Azərbaycan respublikasi naxçivan muxtar respublikasi

199 
 
Halictus  mucoreus,  Halictus  patellatus,  Halictus  pollinosus, 
Halictus  ponticus,
 
Halictus  semitectus,  Halictus  sexcinctus, 
Lasioglossum  albipes,  Lasioglossum  caspicum,  Lasioglossum 
costulatum,  Lasioglossum  equestre,  Lasioglossum  fulvicorne, 
Lasioglossum lebedevi, Lasioglossum lucidulum, Lasioglossum 
vagans,  Sphecodes  ferruginatus,  Rophites  canus,  Dasypoda 
argentata,
 
Dasypoda  spinigera,  Melitta  leporina,  Anthidium 
cingulatum,  Anthidium  manicatum,  Eoanthidium  clypeare, 
Aglaoapis  tridentata,  Megachile  circumcincta,  Megachile 
rotundata, 
Megachile 
saussurei, 
Chelostoma 
grande, 
Chelostoma  mocsaryi,  Heriades  crenulatus,  Osmia  apicata, 
Osmia  leaiana,  Amegilla  albigena,  Amegilla  quadrifasciata, 
Amegilla  velocissima,  Anthophora  aestivalis,  Anthophora 
altaica, 
Anthophora 
atriceps, 
Anthophora 
crinipes, 
Anthophora  meridionalis,  Anthophora  plagiata,  Eucera 
caspica,  Eucera  cineraria,  Eucera  longicornis,  Eucera 
metallescens,
  Eucera  nigrifacies,  Eucera  nitidiventris,  Eucera 
tricincta,   Tetralonia  malvae,  Tetraloniella  dentata,  Bombus 
argillaceus,  Bombus  cullumanus,  Bombus  incertus,  Bombus 
persicus,  Bombus  sylvarum,  Nomada  emarginata,  Nomada 
succincta  bağlarda,  bostanlarda,  əkin  sahələrində,  quru 
sahələrdə,  kolluqlarda,  dağların  güneyindəki  otlu  yamaclarda 
və  qayalıqlarda,  kserofit  yamaclarda,  göllərin  ətrafında,  dağ 
çəmənliklərində, enliyarpaqlı meşələrdə, meşə kənarlarında və 
s. bitoplarda rast gəlinir. 
Yüksək  dağlıq  zonası.  Başlıca  olaraq  subalp,  alp 
çəmənlikləri  ilə  örtülü,  ensiz  zolaq  şəklində  olan  zona  2400-
3906  m  hündürlüklərlə  əhatələnmişdir.  Dağ-çəmən,  çəmən-
bozqır  bitkilik  tipləri  hər  iki  zona  arasında  keçid  yaradır. 
Çəmənlər  floristik  tərkibinə  görə  mürəkkəb  və  zəngindir. 
Subalp  hündür  otluq  formasiyaları  meşə  talalarında,  meşə 
kənarlarında, 
çökək,  nəmli  sahələrdə  yayılmışdır.  Ot 
senozlarının xarakterik bitki növləri 2350-3000 m hündürlükdə 
hündürotluluq əmələ gətirir. Alp çəmənləri geniş əraziləri əhatə 
edərək  uca  qayalıqlar  arasında  alp  xalılarını  əmələ  gətirirlər. 

---

200 
 
Subalp  və  alp  çəmənlərinin  fitosenoloji  quruluşu  mürəkkəb 
olub başlıca olaraq nəmli mezofil bitki növlərindən ibarətdir.  
Yüksək  dağlıq  zonada  arıkimilər  56  növlə  təmsil 
olunmuşdur.  Hylaeus  variegatus,  Andrena  anatolica,  Andrena 
tecta, Andrena wilkella, Lasioglossum marginatum, Sphecodes 
albilabris,  Pseudapis  diversipes,  Rophites  foveolatus,  Bombus 
keriensis,  Bombus  mesomelas,  Bombus  incertus,  Bombus 
lucorum,  Bombus  melanurus,  Bombus  mlokosievitzi,  Bombus 
persicus,  Bombus  portchinsky,  Bombus  ruderarius,  Bombus 
velox,  Xylocopa iris,  Xylocopa  valga  növlərinə  dağların cənub 
qərb  yamaclarındakı  biotoplarda,  maili  düzənliklərdə,  alp  və 
subalp çəmənliklərində daha çox rast gəlinir. 
Arıkimilərin  yüksəklik  zonalarına  görə  paylanması 
qanunauyğunluğu 
aşağıdakı 
histoqramda 
göstərilmişdir 
(Histoqram 5.2). 
 
