rifampisin  qrupu 

dərman vasitələri, o cümlədən rifabutin ilə yanaşı təyin etmək olmaz. Bedaquilin və 

antiretrovirus terapiyasının yanaşı aparılması haqqında kliniki məlumatlar  isə hələlik 

yoxdur. 

Delamanid.  Ciddi və geniş dərmana davamlı vərəm xəstələrinin müalicəsində  

tətbiq   olunan preparat  monoterapevtik  effektə  malik  deyil. Tablet  şəkilində    50  mq  

dozada buraxılır. Çəkisi 35 kq –dan çox olan xəstələrə sutkada 100 mq 2 dəfə, çəkisi 

24-34 kq olanlara  sutkada  50 mq 2 dəfə  verilir.  Müalicə müddəti 6 aydır. Preparat 

ən  azı 4-5 spesifik  preparatla  kombinasiya  şəkilində  verilməlidir.  Preparatın qəbulu 

zamanı  ürəkbulanma,  qusma,  baş  gicəllənmə,  baş  ağrısı,  halsızlıq  müşahidə  oluna 

bilər.  Eləcə  də,  elektrokardioqrafiyada  QT  intervalının  uzanması  baş  verə  bilər.  Bu 

qanda  kaliumun  səviyyəsininin  azalması  ilə  əlaqədardır.  Qanın    plazmasında  

albuminin səviyyəsi 2.8 q/l –dən az  olduqda  təyin edilə bilməz. Albuminin səviyyəsi  

aşağı  olduqda  parenteral    yolla  proteinlərin  qəbulu  lazımdır.  Əgər  albuminin  qan 

zərdabında  səviyyəsi 2-9-3.4 q/l olarsa delamanid qəbulu zamanı elektrokardiqrafiya 

müayinəsi    həftədə  bir  dəfə  aparılmalıdır.  Ürəyin  QT  intervalının  artması    mədəcik 

aritmiyasına  və  qəfl  ölümə  səbəb  ola  bilər.    Buna  görə  də  QT  intervalı  500  ms-dən 

çox  olsa  müalicə  dayandırılmalıdır.  QT  intervalı  440  ms  –dən  çox  olması  artıq 

delamanidin  mənfi  təsirinin  başlaması  sayılır.  QT  intervalı    480  ms  olduqda  artıq 

elektrolid  mübadiləsinin  pozulduğu  qeyd  edilir  və  dərhal  qan  plazmasında 

elektrolidlərin səviyyəsi təyin  olunmalıdır.   

 

Vərəm əleyhinə dərmanların  əlavə təsirlərinin aradan qaldırılması 

Dərman vasitələrinin əlavə təsirinin formaları 

Xəstəliyin  müalicə,  diaqnostika  və  ya  profilaktikası  üçün  istifadə  olunan 

dərman  vəsaitlərinin    orqanizmdə  yaratdığı  istənilən  zərərli  və  ya    arzu  olunmayan 

reaksiyası  Ümumdünya  səhiyyə  təşkilatının  müasir  dövrdə  qəbul  etdiyi    “Dərman 

vasitələrinin  əlavə  təsirləri”  anlayışına  aid  edilir.  ÜST-nın    göstəricilərinə  əsasən 

---