 
 
Histoqram.  5.2.  Arıkimi  növlərinin  yüksəklik  zonaları  üzrə 
yayılması. 
Araşdırmalarımızdan  belə  bir  nəticəyə  gəlinmişdir  ki, 
Muxtar  respublikanın  yüksəklik  zonalarında  arıkimilərin 
maksimum  (183)  növ  sayı  orta  dağlıqda,  minimum  (56)  növ 
sayı isə yüksək daglıqda qeyd edilmişdir. 

---

201 
 
VI FƏSİL. ARIKİMİLƏRİN EKOLOJİ 
XARAKTERİSTİKASI VƏ TƏSƏRRÜFAT 
ƏHƏMİYYƏTİ 
 
6.1. Arıkimilərin ekoloji xarakteristikası.  
6.1.1.  Trofik  əlaqələri.  Qidalanma  tipinə  görə 
arıkimilər 2 əsas qrupa bölünür:  
1.  Dişiləri  müxtəlif  fəsilələrə  mənsub  olan,  geniş  növ 
tərkibli,  müxtəlif  bitkilərdən  tozcuq  toplayan  geniş  polilektik 
növlər,    dişiləri  müxtəlif  fəsilələrə  mənsub  bəzi  bitki 
növlərindən tozcuq toplayan məhdud polilektik növlər.  
2.  Dişiləri  başlıca  və  ya  müstəsna  olaraq  bir  fəsilənin 
bitkilərindən tozcuq toplayan oliqolektik növlər. Bəzən tozcuq 
ancaq  bir  və  ya  bir  neçə  yaxın  cinslərə  mənsub  bitkilərdən 
toplanılır (məhdud oliqolektik), yalnız bir növ bitkidən tozcuq 
toplayan növ monolektikdir. 
Muxtar  Respublika  arıkimilər  faunasında  polilektik 
növlər (Hylaeus confusus, Hylaeus gibbus, Hylaeus variegatus, 
Andrena  barbilabris,  Andrena  chrysopyga,  Andrena  dorsata, 
Andrena  flavipes,  Andrena  fulvida,  Andrena  labialis,  Andrena 
minutula,  Andrena  minutuloides,  Andrena  morio,  Andrena 
nitida,  Andrena  rosae,  Andrena  thoracica,  Andrena  tibialis, 
Andrena  vaga,  Anthidium  manicatum,    Megachile  rotundata, 
Megachile 
versicolor, 
Osmia 
caerulescens, 
Amegilla 
quadrifasciata,  Amegilla  velocissima,  Anthophora  acervorum, 
Anthophora pedata və s.) üstünlük təşkil edirlər. 
Andrena  chersona,  Andrena  limbata,  Andrena  nobilis, 
Andrena  ovatula,  Andrena  truncatilabris,  Andrena  wilkella, 
Systropha  planidens,  və  s.  oliqolektik  növlərdir.  Faunada 
monolektik arıkimi növü aşkar edilməmişdir [21]. 
Müəyyən  edilmişdir  ki,  arıkimilər  Naxçıvan  Muxtar 
Respublikası florasının 37 fəsiləsinə, 117 cinsinə mənsub olan 
373  entomofil  bitki  növündən  qida  mənbəyi  kimi  istifadə 
edirlər  (Əlavə,  cədvəl  2).    Fəsilələr  üzrə  arıkimilərin  qida 
spektri aşağıdakı cədvəldə öz əksini tapmışdır (Cədvəl 6.1). 

---